Στην οδό Ηπείρου 15, το μεσοπολεμικό οίκημα, πατρογονική εστία της οικογενείας Μπίρη από το 1937, παραμένει ακόμη κλειστό και χωρίς χρήση. Τον Αύγουστο του 2022 το κτίριο, συνδεόμενο ούτως ή άλλως με την Ιστορία της Αθήνας και τη μακρά δράση και προσφορά του Κώστα Μπίρη (1899-1980), παραχωρήθηκε με δωρεά στον Δήμο Αθηναίων από τον σημερινό ιδιοκτήτη και ανιψιό του αρχιτέκτονα και πολεοδόμου, Ηλία Γ. Μπίρη, με σκοπό τη στέγαση και λειτουργία σε αυτό του νεοσύστατου Μορφωτικού Ιδρύματος του Δήμου Αθηναίων (ΜΙΔΑ). Δύο και πλέον έτη μετά και με εναλλαγή της δημοτικής αρχής, το κτίριο παραμένει εγκαταλελειμμένο και το ίδρυμα ανενεργό. Επρεπε να γίνει πριν από λίγες μέρες παραβίαση του κτιρίου από αγνώστους, οι οποίοι προκάλεσαν πλημμύρα (αφήνοντας ανοικτή βρύση στην ταράτσα) για να πάρει το θέμα αρνητική δημοσιότητα, ενώ θα έπρεπε να συνδέεται μόνο με θετικές ειδήσεις.
Το Μορφωτικό Ιδρυμα γεννήθηκε για να καλύψει ένα κενό, καθώς με αυτό θα συνδέεται και το Ιστορικό Αρχείο του Δήμου, ικανό πλέον να προσελκύει δωρεές αρχείων και να προσφέρει υλικό σε μελετητές. Στην προ διετίας αιτιολογική έκθεση για τη δημιουργία του ιδρύματος με σκοπό την έκδοση προεδρικού διατάγματος, ο Ελευθέριος Σκιαδάς, που την υπογράφει ως εμπνευστής του έργου, επισημαίνει πως η Αθήνα «δεν διαθέτει νομικό πρόσωπο για την προστασία της μνημειακής κληρονομιάς (οργανωμένο Ιστορικό Αρχείο, Κέντρο Ιστορίας κ.λπ.), την ίδια στιγμή που ακόμη και στη μικρότερη πρωτεύουσα νομού, σε εμβληματικά κτίρια, στεγάζονται δημοτικά νομικά πρόσωπα διαχείρισης της ιστορικής μνήμης (Ιστορικό Αρχείο Δήμου Πειραιά, Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, Ιστορικό Αρχείο Δήμου Ιωαννιτών, Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης Βόλου κ.ά.)».
Εδώ και δύο χρόνια, το ίδρυμα είναι ανενεργό και το κτίριο εγκαταλελειμμένο, ενώ πριν από λίγες ημέρες παραβιάστηκε από αγνώστους.
Αυτό το κενό καλύπτει το Μορφωτικό Ιδρυμα. Και αυτή την υψηλή λειτουργία, αυτονόητη για κάθε πολιτισμένη πόλη, καλείται να υπηρετήσει. Μόνο που πρέπει να τεθεί σε λειτουργία και να τιμηθεί η δωρεά. Για πολλούς Αθηναίους το κενό εξουσίας που εμφανίζει, δυστυχώς, ο Δήμος φαίνεται να έχει μικροκομματική φύση, ενώ το ζήτημα υπερβαίνει τις εφήμερες κόντρες που δεν τιμούν κανέναν. Η Αρτεμις Σκουμπουρδή, εντεταλμένη του δήμου για θέματα ιστορικής ανάδειξης της Αθήνας, είναι τύποις πρόεδρος του ιδρύματος και έχει προτείνει μέλη για Δ.Σ., αλλά η πράξη δεν έχει ακόμη κυρωθεί. Ο Ελευθέριος Σκιαδάς, που έστησε στην ουσία το ίδρυμα, δεν πρόλαβε να το θέσει σε λειτουργία επί δημαρχίας Μπακογιάννη, παρότι όλο το γραφειοκρατικό σκέλος είχε περαιωθεί. Φαίνεται πως ούτε η προηγούμενη δημοτική αρχή ούτε η νυν, σε επίπεδο ηγεσίας, πήραν το θέμα ζεστά. Σαν να μην κατάλαβαν τι σημαίνει αυτό για την Αθήνα.
Ο Μάνος Μπίρης, ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ, αδελφός του δωρητή Ηλία Μπίρη (η οικογένεια παραχώρησε τα μερίδιά της σε ένα φυσικό πρόσωπο ώστε να διευκολυνθεί η διαδικασία), επισημαίνει πως η δωρεά έγινε «προς όφελος της πόλεως των Αθηνών». «Θα πρέπει να έχουμε υπόψη», λέει ο Μάνος Μπίρης, «ότι το συγκεκριμένο κτίριο είναι ένα τοπόσημο της Αθήνας. Σε αυτό συγκεντρώθηκε η οικογένεια Μπίρη, εκεί έζησε έως το τέλος της ζωής του ο Κώστας Μπίρης και εκεί έζησαν κατά διαστήματα και σημαντικές προσωπικότητες, όπως ο θεατρικός συγγραφέας Δημήτρης Μπόγρης, ο ηθοποιός Χρήστος Τσάγκας κ.ά.». Κτήτωρ ήταν ο Γεώργιος Μπίρης, πολιτικός μηχανικός σημαντικών έργων (όπως στη Στοά του Αττάλου), αδελφός του Κώστα Μπίρη και πατέρας του Ηλία και του Μάνου. «Το σπίτι σχεδιάστηκε λίγο πολύ από όλους», λέει ο Μάνος Μπίρης. «Ο πατέρας μου είχε αγοράσει το οικόπεδο. Ηταν ο επιχειρηματίας, ο πρακτικός του σχεδίου ανέγερσης ενός οικογενειακού κτιρίου».
Το κτίριο είχε σχεδιαστεί ως ένα «κτίριο εγκεφαλικό που δεν κραυγάζει και που κρατούσε αποστάσεις από κάποιες υπερβολές του μοντέρνου κινήματος», εξηγεί ο Μάνος Μπίρης. Εγινε λοιπόν ένα μοντέρνο κτίριο της δεκαετίας του ’30, στιβαρό και αρμονικό. Δίπλα στον αριθμό 17 βρισκόταν η εξαιρετική μεσοπολεμική πολυκατοικία που είχε σχεδιάσει ο αρχιτέκτων Εμμανουήλ Λαζαρίδης, γνωστός σε όλους τότε από τη δημιουργία του Μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη, των υπογείων σταθμών Ομονοίας και Βικτώριας κ.λπ. Η πολυκατοικία αυτή έχει δυστυχώς καταστραφεί. «Αλλά από αυτό το κτίριο του Λαζαρίδη οι Μπίρηδες δανείστηκαν το ύφος της εισόδου με τις κάθετες ραβδώσεις», λέει ο Μάνος Μπίρης. Αυτό το κτίριο, στο οποίο μελετητές της Αθήνας με θεσμική θέση στον δήμο έζησαν και έδρασαν, πρέπει να τιμήσει την πράξη της δωρεάς. Το Μορφωτικό Ιδρυμα του Δήμου Αθηναίων να τεθεί σε λειτουργία.
