Οσο εξοικειωμένος κι αν πιστεύει ότι είναι κανείς με το «φαινόμενο Τραμπ», όσο κι αν τον έχει παρακολουθήσει, όσο κι αν νομίζει ότι αντιλαμβάνεται, μέσες άκρες έστω, από πού αντλεί την επιρροή και την εξουσία του, στο τέλος της προβολής τού «The apprentice» νιώθει ότι τα σημαντικότερα του είχαν διαφύγει. Δεν είναι οι «αποκαλύψεις» που δημιουργούν αυτό το αίσθημα. Ο 43χρονος Ιρανοδανός σκηνοθέτης Αλί Αμπάσι επιλέγει προσεκτικά τα υλικά της κατασκευής τόσο της ταινίας όσο και του πρωταγωνιστή του. Δεν σπαταλάει ούτε ένα λεπτό στο –καταιγιστικό– δίωρο χωρίς μια κρίσιμη πληροφορία για τον θεατή, ώστε να μπορέσει να ανασυνθέσει το πορτρέτο τού εκ νέου υποψήφιου τέως προέδρου των ΗΠΑ.
Μας τον συστήνει τη δεκαετία του ’70 (ιδανικός στον ρόλο ο Σεμπάστιαν Σταν), νεαρό, ωραίο –«μοιάζει στον Ρόμπερτ Ρέντφορντ», επαναλαμβάνουν οι γύρω του– και εξαιρετικά φιλόδοξο. Θαυμάζει απεριόριστα τη «δεξιότητα να είσαι δισεκατομμυριούχος». Ο τυραννικός πατέρας του, Φρεντ (Μάρτιν Ντόνοβαν), που απαξιώνει διαρκώς τον μεγαλύτερο γιο (Τσάρλι Κάρικ), είναι η μήτρα ενός διαρκώς αναβλύζοντος κυνισμού. «Είμαι ρατσιστής εγώ, που έχω μαύρο οδηγό;», λέει διαμαρτυρόμενος στη διάρκεια ενός οικογενειακού τραπεζιού. Ο Τραμπ διαμορφώνεται μέσα σε μια αμερικανική, ρεπουμπλικανική, ευκατάστατη οικογένεια στο Κουίνς, την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Εισπράττει τα ενοίκια πόρτα πόρτα από ένα παρηκμασμένο συγκρότημα κατοικιών που ανήκει στη real estate επιχείρηση του πατέρα του, κυκλοφορεί σε μέρη όπου συχνάζουν πολύ πλούσιοι. Εκεί γνωρίζει και τον αδίστακτο δικηγόρο Ρόι Κον (σπουδαία η ερμηνεία του Τζέρεμι Στρονγκ), που μεσουράνησε στη Νέα Υόρκη του μακαρθισμού και των μετέπειτα δεκαετιών, για την ωμότητα, τον τρόπο που εκβίαζε τη δικαστική κοινότητα, επέβαλε τους όρους του, κερδίζοντας με άνομα μέσα τις υποθέσεις του. Ο Τραμπ, τον οποίο και ανέλαβε να εκπαιδεύσει, θαμπώθηκε από τους χειρισμούς του και τους κανόνες του. Ηταν το πιστό πουλέν του. Εμαθε, ενστερνίστηκε και εφάρμοσε και τους τρεις βασικούς κανόνες του μέντορά του: να «επιτίθεσαι», να «αρνείσαι τα πάντα», ό,τι σου προσάπτουν, να «μην παραδέχεσαι ποτέ την ήττα». «Χέσε τι σκέφτονται οι άλλοι για σένα. Είναι μυθοπλασία, δεν είναι πραγματικότητα. Δημιουργείς τη δική σου πραγματικότητα», το μότο του Ρόι Κον. Με ανέκφραστο πρόσωπο «κανιβάλιζε» εις υγείαν της Αμερικής «του μεγαλύτερου πελάτη του».
Ο Ντόναλντ περίπου στα 30 του είχε χαράξει πορεία και έκτιζε με άλματα μια αυτοκρατορία. Ουρανοξύστες, ξενοδοχεία, καζίνο. Διεκδίκησε με πείσμα την ελκυστική Ιβάνα (Μαρία Μπακάλοβα) για γυναίκα του, στην οποία συμπεριφέρεται κακοποιητικά, η μόνη «ανθρώπινη» στιγμή του ήταν με τον θάνατο του αδελφού του, Φρέντι (τον είχε αφήσει αβοήθητο), που ο φακός τον συλλαμβάνει να πλένει με μανία, θυμό και δάκρυα τα χέρια του στον νεροχύτη, φέρθηκε με αδιανόητη σκληρότητα στον Ρόι Κον όταν αρρώστησε από AIDS, στις τελευταίες ημέρες της ζωής του. Πέθανε το 1986 σε ηλικία 59 χρόνων βλέποντας τον «μαθητή του» να του γυρνάει επιδεικτικά, σαδιστικά, την πλάτη. Τον Ρόι Κον χαρακτήριζαν αμείλικτο, αλλά ο Τραμπ έδωσε στη λέξη άλλο νόημα και μέγεθος.
Ο σκηνοθέτης δεν μας «συστήνει» μόνο τον Τραμπ, αλλά και το πρόσωπο της Αμερικής που τον εμπιστεύεται και τον στηρίζει. Τα σκοτάδια πίσω από το γκλίτερ της επιτυχίας, αυτού του εμμονικού με τα μαλλιά του και την εξουσία ανθρώπου, είναι πιο τρομακτικά από την «πρόσοψη». Ο σταδιακός μετασχηματισμός του στον σημερινό Τραμπ αποτυπώνει και τις αλλαγές μιας χώρας.
Το «The apprentice» μπορεί να είναι μυθοπλασία, αλλά αντλεί στοιχεία από τη βιογραφία του Τραμπ «The art of the deal», που έγραψε ο Τόνι Σβαρτς (υπάρχει ο ρόλος του στην ταινία) το 1987. Ο συγγραφέας τον παρατηρούσε στενά και για καιρό, συζητούσε μαζί του, άκουγε σε καθημερινή βάση τις απόψεις και τα πιστεύω του. Σε πρόσφατο κείμενό του στους New York Times υπογραμμίζει ότι παρακολουθώντας την ταινία αποκρυστάλλωσε τα δύο βασικά μαθήματα που πήρε από τον Τραμπ. Το πρώτο, «ότι η έλλειψη συνείδησης μπορεί να είναι ένα τεράστιο πλεονέκτημα όταν ο στόχος είναι η συγκέντρωση δύναμης, προσοχής και πλούτου». Το δεύτερο, «ότι τίποτα από όσα παίρνουμε για τον εαυτό μας από τον έξω κόσμο δεν μπορεί να αναπληρώσει αυτό που λείπει από μέσα μας». Εχουν γυριστεί αρκετά ντοκιμαντέρ για τον Τραμπ, η ζωή του είναι επαρκώς ακτινογραφημένη και αναλυμένη. Η ταινία του Αμπάσι έρχεται στις αίθουσες την κατάλληλη στιγμή, λίγο πριν από τις αμερικανικές εκλογές· για να υπογραμμίσει ότι η κονκάρδα με το σύνθημα Make America Great Again τού τότε προέδρου Ρόναλντ Ρέιγκαν, που στροβιλίζει στα χέρια του ο νεαρός Τραμπ, ηχεί πλέον, από τον 78χρονο υποψήφιο για την προεδρία που το έχει υιοθετήσει, ως μια από τις μεγαλύτερες απειλές της εποχής μας.
Επίσης στις αίθουσες
«Το θηρίο»
∆ΡΑΜΑ (2023), 146΄
Σκηνοθεσία: Μπερτράν Μπονελό
Ερμηνείες: Λεά Σεϊντού, Τζορτζ Μακέι
Η ταινία του Μπονελό είναι ένα στοχαστικό δράμα επιστημονικής φαντασίας, που εκτυλίσσεται στο κοντινό μέλλον και εξερευνά την περίπλοκη σχέση μεταξύ ανθρώπινων συναισθημάτων και τεχνητής νοημοσύνης. Μια γυναίκα και ένας άντρας (η Λεά Σεϊντού και ο Τζορτζ Μακέι) συναντιούνται το 1910, το 2014 και το 2044, ζώντας έναν διαρκώς ανεκπλήρωτο έρωτα. Και στις τρεις αυτές ενσαρκώσεις, τη γυναίκα βασανίζει μονίμως το προαίσθημα πως κάτι άσχημο θα συμβεί, το οποίο, με κάποιον τρόπο, βγαίνει αληθινό.
«Καμία άλλη γη»
NTOKIMANTEΡ (2024), 92΄
Σκηνοθεσία: Μπάζελ Αντρα, Γιουβάλ Αμπραχάμ, Χάμνταν Μπαλάλ, Ρέιτσελ Σορ
Το βραβευμένο ντοκιμαντέρ στο φετινό Φεστιβάλ του Βερολίνου δημιουργήθηκε από τη συνεργασία ενός Παλαιστινίου και ενός Ισραηλινού. Ο Μπάζελ Αντρα, που οι παιδικές εικόνες του είναι η καταστροφή του χωριού του από τις στρατιωτικές δυνάμεις του Ισραήλ, συναντάει τον εβραϊκής καταγωγής δημοσιογράφο Γιουβάλ Αμπραχάμ, με τον οποίο θα αναπτύξει μια ισχυρή φιλία, ενώ μαζί θα καταγράψουν τον διωγμό για περισσότερο από πέντε χρόνια.
