ΝΙΚΟΣ ΒΕΡΓΕΤΗΣ
Τετάρτη, μετά το Φρουμέλ
εκδ. Κυψέλη, σελ. 152
«Μπορείς να νικάς τον θάνατο όταν δεν πίνεις; Μπορείς να αρχίσεις να πραγματοποιείς το επόμενο πρωί τα μεθυσμένα χθεσινοβραδινά σου όνειρα; Μπορείς να κυνηγάς την ουτοπία ξεμέθυστος;» Ο μεθυσμένος πρωταγωνιστής του αφηγήματος έχει μόλις φύγει «μετά από δωδεκάωρο πιόμα» από το Φρουμέλ, ένα μεζεδοπωλείο στα Εξάρχεια που λέγεται Φρούμελ, αλλά επειδή η παρέα το λέει Φρουμέλ μάλλον έτσι είναι το σωστό. Στον αφηγητή δεν αρέσει καθόλου η αλήθεια. Εξάλλου, η πραγματικότητα είναι βαρετή. Περπατώντας προς το σπίτι του δολιχοδρομεί σε ζαλισμένες σκέψεις περί συγγραφής, όταν ξαφνικά ένας ουρανοκατέβατος άνδρας τού παραδίδει έναν πάκο σελίδες. Είναι το μυθιστόρημα της Ιφιγένειας, μιας γυναίκας που όλο εξαφανίζεται.
Με το πρώτο του βιβλίο, «Χόλι Μάουντεν» (2017), ο Νίκος Βεργέτης αποκάλυψε ένα ιδιότυπο, παιγνιώδες και σαφώς πολυδιαβασμένο βλέμμα, το οποίο κατοπτεύει και το «Τορκί μπαρ» (2021), παρεμφερές μυθοπλαστικά με το παρόν βιβλίο. Ο Βεργέτης αγαπά παράφορα τον μύθο. Oλα του τα βιβλία μυθολογούν ευρηματικά αυτή την αγάπη. Οι μύθοι ξορκίζουν το κακό, εξανθρωπίζουν στοιχειά και δαίμονες, λυτρώνουν από τον πόνο, αλλά κυρίως μας κάνουν να περνάμε καλά. Oπως λέει στην Ιφιγένεια ένας από τους συνοδοιπόρους της στο μακρύ της ταξίδι: «Σημασία […] δεν έχει από πού κλέβεις την ιστορία, αλλά αν περνάς καλά όταν την αφηγείσαι».
Ο Βεργέτης «κλέβει» ασύστολα, όπως μαρτυρεί η καταληκτική βιβλιογραφία. Το βιβλίο είναι ένα σύνθεμα δάνειων ιστοριών. Στο ταξίδι της στη Λατινική Αμερική σε αναζήτηση του Μπολάνιο, η Ιφιγένεια καταδύεται στις ιστορίες των αξεπέραστων παραμυθάδων της Λατινικής Αμερικής. Η ίδια είναι «μια ιστορία που ψάχνει τον συγγραφέα της», μια «αέναη ιστορία». Η περιπλάνησή της στον κόσμο έχει κάτι το χιμαιρικό. Περισσότερο φεύγει παρά ψάχνει. Ονειρεύεται τον «μη τόπο». «Eνα μέρος χωρίς μνήμες». Αγωνιά να φύγει μακριά από τη φοβερή γραμμή που συνδέει το τίποτα με το τίποτα, από το κενό, από «τη μαύρη τρύπα που μας καταπίνει όλους». Στη μυθοπλασία η Ιφιγένεια αποζητούσε τη λήθη, την απαγκίστρωση από τον θνητό εαυτό της. Oταν ρωτούσε τους κατοίκους της Χιλής, της Βολιβίας, του Περού και της Παταγονίας πού θα μπορούσε να βρει τον Μπολάνιο, κατά βάθος εκλιπαρούσε για ένα ευφάνταστο ψέμα, για μια παραμυθία. Hταν από «τους ανθρώπους που τα μετράνε όλα σε θάνατο». Από τους μύθους ζητούσε να την απαλλάξουν από τον φόβο του θανάτου.
Στις ωδές του Βεργέτη στη μυθοπλασία δεν υπάρχει ίχνος μεγαλορρημοσύνης ή υψηλοφροσύνης. Η εμφανέστατη λογοτεχνική του καλλιέργεια δεν απολήγει σε ελιτίστικη προσέγγιση του γραψίματος. Ο Βεργέτης εξαίρει την ψυχαγωγική πτυχή της λογοτεχνίας, δίχως να την απομυζά από τη βαθύτερη σημασία της. Μοιάζει σαν να ατενίζει θαυμαστικά μια απέραντη βιβλιοθήκη, μπορχεσιανής αρχιτεκτονικής. Από την περιδιάβαση του βλέμματός του στα απίθανα ράφια αποσπά ψηφίδες, τις οποίες εναποθέτει στην προσωπική του μυθολογία. Μπορεί τέτοια τεχνάσματα να φαίνονται αυτοαναφορικοί ακκισμοί και μεταμοντέρνες εξυπνάδες, αλλά οι μυθοπλασίες του Βεργέτη δεν ναρκισσεύονται, απλώς έλκουν και έλκονται από ιστορίες. «Εχει πολλή πλάκα η λογοτεχνία. Εχει μυστήριο. Είναι όμορφη πολύ».
Κάθε Τετάρτη απόγευμα μαζεύεται στο Φρουμέλ, όχι της Μαυρομιχάλη, αλλά του μύθου, μια παρέα για να ανταλλάξει ιστορίες. Κάποτε έφτασε εκεί και η Ιφιγένεια, αλλά δεν βρήκε τον Μπολάνιο, μόνο οκτώ άντρες που τα έπιναν. Οσο εκείνη περιπλανιέται στη Λατινική Αμερική, ο ένας μετά τον άλλον ποντίζονται στη μαύρη τρύπα τού τίποτα. Μερικές φωτογραφίες απομένουν να μνημειώνουν τις μυθικές Τετάρτες. «Αυτές δεν ήταν φωτογραφίες, αλλά τεκμήρια ουτοπίας».
