Ο Αντώνης Δουκάκης μόλις έχει φτάσει από τη Γαλλία στην Αθήνα και κατευθύνεται προς το νοσοκομείο «Σωτηρία» όπου θα έρθει αντιμέτωπος με το παρελθόν της οικογένειάς του. Ο πατέρας του, Γεώργιος, εισήχθη εκεί τον Δεκέμβριο του 1959 καθώς έπασχε από φυματίωση. Ο κ. Δουκάκης κοιτάζει μια φωτογραφία του ιδίου σε ηλικία περίπου πέντε ετών. Στο επόμενο καρέ διαβάζει τα γράμματα που έστελνε η μητέρα του από το χωριό Αμμόβουνο του Εβρου στον πατέρα του στο νοσοκομείο. Ο κ. Δουκάκης δεν έμαθε ποτέ για τη νοσηλεία και τον θάνατο του πατέρα του στο «Σωτηρία». «Η μητέρα μου μού παρουσίαζε μια κατάσταση ότι ο πατέρας μου ήταν υποχρεωμένος να μείνει εκεί που βρισκόταν για δουλειά. Εργαζόταν για εμάς και θα ερχόταν σύντομα», λέει ο άνδρας την ώρα που η κάμερα τον ακολουθεί στον χώρο γύρω από το νοσοκομείο.
Αυτή είναι μία από τις άγνωστες ιστορίες που παρουσιάζει το νέο ντοκιμαντέρ της Μαριάννας Οικονόμου, «Αζήτητοι», με επίκεντρο εκατοντάδες ανθρώπους από όλη την Ελλάδα οι οποίοι νόσησαν, έζησαν για κάποιο διάστημα στο νοσοκομείο και πέθαναν μόνοι. Εντύπωση προκαλεί, όπως αναφέρεται στο ντοκιμαντέρ, ότι οι νεκροί θάφτηκαν σε ομαδικούς τάφους στο προαύλιο. Η «Κ» επικοινώνησε για διευκρινίσεις με τη διοίκηση του νοσοκομείου αλλά δεν υπήρξε ανταπόκριση.
Το φιλμ, που βραβεύθηκε στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, προβάλλεται στον κινηματογράφο Δαναό μέχρι τις 25 Σεπτεμβρίου και αργότερα θα ταξιδέψει και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Η κάμερα της κ. Οικονόμου εστιάζει στην περίοδο από το 1945 έως το 1975. «Ηθελα να κάνω κάτι διαφορετικό και να επικεντρωθώ μόνο σε αυτούς τους ανθρώπους, ήθελα οι νεκροί να είναι οι πρωταγωνιστές και να τους “δώσω φωνή”», μας λέει η σκηνοθέτις.
Για τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ, η κ. Οικονόμου βασίστηκε σε μια αναπάντεχη ανακάλυψη στο νοσοκομείο για την οποία άκουσε από τον γιατρό και συγγραφέα Φώτη Βλαστό που εργαζόταν στο νοσοκομείο. Πριν από περίπου μία δεκαετία, ο κ. Βλαστός δέχθηκε ένα τηλεφώνημα από μια γυναίκα που εργαζόταν στα ραφεία του νοσοκομείου. Εκείνη είδε από το παράθυρο μια στοίβα από βαλίτσες που γέμιζαν ένα κοντέινερ και προορίζονταν για το απορριμματοφόρο. Οι βαλίτσες βρέθηκαν πίσω από έναν ψευδότοιχο σε κτίριο του νοσοκομείου, ο οποίος χρειάστηκε να γκρεμιστεί όταν έσπασε ένας αγωγός νερού εξαιτίας μιας έντονης βροχόπτωσης. Μέσα στις βαλίτσες, υπήρχαν πολλά μικρά μπογαλάκια τυλιγμένα με παλιές εφημερίδες και δεμένα με σπάγκο. Κάθε πακέτο έκρυβε μέσα φωτογραφίες και γράμματα από φυματικούς προς τις οικογένειές τους και το αντίστροφο.
«Το πρότζεκτ είναι αποτέλεσμα μιας τυχαιότητας. Κατά τύχη άκουσα γι’ αυτή την ιστορία, κατά τύχη βρέθηκε το αρχείο, κατά τύχη σώθηκε», εξηγεί η κ. Οικονόμου, τονίζοντας ότι «προσπαθούσαμε να τραβήξουμε με την κάμερα όσο περισσότερο γινόταν, καθώς μας έδωσαν πρόσβαση μόνο για δέκα μέρες και από λίγες ώρες».
Η σκηνοθέτις πήγε την αφήγηση ένα βήμα παρακάτω αναζητώντας συγγενείς των ασθενών, χρόνια μετά τον θάνατό τους. «Η ταινία δεν στέκεται μόνο στο εύρημα, αλλά μπαίνει στο σήμερα, βρίσκει τους κληρονόμους εκείνου του τραύματος οι οποίοι ζουν αμέριμνα τη ζωή τους θεωρώντας ότι ποτέ ξανά κανείς δεν θα τους μιλήσει για παλιούς συγγενείς», σημειώνει ο κ. Βλαστός.
Εκτός από τους συγγενείς και την πορεία του κάθε ασθενούς, το ντοκιμαντέρ παρουσιάζει τη σημασία της νόσου της φυματίωσης εκείνη την εποχή και το ιστορικό πλαίσιο της μεταπολεμικής Ελλάδας. «Οι νοοτροπίες, τα ήθη, οι συνθήκες διαβίωσης έχουν τεράστιο ενδιαφέρον», λέει η κ. Οικονόμου. Ο κ. Βλαστός συμπληρώνει ότι επειδή ήταν αθεράπευτη, η φυματίωση ήταν ένα μίασμα. «Οποιος την είχε, όχι μόνο ο ίδιος αλλά ούτε η οικογένειά του δεν μπορούσε να έχει μέλλον. Διότι κανείς δεν έμπαινε στο σπίτι του φθισικού, κανείς δεν παντρευόταν με την κόρη του φθισικού ή τον γιο μιας τέτοιας οικογένειας».
