Μάζευαν παρέα κομμάτια ξύλων στις ελληνικές ακρογιαλιές ή άλλες φορές ανακάλυπταν ευρήματα στην άκρη των δρόμων και με αυτά ο Ακριθάκης δημιουργούσε. «Μια φορά μού έδωσε να χρωματίσω το ξύλινο φόντο δύο έργων και με μεγάλη μου χαρά, με χέρια και πόδια, πήρα όλα τα χρώματα και νόμιζα ότι θα έκανα κάτι φανταστικό και πολύχρωμο. Τελικά βγήκε μια γκρι αθλιότητα. Παρ’ όλα αυτά, τα κράτησε και τα χρησιμοποίησε σαν “καμβά”. Αλλά θυμάμαι ότι ήμουν πολύ στενοχωρημένη γιατί νόμιζα ότι θα ήταν πάρα πολύ ωραίο αυτό που θα έφτιαχνα. Ημουν 9-10 χρόνων», λέει γελώντας η κόρη του Αλέξη Ακριθάκη, Χλόη, καθώς, όπως μας αφηγήθηκε, δεν υπήρχε διαχωρισμός σπιτιού – ατελιέ. Στις 18 Σεπτεμβρίου συμπληρώνονται 30 χρόνια από τότε που έφυγε από τη ζωή ο ανατρεπτικός καλλιτέχνης, που άφησε πίσω του σπουδαία πολιτιστική κληρονομιά, πολύ χρώμα και κρυμμένα νοήματα. Ο Ακριθάκης «είναι ακόμη της μόδας», παρόλο που έχουν περάσει τρεις δεκαετίες από τον θάνατό του. Τα χαρακτηριστικά σχέδιά του, άλλοτε ασπρόμαυρα και άλλοτε πολύχρωμα, που καταλαμβάνουν όλη τη ζωγραφική επιφάνεια και καμιά φορά θέλουν να βγουν έξω από αυτή, παραμένουν ανεξίτηλα στον χρόνο και κινούν το ενδιαφέρον κάθε ηλικιακής ομάδας. «Από φίλους εκπαιδευτικούς μαθαίνω ότι οι περισσότεροι μαθητές ή φοιτητές τους “κολλάνε” με τον Ακριθάκη. Το ενδιαφέρον που βρίσκουν οι νέες γενιές στο έργο του επιβεβαιώνει τη διαχρονικότητά του», μας λέει η φωτογράφος και καλλιτέχνις Χλόη Ακριθάκη, που αποδίδει τη διαχρονικότητα και δημοφιλία των έργων του πατέρα της στη συμπυκνωμένη ενέργεια και αμεσότητα που εκπέμπουν.
«Είναι ένας ταξιδιώτης με μια βαλίτσα. Οταν συναντάει μεγάλα παιδιά, την ανοίγει. Κάποιοι, όμως, δεν θα δουν ποτέ τι έχει μέσα», ήταν ένας από τους τρόπους που περιέγραφε τον Αλέξη Ακριθάκη ο Κώστας Ταχτσής. Η βαλίτσα –σε καμβά, από ξύλο ή μέταλλο– συνιστά σημαντικό στοιχείο της τέχνης του, όπου θάλλουν κομμάτια του εαυτού του. «Η ζωή του ήταν ένα μόνιμο ταξίδι, ένα συνεχόμενο πηγαινέλα», αναφέρει η Χλόη Ακριθάκη. Ιδωμένη ως φυγή, απόδραση και περιπέτεια, η βαλίτσα έχει απασχολήσει τους ερευνητές της Ιστορίας της Τέχνης. «Αντανακλά όμως το βάρος που κουβαλάμε – που κι εκείνος κουβαλούσε», συνεχίζει.
Είναι γνωστή η έντονη περιπετειώδης ζωή του, μεταξύ Παρισίων, Βερολίνου και Αθήνας, όπου άφησε την τελευταία του πνοή, σε ηλικία 55 ετών. Το ενδιαφέρον και η αγάπη του για την τέχνη τον έκαναν να ταξιδεύει προκειμένου να επισκεφθεί μουσεία και γκαλερί σε κάθε γωνιά της Ευρώπης, πράγμα ιδιαίτερα δύσκολο αν λάβουμε υπόψη τα μέσα της εποχής.
Οπως λέει στην «Κ» η κόρη του, πέρα από δημιουργήματά του, προίκισε την οικογένεια και με μια βιβλιοθήκη με καταλόγους ξένων καλλιτεχνών από τις δεκαετίες ’60 και ’70, που συγκέντρωνε από τις διάφορες εκθέσεις. «Στην εποχή του ’60 δεν ήταν όπως τώρα, που όταν είσαι σε μια χώρα μπορείς να δεις τι συμβαίνει καλλιτεχνικά σε μια άλλη με ένα μόνο κλικ. Τον πατέρα μου τον ενδιέφερε πάρα πολύ τι συνέβαινε στον χώρο της τέχνης, ήταν μέσα στο κλίμα της εποχής του».
Το έργο του Αλέξη Ακριθάκη, που αναπτύχθηκε μέσα σε περίπου 30 χρόνια, προσπαθεί σήμερα να συγκεντρώσει η Χλόη Ακριθάκη, η οποία ίδρυσε πέρυσι με την οικογένειά της και την υποστήριξη φίλων και συλλεκτών το Αρχείο Ακριθάκη. Σύμφωνα με την ίδια, η ποιότητα και ταυτότητα του έργου ενός καταξιωμένου καλλιτέχνη αποτελούν στοιχεία που το καθιστούν ανθεκτικό στον χρόνο. Ωστόσο, για να παραμείνει το έργο αυτό ζωντανό και επίκαιρο, απαιτείται συστηματική ενασχόληση από άτομα που το γνωρίζουν σε βάθος, είτε αυτά είναι κληρονόμοι, οικογένεια, είτε κάποιος τρίτος. «Η καταγραφή των έργων και η σύνταξη του catalogue raisonné ξεκίνησε πριν ιδρυθεί το Αρχείο και συνεχιζόταν με μικρά ή μεγαλύτερα διαλείμματα. Ο πατέρας μου ήταν ένας άνθρωπος αντισυμβατικός και μας πήρε αρκετό καιρό μέχρι να αποφασίσουμε αν θα γίνει κάποιο ίδρυμα, τι μορφή θα έχει και σε ποια χώρα θα βρίσκεται. Τελικά πέρυσι ιδρύσαμε το Αρχείο Ακριθάκη στην Αθήνα». Τονίζει πως βασικός σκοπός δεν είναι μόνο η καταγραφή και μελέτη του έργου του Αλέξη Ακριθάκη, αλλά και η προβολή εκείνου και άλλων καλλιτεχνών της Ελλάδας και του εξωτερικού. «Ο πατέρας μου αγαπούσε πάρα πολύ τους φίλους του και για αυτό η πρώτη δράση του Αρχείου ήταν η έκθεση της αγαπημένης του φίλης Λίζης Καλλιγά “Ο άσπρος τοίχος”, που φιλοξενήσαμε τον Μάιο στον χώρο του γραφείου. Πέρα από αυτό, στις δραστηριότητές του Αρχείου περιλαμβάνονται εκθέσεις και εκδηλώσεις που θα ανακοινώνονται σταδιακά. Ενα βιβλίο όπου ανθολογούνται ημερολογιακές καταγραφές του καλλιτέχνη, σε επιμέλεια Θάνου Σταθόπουλου και πλαισιωμένος με κείμενα του ιδίου, εμού και του Ντένη Ζαχαρόπουλου, είναι στα σκαριά από τις εκδόσεις Αγρα».
Τρεις δεκαετίες μετά τον θάνατο του Αλέξη Ακριθάκη, τα χαρακτηριστικά σχέδιά του, άλλοτε ασπρόμαυρα και άλλοτε πολύχρωμα, παραμένουν ανεξίτηλα στον χρόνο.
Σε ερώτησή μας σχετικά με την πλαστογράφηση έργων τέχνης, η Χλόη Ακριθάκη απαντά ότι το Αρχείο λειτουργεί αποτρεπτικά. «Είναι κάτι που μπορεί να συμβεί, ίσως, σε οτιδήποτε έχει πάρει αξία. Παρ’ όλα αυτά, ένα catalogue raisonné είναι ένα εργαλείο που μπορεί να το εμποδίσει».
Μικρά μουσεία
Κατά καιρούς γίνονται προσπάθειες στην Ελλάδα να συγκεντρωθεί το έργο σημαντικών καλλιτεχνών, μέσα από πρωτοβουλίες που παίρνουν πολλές μορφές. Μία από αυτές είναι και το Μουσείο Γαΐτη στην Ιο, που εγκαινιάστηκε μόλις χθες και φιλοξενεί έργα του Γιάννη Γαΐτη και της γυναίκας του, Γαβριέλλας Σίμωσι. «Είναι πολύ ευχάριστο το ότι ανοίγουν αυτά τα μικρά μουσεία, διότι λειτουργούν ως χώρος φύλαξης και προβολής ενός καλλιτέχνη ή δύο καλλιτεχνών, στη συγκεκριμένη περίπτωση. Και εδώ βλέπουμε πάλι μία κόρη που φροντίζει το έργο των γονιών της», λέει η Χλόη Ακριθάκη. Κατά τη γνώμη της, τα μουσεία αυτά έχουν μια πολυεπίπεδη λειτουργία, καθώς πέρα από χώροι φύλαξης των δημιουργιών του καλλιτέχνη γίνονται χώροι συνάντησης και ανοιχτού διαλόγου. Ωστόσο, θεωρεί πως κάτι τέτοιο δεν θα ταίριαζε στην περίπτωση του πατέρα της. «Ο κάθε καλλιτέχνης έχει την ιδιαιτερότητά του και αρκετοί έχουν προνοήσει για το τι θα γίνει με το έργο τους μετά τον θάνατό τους. Αυτό είναι κάτι που δεν είχε συμβεί στη δική μας περίπτωση –και με το γεγονός ότι τα έργα του βρίσκονται σε πολλές διαφορετικές συλλογές– και έτσι πολλές φορές προσπαθώ να σκεφτώ τι θα ήθελε εκείνος να γίνει προκειμένου να διαφυλαχθεί ό,τι άφησε πίσω».
Σημαντικό για εκείνη είναι να βρεθούν σημεία σύνδεσης του έργου της περιόδου του με το σήμερα. Οπως λέει, με τον καιρό συνειδητοποίησε πως γενικά ασχολείται με αρχεία, κάτι που φαίνεται και από τη δική της φωτογραφική δουλειά, που στην ουσία αποτελεί ένα αρχείο.
Πέρα από τα μουσεία και τις γκαλερί, τα έργα του Αλέξη Ακριθάκη είναι μοιρασμένα σε πάρα πολλές ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Στην ιστοσελίδα akrithakis.com υπάρχει φόρμα συλλεκτών μέσω της οποίας τυχόν κάτοχοι έργων του μπορούν να συνεισφέρουν στο εγχείρημα της κατάρτισης του catalogue raisonné.
