«Την Ιμβρο τη ζω μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας», έλεγε για τον γενέθλιο τόπο του ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος. Η πραγματικότητα και το πάθος του για το πολύπαθο νησί κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του ηγέτη της Ορθόδοξης Εκκλησίας κι ήταν πάντα δίπλα στους θεματοφύλακες του Ελληνισμού. Τέλη Αυγούστου βρέθηκε και πάλι στα πατρογονικά του εδάφη για να εκφράσει τις ευχαριστίες του στα μέλη του Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (ΕΚΒΜΜ) που ολοκλήρωσαν στο νησί ένα από τα σπουδαιότερα έργα του φορέα: τη συντήρηση του εκκλησιαστικού εξοπλισμού δύο ιερών ναών της Ιμβρου και 42 φορητών εικόνων από τον ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου της Τενέδου. «Ηταν καλοκαίρι του ’20, όταν κάτω από τις δύσκολες συνθήκες των περιοριστικών μέτρων βρεθήκαμε στο νησί για να μοιραστούμε ανησυχίες του μητροπολίτη Ιμβρου και Τενέδου Κυρίλλου για την κατάσταση των εκκλησιαστικών κειμηλίων και να αξιολογήσουμε τα έργα άμεσης προτεραιότητας στους ιερούς ναούς», περιγράφει στην «Κ» η πρόεδρος του κέντρου Ναταλία Πούλου, καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. «Διαπιστώσαμε σημαντικές φθορές στα ξυλόγλυπτα τέμπλα, στους άμβωνες και τους επισκοπικούς θρόνους τόσο στον μητροπολιτικό ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Παναγία, την πρωτεύουσα του νησιού, όσο και στον ιερό ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Γλυκύ. Το σαράκι είχε αρχίσει να τρώει τα σωθικά τους και οι μαυρισμένες επιφάνειες είχαν καλύψει τη λάμψη της ξυλόγλυπτης και ζωγραφικής διακόσμησης».
Οι εργασίες συντήρησης ξεκίνησαν το 2021. Εν τω μεταξύ, ένα νέο έργο προέκυψε πέρυσι, όταν κατά τη διάρκεια ανακαίνισης και αναστήλωσης του μητροπολιτικού ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου της Τενέδου (χορηγία του Ιδρύματος Αθανασίου και Μαρίνας Μαρτίνου) διαπιστώθηκε ότι 42 φορητές εικόνες του ναού χρήζουν άμεσης συντήρησης. Τα δύο έργα του ΕΚΒΜΜ ανέδειξαν σπουδαία εικονογραφικά τεκμήρια –σύμβολα του Ελληνισμού στα δύο αιγαιοπελαγίτικα νησιά. Πρόκειται για μεταβυζαντινά μνημεία που χρονολογούνται από τα μέσα του 19ου αιώνα, εξηγεί η κ. Πούλου. Κτίστηκαν σε μια εποχή όταν η ελληνική κοινότητα άρχισε να αναπτύσσεται εξοπλίζοντας τους ναούς με δαπανηρά τέμπλα, που φέρουν σκαλιστές διακοσμήσεις επικαλυμμένες με φύλλα χρυσού και ζωγραφικές συνθέσεις υψηλής τέχνης. Η συντήρηση ανέδειξε και τον αγιογραφικό πλούτο των εικόνων της Τενέδου, που χρονολογούνται, ορισμένες τέλη του 16ου και οι υπόλοιπες τον 17ο, τον 18ο και τον 19ο αιώνα.
«Δείχνει την έγνοια και τη φροντίδα μας να δια-τηρήσουμε την ελληνική ταυτότητα, ειδικά τώρα που οι Ρωμιοί επιστρέφουν», λέει στην «Κ» η πρόεδρος του Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, Ναταλία Πούλου.
«Ηταν το ελάχιστο δείγμα προσφοράς από τη μητέρα πατρίδα γι’ αυτόν τον ταλαιπωρημένο τόπο», σημειώνει η κ. Πούλου. «Δείχνει την έγνοια και τη φροντίδα μας να διατηρήσουμε την ελληνική του ταυτότητα, ειδικά τώρα που οι Ρωμιοί επιστρέφουν για να επανεγκατασταθούν στον τόπο τους, δίνοντας ζωή στα χωριά τους». Ισχυρό κίνητρο για τον επαναπατρισμό αποτέλεσε η αναγέννηση της παιδείας. Η επαναλειτουργία του σχολείου και στις τρεις βαθμίδες (2013 το Δημοτικό, 2015 το Γυμνάσιο και Λύκειο) έπειτα από 50 χρόνια, ήταν βασικός λόγος για να ριζώσουν και νέα ζευγάρια ιμβριακής καταγωγής στα πατρογονικά εδάφη. Περίπου 600 Ελληνες αριθμεί σήμερα η Ιμβρος, όταν το 2005 μετρούσε 157 κατοίκους. Το σχολείο γέμισε και πάλι από τις φωνές των παιδιών που αυξάνονται διαρκώς. Τέσσερις μαθητές είχε πριν από μια δεκαετία, ενώ σήμερα ανέρχονται σε 54. Βασικός πνεύμονας για την αναγέννηση της ομογενειακής παρουσίας στο νησί είναι τα δυο μεγάλα σωματεία των Ιμβρίων Αθήνας και Θεσσαλονίκης, που κράτησαν άσβεστη τη φλόγα για την επιστροφή.
«Παρά τη μείωση του πληθυσμού που ξεκίνησε το 1964, με αποτέλεσμα να φύγουν από το νησί 6.500 Ελληνες έως το 1985, οι ελάχιστοι εναπομείναντες διατηρούσαν ανοιχτές τις εκκλησιές», μας πληροφορεί ο πρόεδρος της Ιμβριακής Ενωσης Μακεδονίας – Θράκης Παύλος Σταματίδης. «Εχουμε καταγράψει περίπου 300 ναούς και ξωκλήσια στο νησί. Από αυτούς λειτουργούν 150, οι επτά στα ισάριθμα χωριά ως ενοριακοί, ενώ οι υπόλοιποι ναοί είναι ξωκλήσια διάσπαρτα στο νησί. Οι μισές εκκλησίες είναι ερείπια, ορισμένες μετατράπηκαν σε αποθήκες, άλλες ενσωματώθηκαν σε σπίτια εποίκων. Η θρησκευτικότητα των Ιμβρίων είναι στενά συνυφασμένη με την καθημερινότητα και με την πολιτισμική τους ζωή. Ολοι οι Ιμβριοι ανάβουν τα καντήλια στον άγιο πρωί – απόγευμα, ανοίγουν τα ξωκλήσια στις γιορτές, κάνουν μοναχολειτουργίες, φροντίζουν για τη συντήρησή τους».
«Κρατήστε στα βάθη της ψυχής και της καρδιάς σας την πληγωμένη μητέρα Ιμβρο. Οσο κι αν ζήσω, ό,τι κι αν κάνω θα είμαι στο πλευρό σας, ψυχή τε και σώματι», δήλωνε συγκινημένος ο Ιμβριος Οικουμενικός Πατριάρχης πριν από λίγα χρόνια σε εκδήλωση των συμπατριωτών του, που οργάνωσαν προς τιμήν του. «Στα χρόνια της ταπεινής πατριαρχίας μου ταξίδεψα σε πάρα πολλά μέρη, αλλά όπου κι αν πήγα, όπου κι αν γύρισα, πάντα θυμούμαι τα λόγια του μεγάλου νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη: «Σ’ όλους τους τόπους κι αν γυρνώ, μόνον ετούτον αγαπώ!».
