Τον Ιούνιο του 2005, τρώγοντας σε εστιατόριο της Σεούλ με τρεις φίλους Κορεάτες, εισέπραξα το παράπονό τους: «Εσείς οι δυτικοί, όταν βλέπετε έναν Κορεάτη στη χώρα σας και δεν τον γνωρίζετε, τον ρωτάτε: “Είσαι από την Ιαπωνία;” Οχι. “Μήπως από την Κίνα τότε;” Οχι. “Τότε από πού είσαι;” Για εσάς είναι σαν να μην υπάρχει η Κορέα».
Δεν ξέρω αν είχαν δίκιο· σχεδόν είκοσι χρόνια αργότερα, όμως, νομίζω ότι δεν έχουν (πια). Μετά την τεράστια επιτυχία του κορεατικού σινεμά, με το επιβλητικό «Old Boy», τα βραβευμένα με Οσκαρ «Παράσιτα» κ.ά., μετά την παγκοσμίως διάσημη K-pop, μετά και το αβανταδόρικο τηλεοπτικό «Squid Game», η Κορέα έχει, πολιτιστικά μιλώντας, κατακτήσει μεγάλο μέρος του παγκόσμιου κοινού – ειδικά του δυτικού.
Υπήρχε όμως ακόμα μία σοβαρή εκκρεμότητα: το Νομπέλ Λογοτεχνίας παρέμενε όνειρο άπιαστο. Και αυτό όμως ίσχυε έως την περασμένη Πέμπτη, 10 Οκτωβρίου 2024, ημέρα κατά την οποία η Δημοκρατία της Νότιας Κορέας απέκτησε για πρώτη φορά ένα δικό της όνομα στο πάνθεον των συγγραφέων που τιμήθηκαν με το σημαντικότερο λογοτεχνικό βραβείο στον κόσμο. Και αυτό χάρη στο συγγραφικό έργο της 54χρονης Χαν Γκανγκ.
Βεβαίως, η γεννημένη το 1970 Γκανγκ ήταν ήδη γνωστή στο αγγλόφωνο αναγνωστικό κοινό, μια και το μυθιστόρημά της «Η χορτοφάγος» είχε τιμηθεί με το διεθνές Μπούκερ, από τα κορυφαία λογοτεχνικά βραβεία στον αγγλόφωνο κόσμο. Αλλά το Νομπέλ, το ξέρουμε όλοι, είναι παιχνίδι απαιτητικό μιας άλλης προχωρημένης πίστας.
Η Σουηδική Ακαδημία τη βράβευσε για «την έντονη ποιητική πεζογραφία της, που αντιμετωπίζει ιστορικά τραύματα και εκθέτει την ευθραυστότητα της ανθρώπινης ζωής».
Η «Χορτοφάγος» κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη το 2020, σε μετάφραση από τα κορεατικά της Αμαλίας Τζιώτη. Ενας άνθρωπος που μου είχε μιλήσει με ενθουσιασμό γι’ αυτό το καλοκαίρι του 2021 ήταν η Κατερίνα Ευαγγελάτου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου: η ποιητική γραφή της Γκανγκ, μου έλεγε με πάθος, έδενε περίτεχνα με τη σκοτεινιά του λογοτεχνικού της σύμπαντος.
Η ιστορία μιας φαινομενικά συμβατικής γυναίκας που αποφασίζει να κόψει το κρέας έπειτα από μια σειρά από νυχτερινούς εφιάλτες με σφαγές ζώων, η οποία συνδέεται ερωτικά με τον κουνιάδο της, με τις αισθησιακές τελετουργίες τους που περιλαμβάνουν ζωγραφιές λουλουδιών πάνω στο γυμνό κορμί, και η κατάληξή της στο ψυχιατρείο, στοίχειωσε πολλούς αναγνώστες. Το πιο σοκαριστικό, ίσως, στο βιβλίο είναι η βίαιη αντίδραση των οικείων της απέναντι στην απόφασή της να απαρνηθεί το κρέας. Σε κάποιο σημείο η μητέρα της λέει: «Αν δεν τρως κρέας, οι υπόλοιποι άνθρωποι του κόσμου θα σε φάνε».
Σε συνέντευξή της στον καλό συνάδελφο Αθω Δημουλά για το περιοδικό «Κ» («Η Χαν Γκανγκ και η υβριδική κοινωνία της Νότιας Κορέας», 19/5/2020), η συγγραφέας συνοψίζει εξαιρετικά το βασικό χαρακτηριστικό της χώρας της: «Τα πάντα στην κορεατική κοινωνία τείνουν να είναι έντονα, γρήγορα και δυναμικά. Ταυτόχρονα, υπάρχει γαλήνη και βάθος. Ισως η ένταση και η συνύπαρξη πολλών διαφορετικών στοιχείων παραδόξως συμβάλλουν στον πολιτιστικό πλούτο». Η περιγραφή αυτή θα μπορούσε κάλλιστα να ισχύει και για τη λογοτεχνία της.
Στα ελληνικά είδαμε να κυκλοφορεί το 2022 ένα ακόμα μυθιστόρημά της, το «Μάθημα ελληνικών» (και πάλι σε μετάφραση της Αμαλίας Τζιώτη, εκδ. Καστανιώτη). Και σε αυτό μια γυναίκα αποφασίζει να αλλάξει τη ζωή της μέσα από την εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών. Η ηρωίδα της Γκανγκ έχει χάσει πρόσφατα τη φωνή της και ο δάσκαλός της χάνει σιγά σιγά την όρασή του. Ερχονται κοντά με έναν κρυφό, ανομολόγητο τρόπο, ενώνοντας τις αγωνίες τους και τους πόνους τους.
Η Σουηδική Ακαδημία βράβευσε την Γκανγκ «για την έντονη ποιητική πεζογραφία της που αντιμετωπίζει ιστορικά τραύματα και εκθέτει την ευθραυστότητα της ανθρώπινης ζωής». Εύστοχη διατύπωση. Η Γκανγκ διερευνά ακραίες, μεταιχμιακές πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης και σκιαγραφεί μοναδικά τις αντιφάσεις της κοινωνίας από την οποία προέρχεται και με μια σπάνια λογοτεχνική εξωστρέφεια. Φαντάζομαι, οι τρεις Κορεάτες φίλοι του 2005 θα είναι χαρούμενοι σήμερα.
