Η Αθήνα του Γιάννη Τσαρούχη είναι ένας κόσμος ολόκληρος, μοναδικός σε σύλληψη. Η τσαρουχική Αθήνα συνδέθηκε στη συλλογική μνήμη κυρίως μέσα από όψεις της πόλης στις δεκαετίες του ’50 και του ’60, όταν ο Τσαρούχης ζωγράφιζε συστηματικά τα νεοκλασικά σπίτια της πρωτεύουσας (αλλά και του Πειραιά, του Λαυρίου κ.λπ.). Πολλά από τα έργα του (από το πολύ γνωστό «Νέον» έως τα μέγαρα της Βασιλίσσης Σοφίας) διέσωσαν όψεις οριστικά χαμένες. Κανείς, ίσως, δεν ένιωσε τόσο βαθιά τη νεοκλασική πόλη. «Γεννήθηκα σε σπίτι νεοκλασικό», έλεγε ο ίδιος αναφερόμενος στο σπίτι των παιδικών του χρόνων στον Πειραιά.
Η «Κ» φωτογραφίζει και σχολιάζει τι θα έβλεπε σήμερα ο ζωγράφος από το σημείο που φιλοτέχνησε το «Καφενείο Παρθενών» το 1955.
Μια αντιπαράθεση των έργων του με το σύγχρονο τοπίο της πόλης, έτσι όπως εξελίχθηκε, αποκαλύπτει πολύ ενδιαφέρουσες και πολλαπλώς σημαντικές πτυχές του αστικού πολιτισμού. Η διαδικασία θα μπορούσε να επαναληφθεί για όλα τα έργα του με θέμα κτίρια και δρόμους, αλλά η περίπτωση της οδού Αιόλου είναι χαρακτηριστική.
Γύρω στο 1955 ο Γιάννης Τσαρούχης είχε ζωγραφίσει το «Καφενείο Παρθενών» στο νεοκλασικό κτίριο που βρισκόταν στη γωνία της οδού Αιόλου και Πανεπιστημίου. Ο «Παρθενών» είχε πρόσκαιρα μεταφερθεί εκεί από το απέναντι κτίριο της οδού Αιόλου, το οποίο επρόκειτο να κατεδαφιστεί. Είναι ένα έργο πλήρες αθηναϊκότητας και φανερώνει όλα όσα ένιωθε ενδόμυχα ο Τσαρούχης για το πνεύμα του νεοκλασικισμού αλλά και για το πνεύμα της πόλης. Ο ίδιος μυθολόγησε την Αθήνα και τον Πειραιά, συνέβαλε στον δημόσιο μύθο. Αν περάσει κανείς από το ίδιο σημείο σήμερα, θα δει μια εντελώς διαφορετική εικόνα. Το παλαιό διώροφο κτίριο, με τους ιωνικούς κίονες και τα αγάλματα, έχει κατεδαφιστεί. Σώζεται όμως το παρακείμενο, στο αριστερό μέρος του πίνακα.
Ο Τσαρούχης έχει περιλάβει μία από τις νεοκλασικές εισόδους του με αέτωμα, τμήμα που σώζεται έως σήμερα. Είναι το ψηλό νεοκλασικό κτίριο, πιθανώς του Λύσανδρου Καυταντζόγλου, το παλιό ξενοδοχείο «Απόλλων», στη συμβολή της Σταδίου με την Αιόλου. Αυτήν την περίοδο είναι καλυμμένο καθώς έχουν αρχίσει εργασίες αποκατάστασης και μετατροπής του σε ξενοδοχείο.
Αλλά το κτίριο που είναι το κύριο θέμα του έργου του Τσαρούχη συγκεντρώνει όλα εκείνα που αποτελούσαν ενδημικά στοιχεία του αθηναϊκού νεοκλασικισμού. Το μέτρο, η κομψότητα, η αρχοντιά και η φυσική χάρη. Ο αθηναϊκός νεοκλασικισμός, για όλη την περίοδο από το 1840 έως το 1910, ταυτίζεται με τον νεοκλασικισμό της Παλιάς Ελλάδας. Το συγκεκριμένο κτίριο κατεδαφίστηκε το 1969, την εποχή των εντατικών καταστροφών νεοκλασικών κτιρίων. Το είχε φωτογραφίσει και ο Στέλιος Σκοπελίτης από τη γωνία της Πανεπιστημίου. Στους περισσότερους Αθηναίους των παλαιότερων εποχών το κτίριο, παρότι είχε πολλά μαγαζιά, ήταν γνωστό ως «Αστόρια» από το περίφημο καφενείο (που είχε καφέ αμερικάνικο από πολύ παλιά και πολλά εδέσματα), στη γωνία με Πανεπιστημίου. Το κτίριο που υψώθηκε στη θέση του έχει εντάξει τα κάγκελα και τα φορούσια στην πρόσοψή του.
Σήμερα, η όψη από την οδό Αιόλου, αυτό που «είδε» ο Τσαρούχης ως θεατρικό σκηνικό, σαν μια δική του σκηνογραφία, είναι τόσο διαφορετική σε κλίμακα, σε ήθος, σε χρώμα, σε ατμόσφαιρα, που προς στιγμήν σοκάρει. Ωστόσο, μας βοηθάει η σύγχρονη όψη να αντιληφθούμε τις αλλαγές στην πόλη και πόσα μπορούμε να κάνουμε ώστε να γίνει καλύτερη. Ο Τσαρούχης ένιωσε την Αθήνα. Γι’ αυτό και τη ζωγράφισε.
