Είναι αδύνατον να μιλήσει κανείς για τον Γιαν Φαμπρ χωρίς να δεχθεί το αξίωμα πως για να προχωρήσει η τέχνη χρειάζονται και κάποιοι καλλιτέχνες που θα συγκρουστούν βίαια με το κατεστημένο κάθε εποχής. Δεν θα μπορούσαμε λοιπόν να συζητήσουμε με τη διδάκτορα Ιστορίας της Τέχνης Κατερίνα Κοσκινά, φίλη και συνεργάτιδα του καλλιτέχνη και επιμελήτρια της έκθεσής του «I am blood» (Είμαι αίμα) που εγκαινιάζεται σε λίγες ημέρες, χωρίς να πάει η κουβέντα στην ιδιοσυγκρασιακή προσωπικότητά του. «Ο Φαμπρ είναι μεγάλος καλλιτέχνης, κατά τη γνώμη μου, στη λογική του homo universalis», υπογραμμίζει η κ. Κοσκινά. «Καταπιάνεται με διαφορετικά είδη τέχνης και έκφρασης και συνεργάζεται με επιστήμονες. Είναι επαναστάτης, σίγουρα προκλητικός, ανατρεπτικός, επιτυχημένος, με μια καριέρα σχεδόν 50 χρόνων στο ενεργητικό του αφού άρχισε να δημιουργεί από έφηβος. Εντονη προσωπικότητα, τελειομανής, απαιτητικός με τους συνεργάτες του, αλλά ταυτόχρονα πολύ πιστός σε αυτούς».
Στην Ελλάδα, που δεν φημίζεται για ανεκτικότητα απέναντι στις πρωτοπορίες, ο Φαμπρ έχει αντιμετωπίσει αρνητική κριτική ως προς το περιεχόμενο της δουλειάς του και την τολμηρή σχέση του έργου του με το ανθρώπινο σώμα. Η σχέση του με την Ελλάδα εμπεριέχει επίσης την ατυχή ανάμειξη του στην καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, μετά από ανάθεση του ΥΠΠΟ, που έληξε πολύ γρήγορα με την παραίτησή του τον Απρίλιο του 2016. Είχε ήδη χαρακτηριστεί persona non grata από μερίδα του εγχώριου καλλιτεχνικού κόσμου. Στο Βέλγιο αντιμετώπισε κατηγορίες σεξουαλικής παρενόχλησης και επιθετικής συμπεριφοράς από πρώην περφόρμερ της ομάδας του (Troubleyn) και τελικά το 2022 καταδικάστηκε σε 18 μήνες φυλάκιση με αναστολή για μπούλινγκ απέναντι σε εργαζομένους.
«Πρόκειται για μια περίπτωση δημιουργού ο οποίος διατηρεί ζωντανή επικοινωνία με τον ελληνικό πολιτισμό», αναφέρει η επιμελήτρια Κατερίνα Κοσκινά.
Από την ελληνική περιπέτειά του πάντως μας χωρίζουν οκτώ χρόνια και ο Φαμπρ επιστρέφει στην Αθήνα, αυτή τη φορά σε μια γκαλερί. Η ατομική του έκθεση, που θα φιλοξενηθεί στην Crux από τις 26 Σεπτεμβρίου, παρουσιάζει μια επιλογή από τα τελευταία του ψηφιδωτά έργα τέχνης, στα οποία αποκαλύπτεται η εκτίμησή του για τις αρχαίες τεχνικές. «Η διασύνδεση του Φαμπρ με τη φλαμανδική ζωγραφική –τον Ρούμπενς και τον Ρέμπραντ–, η βαθιά γνώση του για την ιστορία της τέχνης που φθάνει εν προκειμένω έως τη βυζαντινή τέχνη των ψηφιδωτών, και η ενασχόλησή του με την ποίηση, τη συγγραφή, τη σκηνοθεσία και τη σκηνογραφία, την περφόρμανς και βεβαίως τα εικαστικά τον κατατάσσουν για μένα στους πολύτροπους καλλιτέχνες», σχολιάζει η κ. Κοσκινά. «Πρόκειται για μια εξαιρετική περίπτωση πολυδιάστατου δημιουργού, ο οποίος εξακολουθεί να διατηρεί ζωντανή επικοινωνία με τον ελληνικό πολιτισμό αντλώντας διαρκώς έμπνευση κυρίως από την ελληνική μυθολογία, τον αισθησιασμό αλλά και τη φιλοσοφία των μύθων της, ειδικά ό,τι έχει να κάνει με την έννοια της μεταμόρφωσης και τη σχέση του ανθρώπου με το υπερβατικό».
Η σειρά «I am blood» αποτελείται από χρυσά πλακίδια 24 καρατίων και μωσαϊκά από σμάλτο. Αυτή η σειρά ερμηνεύει οπτικά τα θέματα της εμβληματικής παράστασης «Je suis sang», που του είχε αρχικά ανατεθεί από το 55ο Φεστιβάλ της Αβινιόν το 2001 και επαναλήφθηκε με επιτυχία στο ίδιο φεστιβάλ το 2005. Ηταν ένα μεσαιωνικό ποίημα που έγραψε ο ίδιος και επίσης έκανε τη σκηνοθεσία, τη χορογραφία και τη σκηνογραφία. «Το μωσαϊκό χρησιμοποιήθηκε για αιώνες ως χρονικό ιστοριών. Μύθοι, σκηνές δόξας, θανάτου ή αγάπης, αθλήματα και κατορθώματα, καθημερινά αντικείμενα και συνήθειες, εικόνες από τον ζωντανό κόσμο της γης, του νερού και του ουρανού, αλλά και θρησκευτικές εικόνες και άλλες από τη σφαίρα της επιστήμης και της φαντασίας», σημείωνε η κ. Κοσκινά στο δοκίμιό της, «Jan Fabre, MOSAICS» (2023, Edizioni Forma, Φλωρεντία).
Η έκθεση στην Crux Galerie θα εμπλουτιστεί με μια σειρά από σχέδια με μολύβι HB και αίμα σε χαρτί, που δημιουργήθηκαν το 2005 όταν το «Je suis sang» περιόδευε σε πόλεις και φεστιβάλ. Το κείμενο που γράφεται με αίμα αντί για μελάνι αποτελείται από αποσπάσματα του ποιήματος της ομώνυμης παράστασης. «Τι συνδέει κατά τη γνώμη σας τις δύο ενότητες έργων που θα δούμε στην Αθήνα;», ρωτάμε την κ. Κοσκινά. «Το αίμα φυσικά», απαντάει, «από την έμμηνο ρύση έως τα βασανιστήρια και τον πόλεμο. Ζούμε ακόμη, στις αρχές του 21ου αιώνα, δίπλα σε λεκάνες γεμάτες αίμα, στην Ευρώπη, στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική, μας πιτσιλάει, αλλά μοιάζει να μη δίνουμε καμία σημασία».
