«Θυμάμαι ιστορίες. Ιστορίες οι οποίες φέρνουν γέλια, και άλλες που έμειναν ανείπωτες. Οι λεπτομέρειές τους αλλάζουν ανάλογα με το ποιος τις διηγείται και ποιος τις ακούει», λέει σε voice over η αφηγήτρια, ενώ οι εικόνες που προβάλλονται είναι ένας συνδυασμός της πραγματικότητας, που αποδίδεται με εικαστικό ύφος, και φωτογραφιών από οικογενειακό άλμπουμ.
Το πειραματικό ντοκιμαντέρ μικρού μήκους «Familiar Phantoms» (Οικογενειακά φαντάσματα) της Λαρίσα Σανσούρ και του Δανού συγγραφέα Σόρεν Λιντ, που θα προβληθεί αύριο στο ΕΜΣΤ σε συνεργασία με το Αthens Palestine Film Festival 2024, είναι εμπνευσμένο από την οικογενειακή ιστορία της ίδιας και την παιδική ηλικία της στη Βηθλεέμ. Η Σανσούρ έχει γεννηθεί στην Ανατολική Ιερουσαλήμ και σπούδασε Καλές Τέχνες στην Κοπεγχάγη, στο Λονδίνο και στη Νέα Υόρκη. Πλέον, είναι μια διεθνής διακεκριμένη καλλιτέχνις, ενώ στο επίκεντρο της δουλειάς της βρίσκεται πάντα η διαλεκτική μεταξύ μυθοπλασίας και ιστορικής αφήγησης, και η πολυπλοκότητα της ζωής στην Παλαιστίνη.
«Αρχικά το “Familiar Phantoms” υποτίθεται ότι ήταν μια ταινία για τη λειτουργία της μνήμης, τον τρόπο που ταξινομεί, αλλάζει και μυθιστορηματοποιεί τις εμπειρίες, και για την αλληλεπίδραση μεταξύ ιδιωτικής, συλλογικής και θεσμικά επιβεβλημένης μνήμης. Δεν προοριζόταν να γίνει αυτοβιογραφική ταινία. Αλλά ιστορίες από το δικό μου και το παρελθόν της οικογένειάς μου σύντομα μπήκαν στο σενάριο ως μέσο για να καταδείξουμε πώς το μυαλό κατασκευάζει και ταξινομεί διαφορετικούς τύπους αναμνήσεων», εξηγεί στην «Κ» η Λαρίσα Σανσούρ, η οποία θα παραστεί στην προβολή.
Καθώς όμως η οικογένειά της κατάγεται από τη Βηθλεέμ, η ταινία εξελίχθηκε σταδιακά σε ένα πορτρέτο αυτής της αρχαίας πόλης, με τη βιβλική κληρονομιά, τους μύθους και τις μυθοπλασίες της. «Φαινόταν ιδανικό μέρος για να “αγκυροβολήσει” μια ιστορία σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η μνήμη προσθέτει πολύ επιπόλαια τα δικά της στολίδια στα γεγονότα», σχολιάζει η Σανσούρ.
«Στη Βηθλεέμ, η ιστορία εκτυλίσσεται σαν όπερα», ακούγεται κάποια στιγμή τοποθετώντας μας μέσα σε μια πόλη-σκηνικό μακραίωνης παράδοσης με βαριά και πλούσια ιστορική κληρονομιά. Και ένα παρόν διαρκώς ρευστό. Το ντοκιμαντέρ ξεκινά με τη φράση «η οικογένειά μου είναι η μνήμη μου». Τα οικογενειακά ανέκδοτα που παρουσιάζονται συλλέχθηκαν από τη Σανσούρ και τον αδελφό της κατά τη διάρκεια συνεντεύξεων με μέλη της οικογένειας. Οι περισσότεροι ηθοποιοί είναι συγγενείς της, ο αδελφός της υποδύεται τον πατέρα της, η αδελφή της τη θεία τους και η κόρη της εμφανίζεται ακόμη και στα πλάνα του Super 8 που καταγράφηκαν στη Βηθλεέμ. Συνδυάζοντας σκηνές που γυρίστηκαν σε ένα εγκαταλελειμμένο αρχοντικό, πλάνα Super 8 και ιδιωτικές φωτογραφίες, η επεξεργασία στο μοντάζ μιμείται τη λειτουργία της μνήμης, επανεξετάζοντας συνεχώς τις ίδιες εικόνες μαζί με νέα θραύσματα σε αναζήτηση νοήματος.
«Η διατήρηση της δύναμης που έχει η αφήγηση είναι απαραίτητη για την κατανόηση της πολιτικής αναταραχής στη Μέση Ανατολή», μας λέει η Σανσούρ, με την οποία συζητάμε βεβαίως για το φλέγον ζήτημα της ισραηλινοπαλαιστινιακής σύγκρουσης. Στη δουλειά της τοποθετεί πάντα το παλαιστινιακό πρόβλημα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, καθώς, όπως τονίζει, «δεν είναι σε καμία περίπτωση ένα περιφερειακό μεμονωμένο ζήτημα και μας αφορά όλους για λόγους ηθικούς και ανθρωπιστικούς. Το πρόβλημα είναι επίσης βασικό για την κατανόηση της παγκόσμιας σύγκρουσης, της παγκόσμιας τάξης και των αποικιακών δογμάτων, καθώς και της κυκλικότητας της βίας».
Το έργο είναι στα αραβικά, με αγγλικούς και ελληνικούς υπότιτλους, και αποτελεί μέρος του In Frame, μιας σειράς δορυφορικών καλλιτεχνικών δράσεων που διεξάγονται παράλληλα με το Αthens Palestine Film Festival 2024.
