Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή είναι τέτοιες, ώστε η περιγραφή τους χρειάζεται κάτι βαθύτερο από το κλισέ που τις θέλει «ραγδαίες». Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές το Ισραήλ δεν έχει απαντήσει στην επίθεση του Ιράν και την ώρα που θα διαβάζονται μπορεί να έχουν ανατραπεί ακόμη μια φορά τα γεωπολιτικά δεδομένα. Παρ’ όλα αυτά –ή ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο– φαίνεται απαραίτητο το «ένα βήμα πίσω», που θα αναδιοργανώσει τη σκέψη ακόμη και των απλών –και ανήσυχων– αναγνωστών. Η ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση ενδέχεται να κλιμακωθεί ακόμη πιο επικίνδυνα. Οι τίτλοι που ακολουθούν ίσως φωτίσουν κάποιες πτυχές της.
Τίτλοι που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ή αναμένονται το αμέσως προσεχές διάστημα.
ENZO TRAVERSO
Η Γάζα μπροστά στην Ιστορία
μτφρ.: Νίκος Κούρκουλος
Εκδόσεις του 21ου
Στην εισαγωγή του δοκιμίου του ο Ιταλός ιστορικός ξεκαθαρίζει ότι δεν το έγραψε σαν ειδικός στη Μέση Ανατολή ούτε και προσποιείται ότι αναλύει έναν εν εξελίξει πόλεμο. Αντίθετα, θέλησε να προσεγγίσει με κριτική ματιά την πολιτική και διανοητική αντιπαράθεση που πυροδότησε η κρίση στη Γάζα και η οποία σχετίζεται με την Ιστορία, τη μνήμη και την επίκλησή τους –ή την εργαλειοποίησή τους– για την ερμηνεία του παρόντος. Προς αυτόν τον σκοπό ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κορνέλ θέτει ερωτήματα όπως: συνιστά η καταστροφή της Γάζας μόνο μια συνέπεια της επίθεσης της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 ή είναι και το αποτέλεσμα μιας μακράς διαδικασίας διωγμού και εκκαθαρίσεων; Δικαιούνται οι Παλαιστίνιοι να αντιστέκονται στην κατοχή των εδαφών τους; Είναι αντισημιτισμός το να γίνεται λόγος για γενοκτονία; «Η δική μου σκοπιά», σημειώνει ο Τραβέρσο στο βιβλίο του (που θα κυκλοφορήσει το επόμενο διάστημα σε μετάφραση του πρόσφατα εκλιπόντος Νίκου Κούρκουλου), «δεν συμπίπτει με τα αξιώματα αυτού του μικρού μέρους του κόσμου που ονομάζουμε Δύση, η οποία ισχυρίζεται ότι κατέχει το μονοπώλιο, όχι μόνο της εξουσίας αλλά και της ηθικής».
GILLES KEPEL
Γάζα, Ισραήλ και Δύση
μτφρ.: Αριστέα Κομνηνέλλη
εκδ. Κλειδάριθμος
Παρά την αναφορά του σε πολλά «ολοκαυτώματα», το ευπώλητο βιβλίο του Ζιλ Κεπέλ, που κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα και στην Ελλάδα, δεν αμφισβητεί το βάρος της εξόντωσης των Εβραίων από τους ναζί. Ο δημοφιλής γεωπολιτικός αναλυτής και ειδικός της Μέσης Ανατολής χρησιμοποιεί τον όρο αφενός με την αρχική θρησκευτική σημασία της μαζικής θυσίας και αφετέρου, θέλοντας να δείξει ότι μετά την επιδρομή της Χαμάς στο Ισραήλ έναν χρόνο πριν και την απάντηση του Νετανιάχου, επιχειρείται μια ηθική αναδιαμόρφωση του κόσμου, στην οποία η Γάζα αντιπροσωπεύει «τον πόνο τον ίδιο», τη στιγμή που το Ισραήλ είναι ιδωμένο πλέον αποκλειστικά υπό το πρίσμα των αμαρτημάτων του και ολόκληρος ο «μισητός Βορράς» στιγματίζεται ως αποικιοκράτης και ισλαμόφοβος. Ο Κεπέλ θεωρεί μια τέτοια ερμηνεία αποτέλεσμα της woke κουλτούρας και προτείνει με το βιβλίο του μια «πρώτη διάγνωση» της 7ης Οκτωβρίου 2023 και των όσων επακολούθησαν, εντάσσοντάς τα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο και εκτιμώντας ότι απέναντί του έχει αντιπάλους ριζοσπαστισμούς και εθνικισμούς μεσσιανικού χαρακτήρα, αλλά και έναν πόλεμο κατά της Δύσης και των αξιών της.
REFAAT ALAREER
Η Γάζα απαντά. Ιστορίες από τη Γάζα
μτφρ.: Βικτωρία Λέκκα
εκδ. Αλεξάνδρεια
Μετά τον θάνατό του τον Δεκέμβριο του 2023 κατά τη διάρκεια ισραηλινών βομβαρδισμών, ο συγγραφέας και καθηγητής αγγλικής φιλολογίας Ρεφάτ Αλαρίρ έγινε κάτι σαν σύμβολο του φιλοπαλαιστινιακού κινήματος για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα. Το δυσοίωνα προφητικό –αλλά και ελπιδοφόρο– ποίημά του «Αν πρέπει να πεθάνω» αναπαράχθηκε σε πλήθος ιστοσελίδων ανά τον κόσμο, διαδίδοντας το μήνυμά του για τη σημασία της αφήγησης των τραγωδιών μέσα από ιστορίες γεμάτες πίστη. Τέτοιες αφηγήσεις εξάλλου –που ενώ περιλαμβάνουν θάνατο και βία κρύβουν μέσα τους αλήθεια, δύναμη ή και χαρά– είχε συγκεντρώσει ο Αλαρίρ σε αυτόν τον συλλογικό τόμο, που εκδόθηκε το 2014 και κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά. Περιγράφοντας τις προσωπικές εμπειρίες τους από την ισραηλινή επίθεση του 2008-2009, την επιχείρηση «Χυμένο μολύβι», οι νεαροί συγγραφείς από την Παλαιστίνη κατορθώνουν, ενίοτε με μια ακατέργαστη ευφράδεια (χαρακτηριστική ακόμη και σε τίτλους όπως «Πονόδοντος στη Γάζα», «Είναι η δική μου φρατζόλα» κ.ά.), να ξεπεράσουν σε διεισδυτικότητα πολλές απρόσωπες στατιστικές και αναφορές, μιλώντας απλώς για γείτονες και φίλους, για γονείς και παιδιά, για τραύματα και όνειρα για ένα καλύτερο μέλλον.
PERRY ANDERSON
Η ιστορικοποίηση του παλαιστινιακού ζητήματος
μτφρ.: Αλίκη Κοσυφολόγου, Αλέξανδρος Μινωτάκης
εκδ. Τόπος
Από τη Βρετανική Εντολή της Παλαιστίνης (τη γεωπολιτική οντότητα που δημιουργήθηκε μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο) μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα εκτείνεται η περίοδος που καλύπτουν τα δύο δοκίμια του μαρξιστή διανοητή και ιθύνοντα νου του περιοδικού New Left Review, Πέρι Αντερσον, τα οποία συγκεντρώνονται σ’ αυτή την έκδοση που αναμένεται τον Νοέμβριο. Επιλεγμένα από κοινού με τη διεύθυνση του περιοδικού, τα δύο κείμενα, που κυκλοφόρησαν μερικά χρόνια πριν και έχουν τους τίτλους «The house of Zion» και «Τhe historicization of the Palestinian Issue», δεν επιχειρούν απλώς να ιστορικοποιήσουν υπό μαρξιστική σκοπιά ένα πρόβλημα που συχνά παρουσιάζεται ως το απόλυτο γεωπολιτικό αδιέξοδο, αλλά και προτείνουν ειρηνευτικούς δρόμους, που μπορεί να μην ικανοποιούν όλο το φάσμα της Αριστεράς. Η λύση των δύο κρατών, λέει ο Αντερσον, μοιάζει σαν συνταγή για αιώνια αναταραχή, ενώ ένα κράτος με δικαίωμα ψήφου για όλους, νοτιοαφρικανικού τύπου, είναι ίσως κάτι που αξίζει να εξεταστεί.
