Σχεδόν καθημερινά ένα νέο συμβάν ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού μεταξύ ανηλίκων στη χώρα μας έρχεται στην επικαιρότητα. Λεκτικές και σωματικές επιθέσεις, ψυχολογική βία, κοινωνικός εκφοβισμός και απομόνωση από την ομάδα, περιστατικά που συχνά σοκάρουν με τη σφοδρότητά τους και μας κάνουν να μουδιάζουμε, καθώς αναζητούμε αίτια και πιθανές λύσεις. Το θέατρο για παιδιά και εφήβους δεν θα μπορούσε να μην αγγίξει αυτό το περίπλοκο ζήτημα, όπως η «Συντεχνία του Γέλιου», η ομάδα νεανικού θεάτρου που ίδρυσε ο Βασίλης Κουκαλάνι το 2011. Σε λίγες μέρες, η ομάδα επαναφέρει σε νέα εκδοχή το έργο «Είστε και φαίνεστε» με θέμα τον εκφοβισμό, που απευθύνεται σε παιδιά έξι ετών και άνω, διατηρώντας την πρωτότυπη μουσική που είχε γράψει το 2014 ο Φοίβος Δεληβοριάς. Πρόκειται για κείμενο γραμμένο το 1973 από τον συγγραφέα και ιδρυτή του βερολινέζικου θεάτρου Grips, Φόλκνερ Λούντβιχ, το οποίο όμως παραμένει επίκαιρο.
Στα έργα του Φόλκνερ Λούντβιχ, τον οποίο στη χώρα μας γνωρίσαμε με τον «Μιχάλη τον σφυρίχτρα» από τον θίασο της Ξένιας Καλογεροπούλου και πλέον συνεχίζει να συστήνει μέσα από τις παραστάσεις της η «Συντεχνία του Γέλιου», «τα παιδιά πάντα αντιπροσωπεύουν κάτι θετικό, όπως τη λογική, το αίσθημα της κοινωνικής ουτοπίας ή την αίσθηση δικαιοσύνης απέναντι στον στενοκέφαλο κόσμο των ενηλίκων», μας λέει ο κ. Κουκαλάνι. Ωστόσο, στο «Είστε και φαίνεστε» αυτό αλλάζει, καθώς εδώ μια παρέα παιδιών βασανίζει ένα άλλο παιδί. «Πρόκειται για ένα νέο δραματουργικό στοιχείο, που όμως στην πορεία του έργου μεταστρέφεται», αναφέρει ο κ. Κουκαλάνι που σκηνοθετεί την παράσταση. «Οι ήρωες αντιλαμβάνονται το λάθος τους και ταυτόχρονα το καταλαβαίνει και το κοινό. Στην αρχή, η παρέα που ασκεί τον εκφοβισμό φαίνεται γοητευτική. Οταν όμως το κοινό βλέπει την εξέλιξη της ιστορίας, ξαφνικά αισθάνεται άσχημα, διότι άθελά του συνηγόρησε με τα άτομα που ασκούν βία. Οταν αυτό πετυχαίνει, είναι μια απίστευτη εμπειρία». Σημαντικό στοιχείο για τον ιδρυτή της «Συντεχνίας του Γέλιου» αποτελεί επίσης το γεγονός ότι σε αυτό το έργο «για πρώτη φορά τοποθετούμε το κοινό πάνω στο σανίδι με τους κοινωνικούς του ρόλους, καθώς αφηγούμαστε την πραγματικότητα τόσο των μαθητών όσο και των καθηγητών και δασκάλων». Η σκηνή γίνεται έτσι ένας καθρέφτης της μικροκοινωνίας του σχολικού περιβάλλοντος.
Πάρτι και φόβος
«Το θέατρο έχει τη δύναμη να σε ξεσηκώσει, να σου κεντρίσει το μυαλό να ψάξεις κάτι παραπάνω», σχολιάζει η Γιολάντα Μαρκοπούλου, η οποία σκηνοθετεί για τη σκηνή του Μικρού Εθνικού το έργο «Μετά το πάρτι», της Μαρίας Ζαβάκου, με θέμα έναν άλλο τρόπο εκδήλωσης της βίας μεταξύ ανηλίκων, αυτή του διαδικτυακού εκφοβισμού (cyber bullying). Ο όρος περιλαμβάνει πρακτικές όπως μηνύματα μίσους, επιθέσεις με ψεύτικα προφίλ, εκδικητικές αναρτήσεις, όλα όσα μπορούν να συμβούν στη σκοτεινή πλευρά του Διαδικτύου.
Στο «Είστε και φαίνεστε» η πλοκή εκτυλίσσεται σε μια σχολική τάξη, ενώ στο «Μετά το πάρτι» τα πράγματα στραβώνουν στο Διαδίκτυο.
Στο «Μετά το πάρτι» η εκδίκηση μέσω των κοινωνικών δικτύων βρίσκεται στο επίκεντρο, όπου μια παρέα χωρίζεται εξαιτίας μιας εκδικητικής ανάρτησης, ενώ ένας ψηφιακός χαρακτήρας (άβαταρ) παγιδεύει τα παιδιά με το λεγόμενο «catfishing», τα εξαπατά δηλαδή μέσω ψεύτικου προφίλ με σκοπό τον εκβιασμό. «Είναι πολύ εύκολο να παρασυρθούν τα παιδιά από περσόνες στα κοινωνικά δίκτυα που φαντάζουν ιδιαίτερα γοητευτικές», αναφέρει η σκηνοθέτιδα, προσθέτοντας πως στο έργο φωτίζονται και άλλα θέματα, όπως «η αλλοίωση του ίδιου μας του εαυτού στο Διαδίκτυο και η επιλογή τού τι κρύβουμε και τι φανερώνουμε. Είναι σαν να φοράς μια μάσκα κάθε φορά που συμμετέχεις ή παρακολουθείς κάτι μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα».
Το σύμπαν αυτό αποτυπώνεται σκηνοθετικά μέσα από προβολές βίντεο (Ερατώ Τζαβάρα) με στοιχεία τεχνητής νοημοσύνης και έντονη κίνηση (Πατρίσια Απέργη). «Η παράσταση είναι σαν να κινείται στο μεταίχμιο μεταξύ φυσικού και ψηφιακού περιβάλλοντος», μας λέει η κ. Μαρκοπούλου, που αντιλαμβάνεται ότι «οι γονείς από πολύ νωρίς αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της διαχείρισης της σχέσης των παιδιών με το Διαδίκτυο», γι’ αυτό και παρόλο που το έργο απευθύνεται σε παιδιά γυμνασίου – λυκείου, «αφορά και τους ενηλίκους, ακριβώς διότι αυτά που συμβαίνουν στα παιδιά μπορούν να συμβούν και σε εμάς. Ταυτόχρονα, αν οι γονείς δεν γνωρίζουν τι σημαίνει διαδικτυακός εκφοβισμός, πιθανόν να μη γνωρίζουν ούτε πώς να το αντιμετωπίσουν». Ενα ακόμα στοιχείο που υπογραμμίζει η παράσταση, σύμφωνα με την κ. Μαρκοπούλου, είναι πως «πρέπει να μιλάμε για αυτά τα γεγονότα, πρέπει τα παιδιά να απευθύνονται σε δικούς τους ανθρώπους, γιατί αν το κρύψουν είναι δύσκολο να επουλωθεί το τραύμα». Η παράσταση πλαισιώνεται επίσης και από σχετικό εργαστήρι για εφήβους, με στόχο να αναδειχθεί η φωτεινή πλευρά της τεχνολογίας, αλλά και μια συζήτηση που θα πραγματοποιηθεί τον Νοέμβριο μετά το τέλος της παράστασης.
«Είστε και φαίνεστε», από 20 Οκτωβρίου 2024 στο Σύγχρονο Θέατρο. «Μετά το πάρτι», από 8 Νοεμβρίου 2024 στο Μικρό Εθνικό (Θέατρο Rex, σκηνή «Ελένη Παπαδάκη»).
