Στο ισόγειο της Neue Nationalgalerie στο Βερολίνο, ο υπάλληλος σκανάρει μηχανικά το εισιτήριο των επισκεπτών προκειμένου να εισέλθουν στην έκθεση «Andy Warhol. Velvet Rage and Beauty», όπου αποκαλύπτεται η επίμονη και βαθιά προσωπική εξερεύνηση του Γουόρχολ πάνω στην ομορφιά του ανδρικού σώματος.
Η γερμανική πινακοθήκη φιλοξενεί πάνω από 250 έργα του Αμερικανού καλλιτέχνη, τα οποία ξεφεύγουν από τη νόρμα των εικαστικών απεικονίσεων καταναλωτικών αγαθών και διασημοτήτων. Τα τελευταία χρόνια, ο διευθυντής του μουσείου, Κλάους Μπίζενμπαχ, και η επιμελήτρια Λίζα Μπότι πραγματοποίησαν μια εξαντλητική έρευνα γύρω από άγνωστα και όχι τόσο προβεβλημένα έργα του Γουόρχολ, που δείχνουν τον τρόπο που η προσωπική του ζωή και η αντισυμβατικότητά του επηρέασαν την αμερικανική κουλτούρα μέχρι και σήμερα. Τολμούμε να πούμε πως οι πίνακες, τα σκίτσα, οι φωτογραφίες, οι πόλαροϊντ, οι ταινίες και τα κολάζ της έκθεσης συνθέτουν το παζλ του coming out που δεν έκανε ο Γουόρχολ όσο ήταν εν ζωή.
Η έκθεση ξεκινάει με ένα χρονολόγιο της πορείας του Γουόρχολ. Τα παιδικά χρόνια στο Πίτσμπουργκ στις αρχές της δεκαετίας του ’30, ως γιος μιας εργατικής οικογένειας εμιγκρέδων από τις επαρχίες της σημερινής Σλοβακίας, η διάγνωσή του με τη χορεία του Σίντενχαμ, μια νευρική διαταραχή που δεκαετίες αργότερα παραδέχθηκε πως διαμόρφωσε την προσωπικότητα και τις δεξιότητές του, και οι επιτυχημένες σπουδές του πάνω στην τέχνη της διαφήμισης και της γραφιστικής, που του άνοιξαν τις πύλες για τον κόσμο της Νέας Υόρκης στα ’50s, συνοδεύονται από χρήσιμες πληροφορίες για τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙΑ+ κοινότητας στην Αμερική και στη Γερμανία: μια σκόπιμη κίνηση, για να αναδειχθεί η πολιτική πράξη των έργων του.
Το χρονολόγιο διακόπτεται απότομα, δίνοντας τη θέση σε πρωτόλεια σκίτσα που απεικονίζουν μέρη διαφόρων ανδρικών σωμάτων, σχεδιασμένα σε σημειωματάρια και τετράδια στα τέλη της δεκαετίας του ’40. Ακολουθεί άλλη μια απότομη μετάβαση στις εικονογραφήσεις του Γουόρχολ για τον τόμο «A Gold Book» (1957), μια από τις πρώτες εκδοτικές προσπάθειές του. Οι σελίδες του είναι γεμάτες με ρομαντικά σχέδια ονειροπόλων ανδρών και εύθραυστων, λεπτεπίλεπτα χρωματισμένων λουλουδιών. Στο εξώφυλλο απεικονίζεται η διάσημη πόζα του Τζέιμς Ντιν, με τον γραφικό χαρακτήρα της μητέρας του Γουόρχολ να συνοδεύει τα έργα.
Τολμούμε να πούμε πως τα έργα της έκθεσης συνθέτουν το παζλ του coming out που δεν έκανε ο αντισυμβατικός δημιουργός όσο ήταν εν ζωή.
Το σώμα ως τοπίο
Μεταφερόμαστε στη δεκαετία του ’70 και στεκόμαστε σε μερικές από τις 1.664 πόλαροϊντ της σειράς «Torso», όπου αντιλαμβάνεται το ανδρικό σώμα ως «τοπίο». Ηταν μια λέξη που χρησιμοποιούσε κωδικοποιημένα για τη δουλειά του. Ακολουθεί η σειρά «Sex Parts», η οποία απεικονίζει τη σεξουαλική δραστηριότητα δύο ατόμων. Εντοπίζουμε τα εμπορικά πορτρέτα του, όπως εκείνο του πυγμάχου Μοχάμεντ Αλι, και τις προκλητικές φωτογραφίες του Μικ Τζάγκερ, στις οποίες διακρίνονται queer στοιχεία και συμβολισμοί.
Ενα από τα καθοριστικά γεγονότα στη ζωή του Γουόρχολ ήταν ο πυροβολισμός που δέχθηκε το 1968 από τη φεμινίστρια συγγραφέα Βαλερί Σολάνας, στο ασανσέρ του νεοϋορκέζικου στούντιό του The Factory. Ο Γουόρχολ βρέθηκε ένα βήμα πριν από τον θάνατο, ωστόσο κατάφερε να ανανήψει. Στο πλάι του βρισκόταν ο σχεδιαστής εσωτερικών χώρων Τζεντ Τζόνσον, ο οποίος για εβδομάδες τον επισκεπτόταν στο νοσοκομείο. Ηταν η αρχή μιας τρυφερής σχέσης που διήρκεσε δώδεκα χρόνια, η οποία αποτυπώνεται σε ελάχιστα φωτογραφικά στιγμιότυπα, καθώς ο Τζόνσον δεν επιθυμούσε την εφαρμογή των καλλιτεχνικών πρακτικών του συντρόφου του στον ίδιο. Δεν συνέβαινε όμως το ίδιο με τον αντισυμβατικό νεοσσό του καλλιτεχνικού χώρου και στενό του φίλο που άκουγε στο όνομα Ζαν-Μισέλ Μπασκιά, ο οποίος απεικονίζεται ως Δαβίδ της σύγχρονης τέχνης και σε διάφορες σεξουαλικές πόζες.
Παρόλο που οι απότομες μεταβάσεις σε διάφορες καλλιτεχνικές περιόδους δημιουργούν μια έλλειψη συνομιλίας μεταξύ των έργων και καταστρέφουν την ειρωνεία και το παιχνίδι που ήθελε να δημιουργήσει ο Γουόρχολ με την τέχνη του, η έκθεση ανοίγει ένα παράθυρο στην έντονη συναισθηματική ευαλωτότητα του Αμερικανού καλλιτέχνη. Η τρυφερότητα των προσωπικών στιγμών με τα φιλιά, τις αγκαλιές και τις σεξουαλικές πράξεις, η απεικόνιση του ιδεατού ανθρώπινου σώματος και η εξερεύνηση των ψεγαδιών του, η οποία φανερώνει τις δικές του ανασφάλειες, αναδεικνύουν την ομορφιά του γυμνού σώματος και το συναίσθημα του να δίνεις και να λαμβάνεις αγάπη.
«Andy Warhol. Velvet Rage and Beauty», Neue Nationalgalerie, Βερολίνο, έως τις 6/10.
