Πόσο πολλά έχουμε κερδίσει, και μάθει, για το τι συνέβη σε αυτήν τη χώρα σε περασμένες εποχές χάρη στην προσωπική εμμονή και τον μόχθο ερευνητών και συγγραφέων… Πλήθος τα παραδείγματα διαχρονικά, αλλά εν προκειμένω έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να σταθούμε σε τρία βιβλία των τελευταίων μηνών που ανοίγουν κόσμους και προκαλούν τη σκέψη πάνω σε θέματα και πτυχές της ελληνικής ιστορίας. Και τα τρία απαντούν σε ζητήματα αυτογνωσίας και κατανόησης της πορείας της ελληνικής κοινωνίας, των συμπεριφορών, της θεσμικής συγκρότησης, των πολιτικών συσχετισμών, των διεθνών δικτύων και της καλλιτεχνικής παραγωγής.
Μοναδικός στο είδος του, ο ρέκτης μελετητής Διονύσης Μουσμούτης, Ζακυνθινός ευγενούς γενιάς, ερευνά επί σειράν ετών όψεις της ιστορίας της νήσου, με κορυφαίο έργο του, opus magnum, τη μελέτη του για το Θέατρο της Ζακύνθου. Το νέο δίτομο έργο με τίτλο «Το θέατρο στη Ζάκυνθο τον 20ό αιώνα, 1901-1953» (μουσική ζωή, κοινωνική ζωή, λαϊκά θεάματα), από τον ζακυνθινό εκδοτικό οίκο Πλέσσα, συμπληρώνει και προεκτείνει το επίσης δίτομο έργο, από το 2017, για «Το θέατρο στη Ζάκυνθο τον 19ο αιώνα». Ο Διονύσης Μουσμούτης, με εξαντλητική έρευνα, καθώς τα στοιχεία ήταν λιγοστά και διασκορπισμένα, κατόρθωσε να προσφέρει ένα έργο εθνικής σημασίας και να αναδείξει τον πρωτεύοντα ρόλο του ζακυνθινού πολιτισμού.
Η έρευνα τελειώνει το μοιραίο έτος 1953, που αποτελεί τραυματική τομή για τα Επτάνησα. Ερευνες σαν αυτές που μας δίνει συστηματικά ο Διονύσης Μουσμούτης (εκδότης και διευθυντής επίσης του περιοδικού «Ιστορία Εικονογραφημένη») οργανώνουν το δημόσιο βλέμμα πάνω σε αγνοημένες περιοχές του νεοελληνικού πολιτισμού.
Αντιστοίχως, ο συγγραφέας, δημοσιογράφος, πολιτισμικός αναλυτής και θεσμικός παράγων του βιβλίου, Νίκος Μπακουνάκης εμβαθύνει διαρκώς στο πολιτιστικό αποτύπωμα των τελευταίων δύο αιώνων ενισχύοντας ταυτόχρονα και την έρευνα για το αστικό παρελθόν της γενέτειράς του, Πάτρας.
Στο νέο βιβλίο του «Γκούτλαντ», ο Νίκος Μπακουνάκης βιογραφεί (με εξαιρετικό ύφος και μαεστρία τιθάσευσης ενός αχανούς υλικού) την οινοποιία «Achaia Clauss» και τον Γουσταύο Κλάους, ως ένα θαύμα επιχειρηματικής καινοτομίας με όλα εκείνα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των αλληλένδετων μικρόκοσμων του 19ου αιώνα. Στο βιβλίο αυτό έχουμε την αποθέωση των διεθνών δικτύων από τη Γερμανία ώς την Αχαΐα, τις διασυνδέσεις αστών, εμπόρων, ευγενών, την ανάπτυξη της οινοποιίας ως μοχλού οικονομικής ανάπτυξης, την καλλιέργεια της τοπικής ταυτότητας ως brand πολλαπλών συνηχήσεων.
Ο 19ος αιώνας, που αναβλύζει διαρκώς με νέες έρευνες, απασχολεί συστηματικά και τον ιστορικό Ελευθέριο Η. Καντζίνο, ο οποίος στο νέο βιβλίο του «Από τον Οθωνα στον Χαρίλαο Τρικούπη» (Παραλειπόμενα και μυστική διπλωματία στην Ελλάδα του 19ου αιώνα) από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, εστιάζει σε εκείνη την κρίσιμη 20ετία με την αλλαγή της δυναστείας και την αρχή του μετασχηματισμού της ελληνικής κοινωνίας. Επί της ουσίας, η μελέτη του Ελευθερίου Η. Καντζίνου (με πρόλογο του ιστορικού Στέφανου Καβαλλιεράκη) μας οδηγεί στην καρδιά διαχρονικών ζητημάτων και αποτελεί τομή στην συχνά προβληματική ελληνική αντίληψη της διεθνούς συνθήκης. Είναι ένα βιβλίο κατανόησης της πολιτικής μετάβασης ως προθαλάμου προετοιμασίας για την αστική επανάσταση επί Χαριλάου Τρικούπη.
