Αναρωτιέστε ποτέ γιατί ορισμένοι βρίσκονται σε σχέσεις με «εντάσεις», ενώ άλλοι συμβιώνουν χωρίς προστριβές; Η επιστήμη κατανόησης του ενήλικου συναισθηματικού δεσμού μελετάει τρεις τρόπους συναισθηματικής «προσκόλλησης» των ανθρώπων με τους συντρόφους τους.
Αρχικά, τα «αγχώδη» άτομα δυσκολεύονται να κατανοήσουν τον σύντροφό τους και συχνά αμφισβητούν την αγάπη του, τα «αποφευκτικά» άτομα προσπαθούν να διατηρούν την ανεξαρτησία τους και βάζουν συχνά όρια στην εγγύτητα του ή της συντρόφου τους, ενώ τα «ασφαλή» άτομα αναζητούν την οικειότητα και περιβάλλουν τους συντρόφους τους με στοργικότητα.
Εμβαθύνοντας περαιτέρω στη «θεωρία της προσκόλλησης» και στις μεταβλητές της, η «Κ» συνομίλησε με τον νευροεπιστήμονα και αναπληρωτή καθηγητή Κλινικής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια δρα Αμίρ Λεβίν, συγγραφέα, μαζί με την ψυχολόγο Ρέιτσελ Χέλερ, του βιβλίου «Συνδεδεμένοι» (μτφρ. Κέλλυ Δημοπούλου, εκδόσεις Κλειδάριθμος).
Ο δρ Αμίρ Λεβίν αναζητάει απαντήσεις στις συναισθηματικές προστριβές στη συναισθηματική φύση του κάθε ατόμου. Εάν την κατανοήσουμε καλύτερα, τότε ο καθένας μας μπορεί ευκολότερα να βρει το ιδανικό ταίρι.
– Καθηγητά Λεβίν, ποια είναι η «θεωρία της προσκόλλησης» που μελετάτε στο βιβλίο σας;
– Η «θεωρία της προσκόλλησης» αναπτύχθηκε από τον ψυχαναλυτή Τζον Μπόουλμπι, ο οποίος πίστευε ότι τα παιδιά και τα μωρά συνδέονται με τους φροντιστές τους επειδή τους δίνουν τροφή και φροντίδα, και διατύπωσε ότι η «προσκόλληση» είναι μια βασική ανάγκη όπως το φαγητό και το νερό.
Ο Μπόουλμπι εργάστηκε με πολλά παιδιά κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στο Λονδίνο και αυτό που συνέβαινε ήταν ότι τάιζαν και φρόντιζαν τα μωρά και τα βρέφη και παρατήρησαν ότι ορισμένα από αυτά δεν ήταν σε θέση να αναπτυχθούν επειδή, παρότι τρέφονταν, χρειάζονταν τη «ζεστασιά» και τη φροντίδα.
Αργότερα ήρθε η Μέρι Εϊσγουορθ, η οποία παρατήρησε ότι τα παιδιά, τα βρέφη και τα νήπια δεν «προσκολλώνται» όλα με τον ίδιο τρόπο και έτσι ανακάλυψε τα είδη της «προσκόλλησης», δηλαδή το «αγχώδες», το «αποφευκτικό» και το «ασφαλές». Αυτή η ανακάλυψη συνέβη μέσα από κάτι που λέγεται τεστ «παράξενης κατάστασης».
Στο τεστ τοποθετείς ένα παιδί με τη μητέρα του σε ένα δωμάτιο γεμάτο παιχνίδια και ζητάς από τη μητέρα του ή τον φροντιστή του να φύγουν. Τότε το παιδί αναπόφευκτα ρίχνει τα πάντα κοντά στην πόρτα, χτυπάει την πόρτα και αρχίζει να κλαίει. Ο ερευνητής προσπαθεί να του αποσπάσει την προσοχή με ένα παιχνίδι και του το πετάει στο πρόσωπο. Ομως το παιδί δεν ενδιαφέρεται για κανένα παιχνίδι· θέλει τον φροντιστή του.
Μετά έρχεται η επανένωση όπου η Εϊσγουορθ παρατήρησε τα τρία στυλ «προσκόλλησης» και όλα είχαν να κάνουν με το πόσο γρήγορα το παιδί μπορεί να ηρεμήσει. Δηλαδή πόσο εύκολα μπορεί η μητέρα να βοηθήσει το παιδί να ρυθμίσει τα συναισθήματά του.
Στην περίπτωση των παιδιών με «ασφαλές» στυλ προσκόλλησης, η ρύθμιση των συναισθημάτων τους ήταν στιγμιαία, δηλαδή το παιδί ηρέμησε και μετά ήθελε να ξαναπαίξει. Τα «αγχώδη» παιδιά χρειάζονταν πολύ χρόνο, έκλαιγαν συνεχώς και δεν ενδιαφέρονταν για τα παιχνίδια τους.
Τα ίδια στυλ «προσκόλλησης» που υπάρχουν στα παιδιά, δηλαδή το «αγχώδες», το «αποφευκτικό» και το «ασφαλές», υπάρχουν και στους ενηλίκους.
Από την άλλη, τα «αποφευκτικά» δεν έκλαψαν, απλώς έμειναν χαλαρά και αν τα ελέγξεις φαίνονται σαν να μην τα ένοιαζε αν η μητέρα τους έφυγε ή ήρθε. Ομως, αν ελέγξετε τους καρδιακούς παλμούς και την αρτηριακή τους πίεση θα δείτε ότι είναι πολύ υψηλοί.
Ετσι, ακόμη και στο στυλ της «αποφυγής» απλώς δεν ξέρουν πώς να χρησιμοποιήσουν τη μητέρα ή τη δυάδα τους για να ηρεμήσουν. Επομένως, το θέμα είναι πόσο αποτελεσματικά μπορούμε να ηρεμήσουμε τον εαυτό μας μέσω των άλλων. Αυτή είναι περίπου η βάση της «θεωρίας της προσκόλλησης».
– Πώς επηρεάζει την ενήλικη, ρομαντική ζωή μας και πώς αλληλεπιδρούν τα στυλ προσκόλλησης μεταξύ τους σε μια σχέση;
– Το 1987 δημοσιεύθηκε μια μελέτη σχετικά με τα είδη «προσκόλλησης» στην ενήλικη ζωή και διαπιστώθηκε ότι ήταν τα ίδια με αυτά που υπήρχαν στα παιδιά.
Στο «αγχώδες» στυλ προσκόλλησης μπορεί κανείς να ανιχνεύσει αλλαγές στην έκφραση του προσώπου νωρίτερα από τους άλλους ανθρώπους ή πιθανό κίνδυνο στη σχέση.
Στο «ασφαλές» στυλ οι άνθρωποι αγαπούν την εγγύτητα, αλλά δεν ανιχνεύουν εύκολα τους κινδύνους που περνάνε από μπροστά τους. Είναι οι τελευταίοι που θα μάθουν ότι ο σύντροφός τους τούς απάτησε. Απλώς δεν το ξέρουν και δεν θα το δουν ακόμη και αν είναι ακριβώς μπροστά στα μάτια τους. Δεν έχουν ευαίσθητο ραντάρ για τον κίνδυνο. Ετσι αγαπούν την εγγύτητα, αλλά αφήνουν πολλά πράγματα να περάσουν απαρατήρητα.
Στο «αποφευκτικό» στυλ οι άνθρωποι έχουν χαμηλή βαθμολογία στη διάσταση της εγγύτητας· δεν τους αρέσει. Εχουν αυτό που ονομάζουμε «στρατηγικές ενεργητικής μάθησης», δηλαδή κάθε είδους στρατηγικές για να βάλουν λίγη απόσταση στη σχέση τους, να περπατήσουν μπροστά σας σε ένα ταξίδι ή ακόμη και να ξεχάσουν να σας πάρουν τηλέφωνο, δηλαδή όλα τα μικρά πράγματα που μπαίνουν εμπόδιο στην εγγύτητα.
Οταν οι άνθρωποι εντοπίζουν κίνδυνο στην «προσκόλληση», ενεργοποιούνται και καταφεύγουν σε συμπεριφορές διαμαρτυρίας, οι οποίες είναι σαν το κλάμα του παιδιού.
Στο ερώτημα πώς τα στυλ προσκόλλησης αλληλεπιδρούν στις σχέσεις πρέπει να αναφέρω ότι πολλά από τα «δράματα» συμβαίνουν μεταξύ των όσων είναι αγχώδεις και των «αποφευκτικών». Αυτό συμβαίνει επειδή ο «αποφευκτικός» όλη την ώρα προσπαθεί να δημιουργήσει μια μικρή απόσταση και ο «αγχώδης» αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο σκεπτόμενος ότι «δεν με θέλει μαζί του».
Ετσι, όταν οι άνθρωποι εντοπίζουν κίνδυνο στην «προσκόλληση», ενεργοποιούνται. Και αν δεν πάρουν απάντηση στο τι συμβαίνει, καταφεύγουν σε συμπεριφορές διαμαρτυρίας, οι οποίες είναι σαν το κλάμα του παιδιού.
Αυτό σημαίνει ότι θα σας τηλεφωνήσουν δέκα φορές στη σειρά ή θα σας στείλουν μήνυμα «τι συμβαίνει;» ή ένα ερωτηματικό. Και όλες αυτές οι αντιδράσεις αντανακλούν τα διαφορετικά είδη και τις αποχρώσεις στις συμπεριφορές προσκόλλησης.
Ο εγκέφαλος αλλάζει με τις εμπειρίες που βιώνουμε
– Αν η «θεωρία της προσκόλλησης» επηρεάζεται από τα πρότυπα, τότε αλλάζοντάς τα ή βιώνοντας νέες καταστάσεις μπορούμε να την αλλάξουμε;
– Ναι, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι το «στυλ προσκόλλησης» που έχουν ως παιδιά θα παραμείνει το ίδιο και στην ενήλικη ζωή. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Ερευνες που έχουν διενεργηθεί αποδεικνύουν ότι πολλοί άνθρωποι θα το αλλάξουν τόσο προς το χειρότερο όσο και προς το καλύτερο.
Για να γίνει κατανοητό, όταν είμαστε έφηβοι οι γονείς μας δεν είναι τόσο σημαντικοί όσο όταν ήμασταν παιδιά και οι συνομήλικοί μας είναι πλέον αυτοί που «μετράνε» στη ζωή μας, οπότε δημιουργούμε νέες, «βαθιές» σχέσεις. Αν είμαστε τυχεροί, αποκτάμε «ασφαλείς» φίλους και τότε αλλάζουμε αναλόγως. Ωστόσο, αν είμαστε άτυχοι, ενδέχεται να έχουμε δύσκολες συναισθηματικές σχέσεις και αυτό μπορεί να αλλάξει το είδος της προσκόλλησής μας σε «ανασφαλές».
Και αυτός ο κύκλος επιρροής και αλλαγής της προσωπικότητας συμβαίνει σε όλη μας τη ζωή. Ακόμη ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι πολλοί άνθρωποι έχουν στο μυαλό τους ένα προκαθορισμένο σύνολο προσδοκιών και πεποιθήσεων για το πώς λειτουργεί ο κόσμος και πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι.
Ωστόσο, αν ξαφνικά δεθείτε συναισθηματικά με κάποιον που συμπεριφέρεται πολύ διαφορετικά από ό,τι περιμένετε, μπορεί να αντιδράσετε στην αρχή, αλλά αν η ίδια συμπεριφορά διατηρηθεί με την πάροδο του χρόνου και δεν σας πληγώσει, τότε λέτε: «Ουάου, αυτό το άτομο με αγαπάει,δεν είναι πολύ απαιτητικό και η σχέση είναι δυνατή. Οπότε δεν χρειάζεται να ανησυχώ».Είναι εκπληκτικό καθώς ο εγκέφαλός μας αλλάζει με τις εμπειρίες που βιώνουμε και οι άμυνές μας διαμορφώνονται με βάση αυτές!
Οταν είμαστε έφηβοι, οι συνομήλικοί μας γίνονται αυτοί που είναι πραγματικά σημαντικοί, οπότε δημιουργούμε νέες σχέσεις.
– Πώς επηρεάζουν η τεχνολογία και τα «διαδικτυακά ραντεβού» τις σχέσεις;
– Η τεχνολογία σε αυτές τις εφαρμογές γνωριμιών μάς επιτρέπει να γνωρίσουμε περισσότερους ανθρώπους. Αν τις χρησιμοποιούμε με ασφαλή τρόπο και αν λέμε στους ανθρώπους ότι «δεν θέλουμε απλώς να σας μιλάμε στο Διαδίκτυο, αλλά θέλουμε να συναντηθούμε το συντομότερο δυνατόν», τότε μπορείτε να συναντήσετε πραγματικά καλούς ανθρώπους και να έχετε μια καλή ζωή.
Από την άλλη, δεν θέλουμε οι άνθρωποι να εξαφανίζονται και μετά να επιστρέφουν. Οπότε δώστε προτεραιότητα σε αυτούς που πάντα απαντούν, σε αυτούς που είναι πάντα εκεί και σε αυτούς που θέλουν να σας συναντούν.
– Ποιες είναι μερικές αποτελεσματικές στρατηγικές για τη βελτίωση των συγκρούσεων σε «ανασφαλείς» σχέσεις;
– Ενα πράγμα είναι να είστε προσεκτικοί όταν διαφωνείτε. Να είστε προσεκτικοί όταν λέτε «δεν με ακούς ποτέ» ή όταν χρησιμοποιείτε τις λέξεις «πάντα» και «ποτέ». Μερικές φορές όταν καταφεύγεις σε γενικεύσεις, κλείνεσαι και απομακρύνεις τον άλλον.
Πρέπει να γνωρίζετε ότι όταν δένεστε με κάποιον είστε σαν μια μονάδα. Οταν αυτός είναι αναστατωμένος, θα είστε και εσείς αναστατωμένοι. Ετσι έχω έναν κανόνα. Αν κάποιος είναι αναστατωμένος, ο ρόλος του άλλου ατόμου είναι να τον βοηθήσει να ηρεμήσει.
Τέλος πρέπει να γνωρίζετε ότι οι σχέσεις δεν είναι τόσο εύθραυστες, δεν τελειώνουν τόσο εύκολα. Είναι ένα πολύ ισχυρό βιολογικό νευροκύκλωμα.
