Ο Δημήτρης Καραγιάννης, παιδοψυχίατρος–ψυχοθεραπευτής, Διευθυντής του Κέντρου Παιδοψυχικής Υγιεινής, διδάκτωρ του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου, ιδρυτής, μαζί με τη σύζυγό του Ελένη Καραγιάννη, του θεραπευτικού και εκπαιδευτικού ινστιτούτου «Αντίστιξη», επανέρχεται με νέο βιβλίο. Τίτλος του «Κρυμμένη ψυχική ομορφιά». Το βιβλίο κυκλοφορεί σε λίγες ημέρες από τις εκδόσεις Αρμός. Σήμερα η «Κ» προδημοσιεύει ένα απόσπασμα.
Προδημοσίευση
«Σήμερα, περισσότερο παρά ποτέ, ο άνθρωπος καλείται να αποφασίζει ποιος είναι. Ποιος είναι ο σταθερός καμβάς πάνω στον οποίο θα δημιουργήσει τον εξελισσόμενο εαυτό του.
Ο κοινωνικός εαυτός είναι εκείνος με τον οποίο σχετιζόμαστε με τους άλλους, όμως δεν είναι ολόκληρος ο εαυτός. Είναι μόνο ο συνειδητός εαυτός.
Ο κοινωνικός εαυτός ξεκινά ως ο δοσμένος εαυτός της δοσμένης μας ταυτότητας, την οποία δεν επιλέξαμε. Δεν επιλέξαμε πότε, πού και από ποιους θα γεννηθούμε.
Ο άνθρωπος, στα πλαίσια του λειτουργικού κοινωνικού εαυτού του, καλείται να μεταβολίσει την πληθώρα των διαφορετικών επιδράσεων που έχει δεχτεί. Τις διαφορετικές εμπειρίες που έχει βιώσει. Τα διαφορετικά πρόσωπα με τα οποία έχει σχετιστεί. Τις διαφορετικές ηλικίες που έχει υπάρξει. Τους διαφορετικούς κοινωνικούς κανόνες στους οποίους καλείται να προσαρμοστεί.
Η απαρτίωση επιτρέπει στον άνθρωπο να ζει, να σχετίζεται, να υπάρχει ως ενότητα, δηλαδή να αξιοποιεί ολόκληρο τον εαυτό του. Η προσωπική κοσμοαντίληψη, δηλαδή το αξιακό πλαίσιο, είναι εκείνη που νοηματοδοτεί τις πράξεις και τους στόχους, ώστε ο λειτουργικός κοινωνικός εαυτός να αποτελεί ένα ενιαίο ψηφιδωτό.
Αντίθετα, ο δυσλειτουργικός κοινωνικός εαυτός δεν συνθέτει τα διαφορετικά δεδομένα του, λειτουργεί κατακερματισμένα με τα επιμέρους «κουτάκια» των ασύνδετων ρόλων. Σκόρπιες ψηφίδες.
Ο άνθρωπος που δεν έχει επεξεργαστεί το αξιακό του σύστημα, δεν έχει την ικανότητα να συνδέσει και να κατανοήσει τα συναισθήματα, τις αντιδράσεις, τα βιώματά του. Επομένως δεν μπορεί να έχει ενιαία δομή ταυτότητας. Κάποτε οι φωτογραφίες ήταν ελάχιστες, αλλά αναφέρονταν στο σημαντικό. Η φωτογραφία του γάμου, του στρατού, του ξενιτεμένου, των νέων εγγονιών. Αυτές οι φωτογραφίες στο σαλόνι ή στην κουζίνα ήταν η συλλογική μνήμη της οικογένειας. Η κοινή αναφορά. Το παζλ του οικογενειακού γενεογράμματος.
Σήμερα οι χιλιάδες ψηφιακές φωτογραφίες, που έχουν αποθηκευτεί στο κινητό, προσδοκούν μάταια τη στιγμή που θα αναδειχθούν. Οι στιγμές παρέρχονται, αλλά είναι κατακερματισμένες. Δίχως αυτό το συνεκτι-κό κάτι που θα τις ονομάσει ζωή!
Η απαρτίωση επιτρέπει στον άνθρωπο να ζει, να σχετίζεται, να υπάρχει ως ενότητα, δηλαδή να αξιοποιεί ολόκληρο τον εαυτό του.
Η κοινωνική συμμόρφωση είναι ο κύριος παράγοντας που επηρεάζει τη διαμόρφωση του κοινωνικού εαυτού. Είναι η αγωνία για την αποδοχή από το οικογενειακό πλαίσιο, αλλά και από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, που δημιουργεί κίνητρα ή αντι-κίνητρα για την υιοθέτηση συμπεριφορών. Η κοινωνική συμμόρφωση επιτάσσει μέσω της εκάστοτε ηθικής να προβάλλονται ή να καλύπτονται πλευρές του εαυτού, ώστε να υπάρχει ένας αποδεκτός κοινωνικός εαυτός.
Ενας λειτουργικός κοινωνικός εαυτός σε διαφορετικούς χώρους (προσωπικούς – επαγγελματικούς) μπορεί να υιοθετεί διαφορετική συμπεριφορά, αλλά διέπεται από ένα σταθερό αξιακό σύστημα.
Ενας κοινωνικός εαυτός που ενδιαφέρεται μόνο για την κοινωνική εικόνα του, αδειάζει από περιεχόμενο. Γι’ αυτό δεν αντέχει τη μοναξιά. Γι’ αυτό όταν είναι μόνος φροντίζει να απασχολείται με κάτι, ώστε να γεμίζει προσωρινά το εσωτερικό κενό του.
Ο κοινωνικός εαυτός χάνει την αυθεντικότητά του και εκπίπτει σε ψευδή εαυτό, όταν στην πάλη μεταξύ της αυτογνωσίας και της συγκάλυψης επιλέγει τη συγκάλυψη.
Στα μεταμοντέρνα δεδομένα που κυριαρχεί η ρευστότητα, ο κοινωνικός εαυτός κινδυνεύει να χάνει σημαντικά στοιχεία της ταυτότητάς του.
Ο τόπος κατοικίας δεν είναι ισόβιος. Αντιστοιχεί να ταιριάζει στην αναπτυξιακή φάση. Η επιλογή μιας βασικής εκπαίδευσης δεν σημαίνει αναγκαστικά και την αντίστοιχη επαγγελματική καριέρα. Η επιλογή μιας επαγγελματικής θέσης δεν σημαίνει ισόβια παραμονή σε αυτήν.
Οι όποιες σχέσεις δεν είναι δοσμένες. Οι όποιες πεποιθήσεις υπόκεινται σε αναθεώρηση. Η όποια εξωτερική εμφάνιση είναι αυτή που αντιπροσωπεύει το τώρα. Είμαι ό,τι φαίνομαι. Για αύριο δεν ξέρω.
Μια ρευστότητα που επιτρέπει τη «χαμαιλεοντική» προσαρμογή στα διαφορετικά πλαίσια. Αυτό μπορεί να είναι σημαντικό, αφού μπορεί να αναδείξει προσωπικές προοπτικές που δεν θα υπήρχαν σε μια άκαμπτη ταυτότητα. Π.χ. στον επαγγελματικό τομέα.
Ταυτόχρονα η άρνηση να ορίσεις την ταυτότητά σου μπορεί να σημαίνει την άρνηση ανάληψης της προσωπικής ευθύνης.
Ακαμψία και απουσία δομής είναι οι διαφορετικές πλευρές του ίδιου νομίσματος. Απουσία υπαρξιακής διεργασίας».
