Εκείνο που προηγήθηκε όλων, το 1969, επικεντρωνόταν στη νέα ελληνική λογοτεχνία και στη σχέση της με την ευρωπαϊκή. Το δεύτερο, του 1971, εστίαζε στην Ελληνική Επανάσταση, ψηλαφίζοντας θέματα όπως οι «Μορφές ελληνικής συνεργασίας με τον εχθρό στον Αγώνα για την Ανεξαρτησία». Το πέμπτο, του 1976, μελετούσε την ελληνική εμπειρία στην Αμερική μέσα από εισηγήσεις όπως «Ελληνες εργάτες στα Βραχώδη Ορη» και «Η ελληνοαμερικανική προσωπικότητα».
Ισως όμως ήταν το έκτο διεθνές συμπόσιο της Ενωσης Νεοελληνικών Σπουδών (Modern Greek Studies Association – MGSA, με έδρα στο Ρόουντ Αϊλαντ), που διοργανώθηκε το 1978 και είχε θέμα «Η Ελλάδα στη δεκαετία του ’40», το οποίο επιβεβαίωσε το μεγάλο επιστημονικό εύρος του όλου εγχειρήματος. Τόσο μεγάλο ώστε το 1995, το ήδη καθιερωμένο, διετές συμπόσιο της Ενωσης έπαψε να βασίζεται σε ένα προκαθορισμένο θέμα. Το εξηγεί καλύτερα η ιστορικός Κατερίνα Λάγκος (φωτ.), πρόεδρος της MGSA: «Το να προσεγγίζει η Ενωση τον ελληνικό Εμφύλιο», λέει, «σε μια περίοδο που το θέμα δεν συζητιόταν στα ελληνικά πανεπιστήμια, ήταν αρκετά τολμηρό. Εκτοτε η Ενωση έχει εξερευνήσει μια μεγάλη ποικιλία λιγότερο ή περισσότερο αμφιλεγόμενων ζητημάτων, από ένα διευρυνόμενο φάσμα επιστημονικών πεδίων. Ο πλουραλισμός είναι καλοδεχούμενος στην Ενωση και αντανακλά την έκταση των πεδίων που έχουν αναδυθεί».
Το 28ο Διεθνές Συμπόσιο της MGSA, που θα πραγματοποιηθεί από τις 17 έως τις 20 Οκτωβρίου στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον, έχει ένα πρόγραμμα εισηγήσεων σχεδόν αχανές. Οι παρευρισκόμενοι θα μπορούν να ακούσουν για την «τεχνολογία» της Στοάς του Αττάλου (από τον Ιάσονα Σταθάτο), αλλά και για την πολιτισμική και πολιτική σημασία που απέκτησε το… σουβλάκι από τη Μεταπολίτευση μέχρι σήμερα (σε μια εισήγηση του Φράνκλιν Χες)· για το αναξιοποίητο αρχείο του Γιώργου Κατσίμπαλη (Βασιλική Λαμπροπούλου) ή για τις ομοιότητες του έργου του Αλέξανδρου Κοτζιά και του Κερτ Βόνεγκατ (Δημήτριος Πρόκος) και για τον κοινωνικό ρεαλισμό και το Weird Wave (Δημήτρης Παπανικολάου).
Τα επιστημονικά μας ενδιαφέροντα είναι πιο σχετικά με σύγχρονα ζητήματα από όσο πιστεύουν οι περισσότεροι.
Η ίδια η Κατερίνα Λάγκος, που είναι καθηγήτρια Ιστορίας και διευθύντρια του Προγράμματος Ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, συντονίζει το πάνελ «Ο Ανδρέας Παπανδρέου, το ΠΑΣΟΚ και η Ελλάδα μετά τη χούντα». Η φετινή επέτειος των πενήντα χρόνων από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ, λέει, καθιστά επίκαιρες τις εισηγήσεις του πάνελ, οι οποίες διερευνούν, μεταξύ άλλων, την έννοια της χαρισματικής ηγεσίας στα μεταπολιτευτικά χρόνια (Χάρης Μυλωνάς) και τον αντιαμερικανισμό του ΠΑΣΟΚ (Λαμπρινή Ρόρη). «Νομίζω ότι αυτή η ξεχωριστή περίοδος δικαιούται μεγαλύτερη προσοχή και γνωρίζω ότι ετοιμάζονται επιστημονικές εργασίες για το ΠΑΣΟΚ και για τον Ανδρέα Παπανδρέου», τονίζει η κ. Λάγκος και προσθέτει το εξής ενδιαφέρον: «Αρκετές αρχειακές πηγές από τις ΗΠΑ καθίστανται πλέον προσβάσιμες στους ερευνητές, κάτι που θα οδηγήσει σε δημοσιεύσεις οι οποίες δεν ήταν δυνατές προηγουμένως, σχετικά με πολλά ευαίσθητα πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά θέματα».
Ενα ακόμα πάνελ στο οποίο προεδρεύει επικεντρώνεται στην ιστορία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Θα παρουσιαστούν εδώ νέα στοιχεία για τον εκτοπισμό τους στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα οποία προέκυψαν από έρευνες σε τεύχη της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (Δημήτριος Βαρβαρίτης), μια κουίρ προσέγγιση στην ιστορία των Σεφαραδιτών (Κρίστοφ Στάινμπεργκερ) κ.ά. «Τα τελευταία χρόνια αυξάνεται επίσης το επιστημονικό έργο που επικεντρώνεται στους επιζώντες του Ολοκαυτώματος και στο ταξίδι της επιστροφής τους στην Ελλάδα ή σε άλλες νέες πατρίδες, ενώ εκπονούνται και έρευνες με αντικείμενο τα παιδιά στο Ολοκαύτωμα», παρατηρεί η κ. Λάγκος.
Η κεντρική ομιλία, πάντως, την οποία θα δώσει η καθηγήτρια Ανθρωπολογίας του Πρίνστον Ελίζαμπεθ Ντέιβις, έχει τίτλο «Σχετικά με τις χρήσεις και τις καταχρήσεις μιας ιστορίας συγκρούσεων: Πλαίσιο και αναδρομή στην Κύπρο, 2024». Η Κατερίνα Λάγκος εξηγεί ότι η διοίκηση του συμποσίου σκέφτηκε πως είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στα τραγικά γεγονότα του 1974. «Η Κύπρος», λέει, «υπήρξε θύμα των γεγονότων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και η συνεχιζόμενη διχοτόμηση του νησιού ενισχύει το τραύμα της εισβολής. Στην επέτειο για τα διακόσια χρόνια από το 1821, η στροφή των μελετητών στην Ελληνική Επανάσταση είχε αυξήσει τις σχετικές δημοσιεύσεις και ελπίζω ότι κάτι παρόμοιο θα συμβεί και με αυτή την επέτειο».
Αραγε θα συμβεί, παρά τη συρρίκνωση που λέγεται πως υφίστανται διεθνώς οι ελληνικές σπουδές; Η Κατερίνα Λάγκος σχολιάζει κατ’ αρχάς ότι υπάρχουν πράγματι ανησυχίες για το μέλλον των ανθρωπιστικών σπουδών γενικά. Εκτιμά όμως ότι «όσον αφορά τις ελληνικές σπουδές, τα επιστημονικά μας ενδιαφέροντα είναι πολύ ευρύτερα και πιο σχετικά με σύγχρονα ζητήματα από όσο πιστεύουν οι περισσότεροι». Και καταλήγει ως εξής: «Αν σκεφτεί κανείς το προσφυγικό ζήτημα ή εκείνο της κλιματικής αλλαγής, θα διαπιστώσει ότι η Ελλάδα βρίσκεται στο προσκήνιο. Ισως ήρθε η στιγμή να σταματήσουν οι ελληνικές σπουδές να περιορίζονται σε συγκεκριμένα καλούπια και να γίνουν αντιληπτές με ευρύτερους όρους».
