ΣΤΕΦΑΝΟΣ ∆ΑΝ∆ΟΛΟΣ
Τα αηδόνια της σιωπής
εκδ. Ψυχογιός, σελ. 529
Από τις 12 Οκτωβρίου 1944, την ημέρα της Απελευθέρωσης της Αθήνας από τους ναζί μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου 1944 και την κορύφωση των Δεκεμβριανών είναι ο χωροχρόνος τον οποίο επιλέγει ο Στέφανος Δάνδολος για καμβά του νέου του μυθιστορήματος, στον οποίο φιλοτεχνεί τα σπαράγματα της ιστορικής μνήμης και της ανθρώπινης διάστασης του παρελθόντος. Η λήξη του πολέμου φέρνει μια νέα, πέτρινη εποχή, με τους Ελληνες να γυρεύουν «ο καθένας τη δική του πατρίδα». Ο Στέφανος Δάνδολος αφουγκράζεται τους ήρωές του για να καταλάβει ποια πατρίδα γυρεύει ο καθένας και στήνει ένα αφηγηματικό σκηνικό για να μιλήσει για τον εκκωφαντικό ήχο που κάνουν τα αηδόνια της σιωπής, όταν έντρομα κοιτάζουν το φως της νέας χαραυγής να σβήνει και καταθέτοντας ένα κοινωνικό, ιστορικού πλαισίου, μυθιστόρημα, συνδυάζοντας τον ρεαλισμό με ρομαντικά στοιχεία, για να αφηγηθεί την ιστορία μιας εποχής βαθιά αντιφατικής.
Ο συγγραφέας επιλέγει μια γλωσσική αισθητική γεμάτη σθένος αλλά και λυρισμό, ένταση και γλυκύτητα και δημιουργεί εικόνες κινηματογραφικής δύναμης και ακρίβειας.
Μελετώντας ταυτόχρονα την ανθρωπογεωγραφία της συγκεκριμένης εποχής, ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να κατανοήσει καλύτερα με ποιον τρόπο οι άνθρωποι κατάφεραν τότε να αντιμετωπίσουν τη συλλογική μοίρα του τόπου. Πώς από τους ξέφρενους πανηγυρισμούς μιας απελευθερωτικής λύτρωσης πέρασαν μόλις λίγες ημέρες μετά στον ολέθριο ζόφο του εμφυλίου, με τα αδελφοκτόνα έκτροπα να καθορίζουν, έκτοτε και για πάντα, ένα τραύμα που ακόμη και σήμερα δεν έχει πάψει να απασχολεί τους κατοίκους αυτής της χώρας, αφού σηματοδότησε συμπεριφορές και νοοτροπίες, διαμάχες και έντονους διαξιφισμούς για σειρά ετών.
Ανάμεσα σε δεξιούς και αριστερούς, που βίαια διεκδικούν τον σαφή προσανατολισμό της νέας εποχής, υπάρχουν άνθρωποι, όπως ο κύριος Αριστείδης, ο υποδειγματικός σερβιτόρος του εμβληματικού καφενείου του Ζαχαράτου στην Αθήνα, οι οποίοι επιμένουν να αποζητούν μια άλλη πατρίδα, γεμάτη φως και ενάργεια, πέρα από κομματικές, ιδεολογικές και πολιτικές ταυτότητες, μια πατρίδα που προσδιορίζεται από την ανάγκη του ανθρώπου να ισορροπήσει μακριά από την πόλωση, στο ξέφωτο της αγάπης. Από εκεί θα αναζητήσει την Ευδοξία του, η οποία ζει στη Γλυφάδα, μια γυναίκα σιωπηλή, που αντιπροσωπεύει τον προσωπικό του παράδεισο, αυτόν του ανεκπλήρωτου έρωτα, και θα διασχίσει την πύρινη κόλαση μιας Αθήνας που φλέγεται κυριολεκτικά, για να βρεθεί κοντά της.
Ο Δάνδολος στήνει μια Ιθάκη και καλεί τον ήρωά του, ως άλλος Οδυσσέας, να καταφέρει να τη φτάσει, για να βρει την Πηνελόπη του. Μια Ιθάκη, που είκοσι ένα χρόνια τον καλεί με την ίδια πάντοτε ένταση. Ωστόσο, δεν αφηγείται απλώς μια ερωτική ιστορία αυτοθυσίας και λύτρωσης. Ο έρωτας είναι το πρόσχημα για μια διαρκή αναζήτηση των προσωπικών ορίων που θέτει ο άνθρωπος στην προσπάθειά του να επιβιώσει σε καιρούς κατά τους οποίους η Ιστορία συνθλίβει τη ζωή του, ενίοτε ανελέητα. Κι ενώ πραγματεύεται την πορεία ενός λαού σε ακραίες περιστάσεις, όταν δηλαδή σχοινοβατεί πάνω από το ορφικό μεταίχμιο της ύπαρξης, ο Δάνδολος καταφέρνει να διατηρήσει τον έλεγχο, να μην πάρει μια συγκεκριμένη θέση αλλά να οδηγήσει τον αναγνώστη στο δικό του μονοπάτι προσωπικής αναζήτησης για τα αίτια και τα αιτιατά της αφανιστικής πρακτικής που συγκλόνισε την Ελλάδα, με τη βεβαιότητα πως εκείνο που μετράει δεν είναι η μεγάλη Ιστορία, αλλά η μικρή ιστορία των ανθρώπων, το μέτρο της ανθρωπιάς και η ανάγκη να διατηρηθεί στο διηνεκές.
Προσωπικότητες της εποχής
Παράλληλα με τους μυθοπλαστικούς ήρωες, από το μυθιστόρημα του Δάνδολου περνούν μεγάλες προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Ελύτης, η ηθοποιός Ελένη Παπαδάκη, ο Βεάκης, ο Τσώρτσιλ. Ετσι, χάρη στην έρευνα του συγγραφέα αναβιώνουν με κάθε λεπτομέρεια τα χρόνια εκείνα, αναδημιουργείται η στοχευμένη εμβληματική ατμόσφαιρα και προσδίδεται ένας νοσταλγικός τόνος στην αφήγηση.
Οπως σε όλα τα έργα του, ο Στέφανος Δάνδολος επιλέγει μια γλωσσική αισθητική γεμάτη σθένος αλλά και λυρισμό, ένταση και γλυκύτητα και δημιουργεί εικόνες κινηματογραφικής δύναμης και ακρίβειας. Παράλληλα, χρησιμοποιεί τις ιστορικές πηγές, συχνά τις εντάσσει ατόφιες στο κείμενο, και με ευρηματικότητα αναδεικνύει το ιστορικό περιθώριο και τον καθοριστικό του ρόλο στην εξέλιξη του έργου του. Με αρμονικότητα και ευαισθησία και ταυτόχρονα με συναίσθηση της συγγραφικής ευθύνης και δεξιοτεχνίας, ο Στέφανος Δάνδολος υπογράφει ένα ακόμη σημαντικό μυθιστόρημα για τη διαχείριση του παρελθόντος και της ιστορικής μνήμης.
