ΕΥΑ Μ. ΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗ
Σώμα ερωτικό
Η ιστορία μιας μεταφράστριας
εκδ. Καστανιώτη, σελ. 192
Η συγγραφέας Εύα Μαθιουδάκη ανέλκυσε από την αφάνεια τη μεταφράστρια Στέλλα Βουρδουμπά και άνοιξε μια συζήτηση για όλη τη σειρά των ηρωικών μεταφραστών, ξεχασμένοι οι περισσότεροι, που με μικρές αμοιβές χάριζαν βιβλία που μεγάλωσαν γενιές και γενιές. Στο «Σώμα ερωτικό», με υπότιτλο «Η ιστορία μιας μεταφράστριας» (εκδ. Καστανιώτη), η Εύα Μαθιουδάκη καλλιεργεί –στο πιο πρόσφατο βιβλίο της– το δικό της, υβριδικό είδος πεζογραφίας, βαθύ σε έρευνα, πολυεπίπεδο σε χρονικές αναγνώσεις. Η Στέλλα Βουρδουμπά είναι μια γυναίκα που έζησε έξω από τις συμβάσεις. «Μεταφράζω για να ζήσω», έλεγε όταν μετέφραζε, το ένα μετά το άλλο, βιβλία αστυνομικά και αισθηματικά. Η Εύα Μαθιουδάκη τη θυμάται στο τέλος της ζωής της. Ηταν φίλη του πατέρα της, Μιχάλη Μαθιουδάκη, με κοινούς προγόνους από την Κρήτη. Η Στέλλα Βουρδουμπά αποκαλύπτεται μέσα από την οπτική του Μιχάλη και –κυρίως– μέσα από την οπτική της Μαρίας, δασκάλας, προσώπου μυθοπλασίας. Η Μαρία είναι η κόρη που η Στέλλα δεν απέκτησε.
Εχει ιδιαίτερη δύναμη όπως βλέπει η Μαρία τη γερασμένη Στέλλα. Τη Στέλλα που είχε συγκλονιστεί ως νέα γυναίκα από το ερωτικό πάθος. Το «Σώμα ερωτικό» ως φορέας μνήμης, ως κιβωτός πάθους, μας υπενθυμίζει το σώμα που τροφοδοτείται από το πνεύμα. Το πνεύμα που ελέγχεται από το σώμα. Μεταφραστές εκείνης της σειράς πέρασαν ατελείωτες ώρες για μικρές αμοιβές. Ενας επισκέπτης σε βιβλιοπωλείο πριν από τη δικτατορία θα έβρισκε, με ελλείψεις, την κλασική λογοτεχνία του 19ου αιώνα και από τον 20ό αιώνα τους πολυδιαβασμένους: Ρομέν Ρολάν, Περλ Μπακ, Κρόνιν, Μπέτι Σμιθ, Εριχ Μαρία Ρεμάρκ, Τζον Στάινμπεκ…
Η Εύα Μαθιουδάκη μάς οδηγεί σε εκείνο το τοπίο. Η Στέλλα Βουρδουμπά μετέφραζε πολλά έργα για τις εκδόσεις Δαρεμά, καθώς και για πολλές εκδόσεις βιβλίων τσέπης. Στο «Σώμα ερωτικό» επιχειρείται μια ευπρόσδεκτη διασπορά συγγραφέων. Αναφέρονται το «Πόλεμος και ειρήνη» του Τολστόι, ο «Ζοφερός οίκος» του Ντίκενς, ο «Αιώνιος σύζυγος» του Ντοστογιέφσκι, η «Πείνα» του Κνουτ Χάμσουν, ο Προυστ, ο Ζολά, ο Τερζάκης, η Λιλίκα Νάκου, ο Καραγάτσης, ο Κοσμάς Πολίτης…
Με καταγωγή από τα Χανιά, στην Αθήνα από νωρίς, τα γαλλικά τα μαθαίνει στις Καλόγριες. Με τα γαλλικά ως διαβατήριο ζει στο Παρίσι του Μεσοπολέμου, των Αρμένηδων προσφύγων, των εμιγκρέ, των πάσης φύσεως μεταπρατών και διανοουμένων. Με πάθος για τον Γάλλο καθηγητή του βιολιού, αδέξια να κρατήσει σχέσεις, αμήχανη με το ίδιο της το σώμα.
Η Στέλλα επιστρέφοντας στην Ελλάδα ερωτεύεται με πάθος τον Στράτο τον αντάρτη, δύο κόσμοι εκ διαμέτρου αντίθετοι που ανταλλάσσουν ηλεκτρικά φορτία. Μεταπολεμικά, ζει μόνη στην Αθήνα, αρχικά στην οδό Μεθώνης, μετά στον Κεραμεικό. Μεταφράζει. Είναι αξιοπρόσεκτο, ένα βιβλίο όχι εκτενές να μπορεί να οργανώσει επάλληλες ζωές. Και να πάρει αυτήν την περίπτωση της ξεχωριστής γυναίκας και να τη μετατρέψει σε ένα όχημα κατανόησης του εσωτερικού πάθους, της ανάγκης του σώματος πάνω στον μεγάλο χάρτη της γλώσσας και των ιδεών.
