Εναν ασύλητο κιβωτιόσχημο τάφο της πρωτοκυκλαδικής περιόδου εντόπισαν οι αρχαιολόγοι στο Τσιμηντήρι, τη μικρή νησίδα που βρίσκεται μεταξύ του κόλπου του Αγίου Γεωργίου της Αντιπάρου και της θέσης Μάντρα στο Δεσποτικό, στο πλαίσιο της ανασκαφής που διενεργεί η ΕΦΑ Κυκλάδων υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Γιάννου Κουράγιου.
Ο τάφος, που βρέθηκε στο επίπεδο θεμελίωσης αρχαϊκού κτιριακού συγκροτήματος, είναι τραπεζοειδής, με τη μεγαλύτερη πλευρά του να φτάνει τα 3,30 μέτρα. Στα κτερίσματά του, με βάση τα οποία η ταφή χρονολογείται στα τέλη της 4ης χιλιετίας π.Χ., περιλαμβάνεται μια πήλινη φιάλη, μια σφαιρική πυξίδα, μια πρόχους, ένα σφονδύλι και ένα μαρμάρινο κωνικό κύπελλο, που εικάζεται ότι είχε τοποθετηθεί όρθιο.
Οπως αναφέρει σε ανακοίνωσή του τουπουργείο Πολιτισμού, τα οστά εντοπίστηκαν συγκεντρωμένα κυρίως στη νοτιοδυτική γωνία του τάφου, με τον νεκρό να είχε τοποθετηθεί σε έντονα συνεσταλμένη στάση και με τα χέρια του διπλωμένα μπροστά στο πρόσωπο. Το δάπεδο καλυπτόταν σχεδόν κατά το ήμισυ από μία πλάκα, ενώ μερικές ακόμα, τοποθετημένες κάθετα, όριζαν την κιβωτιόσχημη ταφική κατασκευή.
«Δεν περιμέναμε να βρεθεί ανέπαφος σε αρχαϊκό κτίριο και δεν είναι βέβαιο το γιατί δεν καταστράφηκε. Αυτή όμως ήταν και η έκπληξη», λέει στην «Κ» ο αρχαιολόγος Γιάννος Κουράγιος.
Δύο τάφοι, επίσης πρωτοκυκλαδικοί αλλά συλημένοι, είχαν εντοπιστεί το 2003 από τον Γιάννο Κουράγιο στο Τσιμηντήρι, το οποίο στην αρχαιότητα συνδεόταν με το Δεσποτικό μέσω μιας στενής λωρίδας γης, ενώ το όνομά του αποτελεί παράφραση της λέξης «κοιμητήριο».
Το μεγαλύτερο όμως ενδιαφέρον του ευρήματος έγκειται στο γεγονός ότι είχε ενσωματωθεί στο αρχαϊκό κτιριακό συγκρότημα στο οποίο εντοπίστηκε, χωρίς οι χρήστες του να γνωρίζουν ότι πρόκειται για τάφο. «Βρήκαν την κατασκευή, δεν την κατέστρεψαν και δεν έσκαψαν παρακάτω, αλλά έχτισαν δίπλα και χρησιμοποιούσαν το άνω τμήμα της, ίσως για κάποια πυρά και για χώρο μαγειρέματος. Δεν περιμέναμε ανέπαφο τάφο σε αρχαϊκό κτίριο και δεν είναι βέβαιο το γιατί δεν καταστράφηκε. Αυτή όμως ήταν και η έκπληξη», λέει στην «Κ» ο Γιάννος Κουράγιος.
Οπως εξηγεί ο αρχαιολόγος, στο μέλλον είναι πιθανόν να εντοπιστούν περισσότεροι τάφοι. Το αρχαϊκό, κτιριακό συγκρότημα στο οποίο βρέθηκε ο πρόσφατος, τραπεζιόσχημος τάφος είναι μεγάλο σε μέγεθος (45 μ. x 18 μ.) και προηγουμένως είχε θεωρηθεί ότι τα κτίριά του αποτελούσαν ανεξάρτητα οικοδομήματα. Η εις βάθος έρευνά του (την οποία συνέδραμε και η δωρεά πλωτής εξέδρας στην ανασκαφική ομάδα), η εγγύτητά του στο λιμάνι του Τσιμηντηρίου και τα ευρήματά του (αμφορείς και πίθοι) υποδεικνύουν λιμενικές αποθηκευτικές εγκαταστάσεις.
Κατά τη διάρκεια της φετινής ανασκαφής στο Δεσποτικό διερευνήθηκε περαιτέρω το κτίριο όπου πέρυσι είχε εντοπιστεί ένα άγαλμα αυστηρού ρυθμού (διαπιστώθηκαν δύο αρχιτεκτονικές φάσεις του), ενώ ολοκληρώθηκε και ο καθαρισμός των αρχαϊκών δεξαμενών της νησίδας, με τη μελέτη αποκατάστασής τους (που περιλαμβάνει κατασκευή στεγάστρου) να αναμένει την έγκριση των αρμόδιων υπηρεσιών του ΥΠΠΟ.
Στο Δεσποτικό έχουν επίσης κατασκευαστεί φυλάκιο, διαδρομές επισκεπτών και χώροι υγιεινής, ωστόσο ο χώρος δεν έχει υδροδότηση και ηλεκτροδότηση και παραμένει κλειστός για το κοινό.
Τις εργασίες στο νησί υποστήριξαν οι ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ (Θ. & Μ. Μαρτίνου), Ιδρυμα Π. & Α. Κανελλοπούλου, Ιδρυμα Α. Γ. Λεβέντη, Marion Stassinopoulos, Φίλοι της Πάρου, Antiparos Preservation Society και Νικόλας και Ειρήνη Λαιμού.
