Μπροστά σε αυτήν τη φωτογραφία της οδού Σίνα στέκεται κανείς σκεφτικός. Οπου και να την έχω δείξει, με ρωτούν: «Είναι σίγουρα Αθήνα;». Αυτή η λήψη της δεκαετίας του 1920 βρίσκεται –πολύτιμο κειμήλιο μαζί με άλλα– στο Ιστορικό Αρχείο της Λεοντείου Σχολής. Το σχολείο των Πατησίων γιορτάζει τα 100 του χρόνια και οι ιστορικές αναδρομές πηγαίνουν πίσω στον χρόνο και φθάνουν στο πρώτο σχολείο της οδού Σίνα δίπλα στο Οφθαλμιατρείο και απέναντι από την Ακαδημία. Εκεί, στην καρδιά της Αθήνας, μια θερμοκοιτίδα ελληνογαλλικής παιδείας συντηρούσε τη φλόγα για καλή μόρφωση και αγωγή του πολίτη.
Αλλά αυτή η φωτογραφία με τη μεγάλη αφηγηματική δυνατότητα δεν μας υπενθυμίζει μονάχα την προσφορά της Λεοντείου. Μας δείχνει το κέντρο της Αθήνας. Μας δείχνει το επίπεδο της αστικής ζωής που υπήρχε στους κεντρικούς δρόμους (αλλά και σε πολλές γειτονιές) πριν από τον πόλεμο. Αυτό το περιδέραιο των νεοκλασικών και εκλεκτικιστικών κτιρίων από την Πανεπιστημίου ώς ψηλά στη Σκουφά, αποκαλύπτει την πυκνότητα και τη δύναμη μιας αισθητικής γλώσσας που αντανακλούσε και ένα ορισμένο ήθος διαβίωσης και συμπεριφοράς.
Στη φωτογραφία, βλέπουμε την παλιά Λεόντειο, το πρώτο κτίριο από δεξιά, που κατεδαφίστηκε το 1977 και αντικαταστάθηκε από κτίριο γραφείων. Ολα τα εικονιζόμενα κτίρια, πλην του γωνιακού Σίνα και Ακαδημίας με την ημικυκλική απόληξη, κατεδαφίστηκαν ένα προς ένα στις δεκαετίες του ’50, του ’60 και του ’70.
Ξηλώθηκε όλο αυτό το σύνολο που δεν ήταν μόνο σημαντικό στην ολότητά του. Κάθε ένα κτίριο ξεχωριστά είχε την αξία και τη φυσιογνωμία του. Τι να πει κανείς, π.χ., για το κτίριο με τους ιωνικούς κίονες, στη γωνία Βησσαρίωνος και Σίνα; Διακρίνεται και στη φωτογραφία μας. Ηταν ένα επιβλητικό εξαιρετικής ποιότητας νεοκλασικό οικοδόμημα, έργο του Αναστασίου Μεταξά, όπου στα τελευταία χρόνια στεγάστηκε κατάστημα της Αγροτικής Τράπεζας. Το κτίριο αυτό κατεδαφίστηκε το 1966. Εχουμε τη φωτογραφία της κατεδάφισής του από το αρχείο του Γεωργίου Μπακούρη, που ανήκε στη Λίζα Κουτσαπλή, η οποία το παρεχώρησε στον Σύλλογο των Αθηναίων. Είναι μια σπαρακτική φωτογραφία αποκαθήλωσης. Εκτοτε, το οικόπεδο παραμένει χέρσο και μπορεί κανείς να δει ακόμη τις κορνίζες των πολυτελών εσωτερικών χώρων. Πριν από την κρίση του 2010, η Ακαδημία Αθηνών σχεδίαζε να ανεγείρει εκεί σύγχρονο κτίριο. Μακάρι το παλιό κτίριο να ξαναχτιστεί όπως ακριβώς ήταν. Θα είναι ένα δώρο για την Αθήνα.
Η φωτογραφία αυτή της οδού Σίνα μας λέει επίσης πολλά για την κοινωνική συγκρότηση του κέντρου των Αθηνών. Δηλώνει τον άυλο συμβολισμό του κύρους, του γοήτρου και της προοπτικής που πρέπει να έχει κάθε κέντρο πόλης. Ολες αυτές οι έννοιες, συνυφασμένες με τον συμπαγή και ευανάγνωστο παλαιό κόσμο, σταδιακά υποτιμήθηκαν, περιθωριοποιήθηκαν και απαξιώθηκαν έως την εξαέρωσή τους. Η μεταπολεμική Αθήνα δεν είχε χρόνο, γνώση και χρήμα να οργανώσει κάποιες στοιχειώδεις ιεραρχήσεις και να συγκροτήσει εκ νέου τη δυναμική επαναφορά της στον σύγχρονο κόσμο μετά το 1955.
Κατανοούμε βεβαίως σήμερα ότι ένας τέτοιος δρόμος (όπως ήταν και όλοι οι γειτονικοί) θα έδινε στη σύγχρονη Αθήνα αυτό που τόσο δραματικά της λείπει. Η Αθήνα παραμένει γοητευτική ως ένα υβρίδιο μεσογειακής μεγαλούπολης, αλλά η σύγχρονη πόλη δεν προκαλεί τον σεβασμό, δεν προκαλεί αισθήματα ευφορίας και ανάτασης.
Ούτε τότε τα προκαλούσε γιατί στο παρελθόν υπήρχαν άλλα θέματα: κακές υποδομές και κοινωνικά χάσματα. Σήμερα, ένας τέτοιος δρόμος, όπως η Σίνα της δεκαετίας του 1920, θα έδινε στην Αθήνα τη ζητούμενη υπεραξία και θα μας συμφιλίωνε με έναν τρόπο περισσότερο άμεσο και εξωστρεφή με τη μακρά πορεία συγκρότησης μιας αστικής, ευρωπαϊκής συνείδησης από τα χρόνια του Οθωνα ώς τη Μεταπολίτευση.
