Την ημέρα που ξεψύχησε ο Λόρδος Βύρων στο Μεσολόγγι έπεσαν 37 κανονιές, όσα και τα χρόνια ζωής του. Η είδηση του θανάτου του περιλαμβάνεται στην εφημερίδα Ελληνικά Χρονικά και είναι μέσα στα κείμενα και ποιήματα που έχει επιλέξει να διαβάσει η Λίνα Νικολακοπούλου στη συναυλία που διοργανώνουν στο Ηρώδειο η Εταιρεία για τον Ελληνισμό και Φιλελληνισμό και το Μουσείο Φιλελληνισμού στην Αθήνα για τα 200 χρόνια από τον θάνατο του Βρετανού ρομαντικού ποιητή. «Η ανακοίνωση στην εφημερίδα του Μεσολογγίου αποτυπώνει τον κραδασμό που προκάλεσε ο θάνατός του. Είναι συγκινητικό ότι σε εκείνη τη δεινή συνθήκη για την πόλη, τηρήθηκε η εθιμοτυπία των κανονιοβολισμών. Ηθελα να το φωτίσουμε αυτό, γιατί ανατρέχουμε συχνά στα ποιήματά του και στη δράση του, όμως τέτοιες μνήμες που αφορούν στο πώς τον τίμησαν τότε οι Ελληνες είναι ωραίο να τις φρεσκάρουμε», αναφέρει η σημαντική Ελληνίδα συνθέτρια. Εκείνη, πέραν του ότι θα μοιραστεί τη σκηνή με τη συγγραφέα Βικτόρια Χίσλοπ και την ποιήτρια και καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Αλίσια Στόλινγκς, για να απαγγείλουν ποιήματα του Λόρδου Βύρωνος και άλλων Ελλήνων και Φιλελλήνων ποιητών (Αλεξάντερ Πούσκιν, Βιτόριο Σερένι, Κωστή Παλαμά κ.ά.), θα υπογράψει και την καλλιτεχνική επιμέλεια της βραδιάς. Τις απαγγελίες θα «ντύσει» μουσικά ο καταξιωμένος Βρετανός συνθέτης Tομ Σμαΐλ.
Μιλώ με τους Βρετανούς του καλλιτεχνικού εγχειρήματος και παρατηρώ πώς οι δύο χώρες έχουν καταχωρίσει στη συλλογική τους συνείδηση τον Λόρδο Βύρωνα με εντελώς διαφορετικό τρόπο. «Στη Βρετανία, οι περισσότεροι τον σκέφτονται με τον τρόπο που τον περιέγραψε η ερωμένη του, λαίδη Κάρολιν Λαμπ, ως “κάποιον τρελό, κακό και επικίνδυνο να γνωρίζεις”. Τα ποιήματά του αποτελούσαν μέρος της σχολικής ύλης, οπότε ναι, οι περισσότεροι αναφέρονται σε εκείνον ως έναν σημαντικό ποιητή αλλά και έναν τρομερό σαγηνευτή», εξηγεί η Βικτόρια Χίσλοπ. Φαίνεται, ωστόσο, πως αυτά τα δύο πήγαιναν μαζί. «Σε αυτόν πρέπει να αποδώσουμε την ιδέα του σέξι συγγραφέα με το ανοιχτό πουκάμισο στα μανίκια των βιβλίων», αναφέρει η Αλίσια Στόλινγκς. «Ηταν εξαιρετικά δημοφιλής για τα γραπτά του στη χώρα του. Οποιος ήξερε γράμματα στη Βρετανία στην εποχή του είχε ένα αντίτυπο με τα ποιήματά του», συνεχίζει. Ηταν επίσης ερωτεύσιμος, δεν μπορούσες εύκολα να αντισταθείς στη γοητεία του και αυτή ήταν μια αρετή που του αναγνώριζαν και τα δύο φύλα. «Με τους δικούς μας όρους θα μπορούσε να χαρακτηριστεί bisexual», κάνει μια τολμηρή υπόθεση η ποιήτρια. Το σεξαπίλ και τη δημοφιλία του επιβεβαιώνει και η Βικτόρια Χίσλοπ. «Είχε γυναίκες να σωριάζονται στα πόδια του, θα μπορούσε κάποιος να τον παρομοιάσει με ποπ σταρ. Σκεφτείτε τον Χάρι Στάιλς να περπατάει στο Μεσολόγγι, θα τον ακολουθούσαν πλήθη. Ετσι έγινε και με τον Λόρδο Βύρωνα. Ηταν χαρισματικός και ξέρω βέβαια πως στην Ελλάδα υπερτονίζεται η ηρωική του δράση, τα φιλελληνικά του αισθήματα. Ομως, ήταν μια σύνθετη προσωπικότητα, σαν υπερήρωας με ελαττώματα», τονίζει η Βρετανίδα συγγραφέας.
«Δεν νομίζω πώς διαχώριζε το ποιητικό του έργο από την πολιτική του στάση στα πράγματα και στη ζωή του», σημειώνει η Αλίσια Στόλινγκς. «Καταπιάνεται με τα καίρια ζητήματα της εποχής του και διαφωνεί έντονα με μερικές απόψεις που ακούγονται και σήμερα σε ανάλογες καταστάσεις, όπως, για παράδειγμα, με αυτούς που αναρωτιούνται αν μπορούν οι Παλαιστίνιοι να διοικήσουν τη χώρα τους. Μα δεν μπορείς να κρίνεις την πορεία και την εξέλιξη ενός λαού όταν είναι υπό την επιρροή άλλων. Και ο Βύρων πρέσβευε το ίδιο», συμπληρώνει. Εξηγεί επίσης ότι ο ίδιος δεν έτρεφε ψευδαισθήσεις για τους Ελληνες, είναι ίσως ο μόνος Βρετανός ρομαντικός ποιητής που δεν προσπαθεί να τους παρουσιάσει ως συνεχιστές των αρχαίων προγόνων τους.
Η Εταιρεία για τον Ελληνισμό και Φιλελληνισμό και το Μουσείο Φιλελληνισμού διοργανώνουν στο Ηρώδειο συναυλία και απαγγελία ποιημάτων για τα 200 χρόνια από τον θάνατό του.
Στην Ελλάδα, η ζωή, οι λέξεις και οι αποφάσεις του Λόρδου Βύρωνος τον έχουν εξυψώσει στο βάθρο του ιδανικού φιλέλληνα. Κατά πόσον, όμως, η δική του πορεία επιδρά σήμερα στον σύγχρονο φιλελληνισμό; «Ο Λόρδος Βύρων είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνος για την εικόνα που έχει η Βρετανία για την Ελλάδα. Εγώ ανήκω σε μια γενιά που βασιζόταν στη λογοτεχνία για να σχηματίσει –συναισθηματικά, αν θέλετε– μια ιδέα για έναν τόπο. Και ο τρόπος που αγαπούσε ο Λόρδος Βύρων την Ελλάδα δεν ήταν τετραγωνισμένος, τη λάτρευε και την ύμνησε. Αυτό είναι ο φιλελληνισμός, μια αγάπη που δεν εξηγείται με τη λογική», επισημαίνει η Βικτόρια Χίσλοπ.
«Η ιδέα ενός ανθρώπου που επισκέπτεται έναν τόπο στον οποίο το παρελθόν και το παρόν συνυπάρχουν, όπου αισθάνεται ελεύθερος και ευτυχισμένος και κυρίως νιώθει σαν να επιστρέφει σπίτι του, είναι αυτό που ενώνει εμάς τους σύγχρονους φιλέλληνες με τον ρομαντικό ποιητή», δηλώνει ο συνθέτης Τομ Σμαΐλ. Η Αλίσια Στόλινγκς διαφωνεί. «Οι μοντέρνοι φιλέλληνες δεν θα έδιναν τη ζωή τους. Και επίσης, θέτουν τους όρους τους στο πώς θα αγαπήσουν, εκείνος δεν εξιδανίκευσε τίποτα». Κι αν μπορούσε να δει την Ελλάδα σήμερα; Θα απογοητευόταν; «Καθόλου. Υποθέτω πως θα τον γοήτευε το μωσαϊκό της σύγχρονης Ελλάδας, η πολυπλοκότητά της, θα κατέβαινε σε πορείες, θα έγραφε σλόγκαν σε πλακάτ. Θα ήταν ενεργός και θα συνδεόταν με τη χώρα γι’ αυτό που είναι», επιμένει η καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. «Νομίζω πως θα γινόταν έξαλλος αν διαπίστωνε πως τα Γλυπτά είναι ακόμη στο Βρετανικό Μουσείο. Κατά τ’ άλλα θα σοκαριζόταν περισσότερο με όσα συνέβησαν από τον θάνατό του, στη χώρα καταγωγής του παρά στην Ελλάδα», υποστηρίζει και η Βικτόρια Χίσλοπ. «Θα προσαρμοζόταν γρήγορα, θα εξακολουθούσε να είναι influencer –ένας όρος που δεν είχε επινοηθεί στην εποχή του, αλλά του ταίριαζε–, θα χρησιμοποιούσε το Instagram και θα προσπαθούσε να επηρεάσει».
Ελληνες και Φιλέλληνες, Ωδείο Ηρώδου Αττικού, 10 Οκτωβρίου, 9 μ.μ. Συμμετέχουν η Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ υπό τη διεύθυνση του Γιώργου Αραβίδη και η Μουσική της Πολεμικής Αεροπορίας υπό τον Αλέξανδρο Λιτσαρδόπουλο.
