Μια 90χρονη, που πολύ συχνά συναντώ στο σούπερ μάρκετ, με μία βοηθό δίπλα της. Πάντα στην τρίχα, βαμμένη, χαμογελαστή.
Μια μεγάλης ηλικίας τραγουδίστρια, που με ενεργητικότητα πάνω στη θεατρική σκηνή τραγουδά, μεταδίδει στο κοινό τη δύναμή της, το συγκινεί και συγκινείται από αυτό.
Eνας ηλικιωμένος που καλεί μια τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης για να ευχηθεί στον ανώνυμο τηλεφωνητή. «Για να πω σε κάποιον “χρόνια πολλά”. Δεν έχω κανέναν».
Ενα ζευγάρι ρυτιδιασμένο, δίπλα στα χαρούμενα εγγόνια του, που εξηγεί στην τηλεοπτική κάμερα πώς κατάφερε να είναι μαζί πενήντα και βάλε χρόνια: «Στην κοινή μας ζωή μάθαμε ό,τι χαλάει να το επιδιορθώνουμε, όχι να το πετάμε».
Τις έχω πρόσφατες τις εικόνες αυτές. Είναι άνθρωποι που συνεχίζουν να διεκδικούν την απόλαυση της ζωής, παρότι γέροι. Και όμως, το γήρας είναι δύσκολο να το αγγίξεις, πλέον ακόμη και σε επίπεδο ορισμού. Πότε ξεκινά; Μήπως μετά τη σύνταξη; Οι στατιστικές, ας πούμε, βάζουν όριο τα 65 χρόνια, αλλά αυτό θεωρείται πολύ χαμηλό με βάση το προσδόκιμο ζωής και την πρόοδο που έχουν κάνει οι επιστήμες υγείας και ευεξίας.
Παλαιότερα, είχαμε συνηθίσει να εξυμνούμε τη νεότητα, όπως αυτή περνούσε μέσα από τα διαφημιστικά πρότυπα. Αυτό θέλει κοινωνικές και ψυχολογικές διεργασίες για να αλλάξει βιωματικά, ωστόσο, καθώς περάσαμε στην εποχή της πολιτικής ορθότητας, τα πρότυπα εμπλουτίστηκαν και με πρόσωπα μεγαλύτερης ηλικίας, που έχουν επιλεγεί ως πρότυπα καλής ζωής, εμπειρίας, εσωτερικής δύναμης. Και όμως, αυτή δεν είναι όλη η εικόνα, το κάδρο φωτίζεται επιλεκτικά.
Σε μια συζήτησή μας, η σκηνοθέτις Γεωργία Μαυραγάνη, η οποία είχε κάνει το υπέροχο «Το γήρας – ένα χορικό» στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου το 2016, μου μίλησε για τη συνάντησή της με την αείμνηστη ποιήτρια Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ ενόψει εκείνης της παράστασης, που ήταν ένας φόρος τιμής στον χρόνο που περνάει αφήνοντας το αποτύπωμά του στην ανθρώπινη ύπαρξη, διαμορφώνοντας αυτό που αποκαλούμε εμπειρία, με ό,τι θετικό ή αρνητικό μπορεί να σημαίνει. «Μου ήταν δύσκολο να κάνω την πρώτη ερώτηση. Ρώτησα τη Ρουκ “τι είναι τα γηρατειά;”. Γέλασε και μου είπε: “Θες να με ρωτήσεις πώς αισθάνομαι τα γηρατειά”. Μου περιέγραψε τον φόβο και τη μοναξιά».
Στην Ελλάδα, το 23% του πληθυσμού είναι άνω των 65 ετών. Αλλά ακόμη και εάν το όριο των 65 δεν το πιστεύουν πολλοί, είναι γεγονός ότι ο πληθυσμός στη χώρα μας όταν γερνάει συνήθως απομονώνεται. Εκτιμάται πως περίπου 530.000 άτομα μεγαλύτερης ηλικίας στην Ελλάδα ζουν μόνα τους, και βιώνουν μοναξιά και κοινωνική απομόνωση – ίσως έτσι να υποβαθμίζεται η ποιότητα της ζωής τους και να ασθενούν ψυχικά και σωματικά.
«Είναι φυσικό να μεγαλώνεις, είναι λογικό να βρεθείς “εκτός” απ’ ό,τι έκανες. Είναι καλή “ταπείνωση” αυτό. Συνέρχεσαι από την οίηση της ζωής», πιστεύει η Μαυραγάνη, και έχει δίκαιο. Αθάνατο-πηγή σοφίας είναι αυτό που θα περάσεις στους άλλους και όχι μόνο ένα έργο τέχνης ή ένα επιστημονικό έργο. Είναι και ένα ρυτιδιασμένο, ζεστό χαμόγελο, ένα αφιλτράριστο ποστ της φθαρτής ζωής μας. Και είναι δίπλα μας, περιμένει να το εισπράξουμε.
