Είναι προγραμματισμένη για σήμερα και αύριο, χωρίς λεπτομέρειες για την ακριβή ώρα. Θα γίνει στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και μάλλον στον κήπο του, χωρίς να έχει ανακοινωθεί επισήμως. Πιο σαφές από όλα είναι το αντίτιμό της: 15.000 ευρώ και δωρεάν συντήρηση του κήπου του ιδρύματος. Ο πιο ηχηρός λόγος βέβαια πίσω από τις αντιδράσεις για την «προγαμιαία εκδήλωση» («δείπνο 250 ατόμων με ζωντανή μουσική») που θα φιλοξενήσει το μουσείο είναι ο διοργανωτής: η «Hendes Majestaet Dronning Anne-Marie», όπως αναφέρεται στη Διαύγεια, δηλαδή η πρώην βασίλισσα της Ελλάδας, Αννα-Μαρία. Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων έκανε λόγο για πολιτειακή πρόκληση και ανακοίνωσε συγκέντρωση έξω από το μουσείο. Εχουν χώρο τέτοιου τύπου εκδηλώσεις στα μουσεία; Οι δύο απόψεις που ακολουθούν ίσως μας διαφωτίσουν λίγο περισσότερο.
ΑΠΟΨΕΙΣ
Θίγει τη λειτουργία του μουσείου
Της Μαριλένας Κασιμάτη*
Η αναστάτωση προέκυψε μετά την ξαφνική είδηση της παραχώρησης αδιευκρίνιστων χώρων ενός από τα ωραιότερα μουσεία –με μεγάλο κήπο– στο κέντρο της πόλης, για τη διοργάνωση δείπνου 250 ατόμων. Η σχετική απόφαση, που υπέγραψε η προσωρινή γενική διευθύντρια του μουσείου, αφορούσε αίτημα που είχε υποβάλει, για το προγαμιαίο πάρτι της κόρης της, η Αννα-Μαρία, βασιλική πριγκίπισσα της Δανίας πλέον. Η ανάρτηση στη Διαύγεια ανέφερε το όνομα και τον τίτλο της αιτούσης, πλην όμως –πονηρά και δόλια– στα δανέζικα, λες και η παραχώρηση θα έμενε κρυφή. Υπάρχουν ακόμη τόσο αφελώς πονηροί ανώτεροι υπάλληλοι σε διευθυντικές θέσεις; Κρυφό βέβαια δεν έμεινε και το ότι η παραχώρηση θα γίνει έναντι του πενιχρού αντιτίμου των 15.000 ευρώ. Τόσο χαμηλά αξιολογήθηκε η «ενοικίαση» της πρώην χειμερινής κατοικίας της Δούκισσας της Πλακεντίας, που το 1930 μεταμορφώθηκε στο πρώτο βυζαντινό μουσείο της χώρας. Πιθανώς το δεκαπλάσιο τίμημα δεν θα ήταν τόσο εξευτελιστικό.
Είναι λάθος να δημιουργείται η εντύπωση ότι χωρίς «γάμους-βαφτίσεις-πάρτι» τα ιδρύματα δεν θα επιβιώνουν.
Στον βαθμό που δεν πρόκειται για κάτι σοβαρότερο, η παραπάνω εκδήλωση-παραχώρηση θίγει τη λειτουργία του Βυζαντινού Μουσείου, ως ένα από τα πέντε που μετατράπηκαν σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου και τα οποία απεγκλωβίστηκαν από τον σφιχτό εναγκαλισμό του υπουργείου Πολιτισμού. Με χαρά και ικανοποίηση θα δεχόταν το κοινό –ακόμη και της Αριστεράς– την ανάληψη πρωτοβουλιών, τον σχεδιασμό εξωστρεφών στρατηγικών, ανάλογων προς τη φυσιογνωμία των μουσείων, ώστε να επιτυγχάνονται οι επιστημονικοί και εκπαιδευτικοί σκοποί τους χωρίς γραφειοκρατίες. Καλές οι προθέσεις και οι προϋποθέσεις μιας νέας λογικής –τα γνωστά παχιά λόγια– ωστόσο θα απαιτούσαν δοκιμασμένα στελέχη, όχι διορισμούς ημετέρων, που οδηγούν στη μια αποτυχία μετά την άλλη. Η παραχώρηση πολιτιστικών χώρων για εκδηλώσεις δεν μπορεί να απαγορευτεί, ούτε να θεωρηθεί «ξεπούλημα των ασημικών». Η ευθύνη για κάθε ειλημμένη απόφαση θα βαραίνει διαρκώς τις γενικές διευθύνσεις των μουσείων ΝΠΔΔ, οι οποίες οφείλουν να λογοδοτούν, ενώ είναι λάθος να δημιουργείται η εντύπωση ότι χωρίς «γάμους-βαφτίσεις-πάρτι» τα μουσεία δεν θα επιβιώνουν. Τα πέντε μουσεία λειτουργούν όπως όλες οι διοικητικές δομές του ΥΠΠΟ και υπάγονται στη Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Μόνη ελπίδα, η άσκηση πίεσης, ώστε να θεραπευθούν οι διάφορες ανωμαλίες στη λειτουργία του συγκεκριμένου μουσείου. Μακάρι να μπουν σε καλή μεριά τα 15.000 ευρώ.
* Η κ. Μαριλένα Κασιμάτη είναι ιστορικός τέχνης, πρώην επιμελήτρια Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλ. Σούτσου.
Να μη μείνουμε στο παρελθόν
Του Δημοσθένη Αβραμίδη
Ενα πρώτο ερώτημα που πρέπει να τεθεί, είναι το εξής: Μπορεί το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο να διαθέσει χώρους του σε όποιον ιδιώτη το αιτηθεί, έναντι αντιτίμου και εφόσον τα όργανα του ιδρύματος κρίνουν ότι η χρήση που θα γίνει δεν θα το προσβάλλει; Αν ναι, αν μια τέτοια παραχώρηση ισχύει για όλους –εφόσον τηρούνται κάποιοι κανόνες– και είναι σύννομη με τους καταστατικούς όρους του Μουσείου, τότε δεν υπάρχει κάτι το επίμεμπτο στην περίπτωση που εξετάζουμε. Αν όμως αυτή αποτελεί κάποιου είδους διακριτική μεταχείριση, αν πρόκειται για κάποια κίνηση με πολιτικές πτυχές, τότε ίσως συνιστά παρέκκλιση από όσα ισχύουν για το μουσείο γενικά.
Ο χώρος που φαίνεται ότι θα παραχωρηθεί, ο κήπος του μουσείου, είναι ένα αριστούργημα στο κέντρο της πόλης. Είναι να απορεί κανείς πώς δεν έχει γίνει ευρύτερα γνωστός στους κατοίκους της Αθήνας.
Το ίδιο το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο είναι ένα ίδρυμα στο οποίο θα πρέπει να στεγάζεται η τέχνη η οποία σχετίζεται με το ιερό. Η χριστιανική τέχνη κατατάσσεται σε αυτό ακριβώς το πεδίο, του ιερού, με βάση τις σύγχρονες προσεγγίσεις στη Δύση, ενώ και ο βυζαντινός τρόπος απεικόνισης είναι εξαιρετικά μοντέρνος. Καθώς επίσης διαθέτει μορφοπλαστική γραμμή, θα έλεγε κανείς ότι ξεπερνάει τον λόγο· είναι μια τέχνη που μπορεί ακόμα και να μας ενώνει.
Γιατί όμως να μη φιλοξενεί εκδηλώσεις, αν δεν το προσβάλλουν; Το θέμα είναι να μη συμβαίνει κάτι το άσεμνο.
Η βασιλική οικογένεια βαρύνεται με πολλά αμαρτήματα. Ωστόσο, για μια ιστορική περίοδο βρισκόταν στο τιμόνι του κράτους. Πρέπει να αποδεχθούμε ότι η Ελλάδα είχε κάποια στιγμή το πολίτευμα της βασιλείας – έχουμε ήδη τόσα οδωνύμια να μας το θυμίζουν. Πρέπει να λύσουμε τα μετεμφυλιακά ζητήματα και να αντικρίσουμε την ίδια μας την υπόσταση, γιατί όσο μένουμε στο παρελθόν, χάνουμε το παρόν. Ειδικά σήμερα, η κατάσταση είναι επίφοβη. Συχνά ακούει κανείς ότι δεν μιλάει «πολιτικώς ορθά» ή ότι έχει «εθνικιστικό τόνο» σε όσα λέει. Μέχρι που στο τέλος αδρανοποιείται.
Είμαι αναφανδόν υπέρ του να περάσει το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο σε μια άλλη συνθήκη και να αντιμετωπίσει το σήμερα. Σε μια εποχή γενικότερης απομάγευσης, το ζήτημα του ιερού είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Γιατί όμως να μη φιλοξενεί ένα τέτοιο μουσείο εκδηλώσεις, αν δεν το προσβάλλουν; Το θέμα είναι να μη συμβαίνει κάτι το άσεμνο. Οι άνθρωποι αυτοί θα πάνε στην εκκλησία έπειτα από μια προγαμιαία δεξίωση. Φαντάζομαι ότι έχουν ένα επίπεδο και ότι δεν θα χορεύουν… τσιφτετέλι στα τραπέζια.
* Ο κ. Δημοσθένης Αβραμίδης είναι αναπλ. καθηγητής τέχνης της τοιχογραφίας και των φορητών εικόνων στην ΑΣΚΤ.
