Η αφανής πόλη που ζει παράλληλα με την άλλη, τη φανερή, είναι γεμάτη ήχους, σκιές και ψιθύρους. Είναι μια διάσταση που αν την έχουμε κατά νου βοηθά πολύ στην κατανόηση και στην απόλαυση της αστικής περιήγησης. Σε πόσο πολλά δρομάκια της Αθήνας επιζούν παλιές αυλές… με εκείνο το αρχαίο, χιλιοπατημένο χώμα, με τις μισοσπασμένες πλάκες, τις μαυρόασπρες ή τις άλλες τις μπορντό με ώχρα. Αλλά και με εκείνο το προχειροχυμένο τσιμέντο, που έχει και αυτό γίνει επιδερμίδα και που όταν βρέχεται βγάζει εκείνη τη μυρωδιά της καλοκαιρινής Αθήνας των πίσω αυλών.
Αυτή η θαυμάσια, σιδερένια, στριφογυριστή σκάλα της φωτογραφίας μας βρίσκεται στην οδό Πουλοπούλου στο Θησείο. Ανεβαίνει στον ουρανό σαν κλίμακα της ζωής. Μοιάζει με σκηνικό ενός θεατρικού έργου του Αρθουρ Μίλερ, θα μπορούσε να επενδύεται με μουσική υπόκρουση το «West Side Story». Αλλά βρίσκεται εκεί, στο Θησείο, σε αυτήν την τόσο παλιά συνοικία της Αθήνας, σε μια αυλή που για να τη δεις πρέπει να θέλεις να την εντοπίσεις. Γι’ αυτό η αστική περιπλάνηση μοιάζει τόσο πολύ σαν αχαρτογράφητη πλοήγηση.
Σαν αυτήν την αυλή στο Θησείο, άλλες αυλές υπάρχουν σε όλη την Αθήνα αλλά και σε κάθε πόλη, απ’ άκρη σε άκρη. Είναι συχνά ορατές μέσα από πλαϊνές καγκελόπορτες ή πάνω από μαντρότοιχους, δίπλα σε χώρους στάθμευσης ή μέσα από αδιέξοδα δρομάκια. Τις πιο πολλές φορές σχηματίζουν ένα Ι, ή ένα Γ, ή ένα Π και περιστοιχίζουν παλιά σπίτια. Είναι σπίτια λαϊκά ή αρχοντικά, η αυλή ενώνει τις τάξεις, είναι ένα βίωμα κοινό στον ελληνικό χώρο. Είδα αυλές φυτεμένες σαν μποστάνια ή σαν αγγλικούς κήπους, αυλές με φερ φορζέ για πρωινό ή δείπνο και πολλές αυλές χέρσες, σπαρμένες με σπασμένες καρέκλες και άχρηστα υλικά, σπίτι πλέον των τρωκτικών και μερικών αδέσποτων γάτων. Είναι μια παράλληλη αφήγηση της Αθήνας.
Σαν αυτήν την αυλή της οδού Πουλοπούλου στο Θησείο είχα δει και άλλες στη Νεάπολη ή στην Κυψέλη, σε γειτονιές δηλαδή εξόχως μεσοαστικές. Στη Νεάπολη, μια μεγάλη στριφογυριστή σκάλα έχει μείνει στο μυαλό στην οδό Τσιμισκή, στην πίσω όψη ενός εγκαταλελειμμένου σπιτιού. Ιδια αίσθηση, αν και με λιγότερο χώρο τριγύρω, μου έδινε η σκάλα που ανέβαινε στον ουρανό στην Κυψέλη, Επτανήσου και Θάσου γωνία. Και στην οδό Ραγκαβή 67, στου Γκύζη… Ιστορίες ατελείωτες σε κάθε γειτονιά, ένας κοινός καμβάς ελληνικής ζωής.
Οι πιο ιδιαίτερες και αναπάντεχες εμπειρίες γεννώνται στα παλιά και αφημένα σπίτια, όταν στην έρημη αυλή θεριεύει συνήθως μια συκιά. Τις πελώριες συκιές των ξεχασμένων αυλών της Αθήνας τις βλέπω συχνά, έχουν έναν τρόπο να αυτονομούνται από την εγκατάλειψη του σπιτιού, σαν η ερημιά να τις θεριεύει. Τέτοιες συκιές είδα στην οδό Επτανήσου και Τήνου, στην οδό Χαβρίου στο Μετς, στην οδό Ακομινάτου 48, στην οδό Ακταίου στο Θησείο, στην οδό Δροσοπούλου 140 στο βάθος ενός άχτιστου οικοπέδου… Μπορείς να διηγηθείς την πόλη από τον χάρτη των δέντρων της, αυτών που φυτρώνουν σε αυλές ή ατίθασα μετά την αποδημία των ενοίκων…
Σε άλλες αυλές, τις πιο πολλές, θα δεις στο βάθος τις κάμαρες στη σειρά. Αν το σπίτι είναι διώροφο υπάρχει και σκάλα, μερικές φορές ξύλινη και τσακισμένη, τις πιο πολλές φορές πέτρινη ή τσιμεντένια. Μπορείς να δεις δέντρα να καρπίζουν, ένα κλουβί χωρίς το καναρίνι του, αλλά οι γάτες εκεί γύρω… Παράσπιτα, σαν αυτό της Βεΐκου 30, στο Κουκάκι, δίνουν μια ιδιαίτερη γοητεία. Στην οδό Σεφέρη στη Δάφνη είδα τις κόκκινες ταμπλαδωτές πόρτες της αυλής δίπλα στις λεμονιές…
Τα μυστικά περάσματα της πόλης ανοίγουν σαν χαρακιές, σούδες μέσα στο σώμα της πυκνής πόλης και γεννούν εικόνες, μνήμες, σκέψεις.
