Αν δεν ήταν τόσο όμορφο μέσα στην αιγαιοπελαγίτικη λευκότητά του και τόσο ευοίωνο ως αρχιτεκτόνημα-κιβωτός της κληρονομιάς δύο σημαντικών καλλιτεχνών της μεταπολεμικής Ελλάδας αγκυροβολημένο σε μια πλαγιά της Ιου, τότε το Μουσείο Γαΐτη – Σίμωσι θα μπορούσε να νοηθεί και ως αποχαιρετισμός. Σαν ένα ανεπαίσθητο κούνημα του χεριού προς δύο συντρόφους που σαλπάρουν στον χρόνο, καθώς το πλοίο, επιτέλους, φεύγει μέσα στους απόηχους των μελωδιών του Θεοδωράκη, του Χατζιδάκι ή του Νίνο Ρότα.
Αυτή η εικόνα ήρθε στον νου μου ακούγοντας τη Λορέττα Γαΐτη, κόρη του ζωγράφου Γιάννη Γαΐτη (1923-1984) και της γλύπτριας Γαβριέλλας Σίμωσι (1926-1999), να ολοκληρώνει τη θαυμάσια ξενάγηση που ήταν γεμάτη ανεκδοτολογικά στοιχεία από την οικογενειακή και καλλιτεχνική ζωή τους, και να λέει ότι «τώρα θέλω να αφήσω τον Γιάννη και τη Γαβριέλλα να φύγουν, να τους φιλήσω και να τους πω καλό ταξίδι».
Για εκείνη, αρχιτέκτονα και μοναδική κληρονόμο του έργου τους, η πολύχρονη, πολυέξοδη και τυπικά ελληνική –με την κακή έννοια– προσπάθεια της αποπεράτωσης του μουσείου, που ως κτιριακό συγκρότημα ολοκληρώθηκε το 2008, υπήρξε μια περιπέτεια 27 ετών. Η οποία όμως επιτέλους έλαβε αίσιο τέλος με τα εγκαίνια της 14ης Σεπτεμβρίου χάρη στη σύμπραξη του Δήμου Ιητών, του ΥΠΠΟ και της ίδιας, η οποία με μακροχρόνια παραχώρηση έχει προσφέρει τα έργα της μόνιμης συλλογής.
«Ενας διάφανος, κατάλευκος ιστός, μέσω του οποίου συνυφαί- νονται η ομορφιά και η αγάπη», είπε ο ζωγράφος και φίλος των δύο καλλιτεχνών, Δημήτρης Αληθεινός, στα εγκαίνια του μουσείου.
Σε σχέδια δικά της και του Ζακ Σαρρά, το Μουσείο Γαΐτη – Σίμωσι είναι ένας «διάφανος κατάλευκος ιστός» μέσω του οποίου «συνυφαίνονται η ομορφιά και η αγάπη», τόνισε στην ομιλία του ο ζωγράφος και φίλος των δύο καλλιτεχνών Δημήτρης Αληθεινός, κατά τη διάρκεια της ημερίδας «Γιάννης Γαΐτης – πλουραλισμός και πολυέργεια» που πραγματοποιήθηκε την ημέρα των εγκαινίων, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του σπουδαίου καλλιτέχνη. Ακούγοντάς τον να μιλάει, και καθώς τα λόγια του συμπληρώνονταν από τη ειλικρινή συγκίνηση του Γαβρήλου Μιχάλη, αγαπημένου συνεργάτη, φίλου, μάστορα στο πλευρό του ζωγράφου, σκέφτηκα έναν ακόμη αποχαιρετισμό: αυτόν των φίλων προς δύο ανθρώπους, που υπήρξαν ομοτράπεζοι και συμπότες μιας συναισθηματικά πλούσιας και δημιουργικής ζωής. Η μόνιμη συλλογή του μουσείου διαρθρώνεται σε δύο βασικά κτίρια. Στην αριστερή πλευρά συναντούμε το διώροφο «Κτίριο Γαΐτη», όπου η συλλογή εξελίσσεται χρονολογικά από το ισόγειο, με τις παλαιότερες περιόδους του ζωγράφου, προς τον όροφο, ο οποίος είναι αφιερωμένος στους πίνακες, στις εγκαταστάσεις και τις κατασκευές γύρω από τα περίφημα «ανθρωπάκια». Αυτά συνεχίζουν να είναι παρόντα και στην αρχιτεκτονική του κτιρίου, αφού η καμπυλότητα της οροφής του συγκεκριμένου βασίζεται στο σχέδιο των καπέλων τους, ενώ η πόρτα της εισόδου του βασίζεται στο σχέδιο ενός κεφαλιού ιδωμένου από μπροστά.
Βγαίνοντας από την πτέρυγα του Γαΐτη, μας περιμένει ένα υπερυψωμένο προαύλιο με μια ελιά, απ’ όπου μπαίνουμε στο «Κτίριο Σίμωσι». Τα γλυπτά είναι λευκά, οι τοίχοι είναι ασβεστωμένοι και λευκό μάρμαρο διατρέχει το δάπεδο και τα βάθρα. Παρουσιάζονται δώδεκα έργα από λευκή ρητίνη σε βάθρα, την κατασκευή των οποίων είχε επιβλέψει η ίδια η καλλιτέχνις, γύψινα γλυπτά παλαιότερων περιόδων, καθώς και κολάζ.
Τόσο διαφορετικοί
Περπατώντας στις δύο αίθουσες, σκέφτομαι πως το αρχιτεκτόνημα και η μουσειολογική μελέτη μορφοποιούν τη σχέση αυτών των δύο ανθρώπων που υπήρξαν σύζυγοι, συνοδοιπόροι, αλλά επίσης τόσο διαφορετικοί στη ζωή και στη δουλειά τους. Εκείνος, «όμορφος, ερωτικός, γελαστός», σύμφωνα με τη Λορέττα Γαΐτη, απλώνεται σε δύο ορόφους από τους τοίχους έως το πάτωμα με έργα που διαθέτουν πληθωρικότητα, ένταση, χαρά, αυτοσαρκασμό και κριτική στάση απέναντι στην ελληνική κοινωνία της εποχής. Εκείνη, πιο μοναχική και λιτή –«η μάνα μου αγαπούσε το λευκό και την ησυχία», λέει η κόρη της– έχει στη διάθεσή της επιτέλους ένα χώρο ώστε να γνωρίσουμε την ξεχωριστή καλλιτεχνική ευαισθησία της και την ιδιοσυγκρασία της, που μετέτρεπε την τέχνη σε στάση ζωής.
«Ο Γιάννης και η Γαβριέλλα κατάγονταν και οι δύο από το Αιγαίο: ο πατέρας μου από την Τήνο, εύφορη γη για πολλούς καλλιτέχνες, η μητέρα μου από τη Μήλο και την Εύβοια. Ωστόσο, όταν έπρεπε να επιλέξω τον τόπο ανάπαυσης του πατέρα μου, ο οποίος πέθανε νέος, σε ηλικία 61 ετών, διάλεξα την Ιο. Εδώ έχτισα ένα μικρό λευκό εκκλησάκι κοντά στο σπίτι του, όπου και οι δύο αναπαύονται σήμερα», είπε η Λορέττα Γαΐτη, και στο ίδιο νησί πλέον θα φυλάσσεται η καλλιτεχνική κληρονομιά τους.
