«Αγαπήθηκε κανείς εδώ ή έτσι πέρασαν τα χρόνια;». Αυτό το ερώτημα, που ακούγεται στην «Πύλη της κόλασης», το νέο έργο που έγραψε και σκηνοθετεί ο Γιάννης Καλαβριανός, συμπυκνώνει την ψυχή της παράστασης, σύμφωνα με τον δημιουργό της. Πρόκειται για μια πρωτότυπη σύλληψη του ιδίου, όπου αντιπαραβάλλονται οι ζωές δύο ερωτευμένων ζευγαριών του 19ου και του 13ου αιώνα. Του Ογκίστ Ροντέν με την Καμίγ Κλοντέλ, που έζησαν και δημιούργησαν τα πρωτοποριακά για την εποχή τους γλυπτά στη Γαλλία, και της Φραντσέσκα με τον Πάολο, ευγενών που αγαπήθηκαν στη μεσαιωνική Ιταλία και δολοφονήθηκαν από τον σύζυγο της Φραντσέσκα.
Δύο ιστορίες που διαδραματίζονται με απόσταση έξι αιώνων, ωστόσο, όπως μας λέει ο σκηνοθέτης, «μπλέκονται μεταξύ τους, έχουν κοινά χαρακτηριστικά, όπως οι έντονα πατριαρχικές κοινωνίες του 13ου και του 19ου αιώνα, όπου οι γυναίκες και στις δύο περιπτώσεις έχουν τσακιστεί από τους άνδρες». Ωστόσο, τόσο η Φραντσέσκα όσο και η Καμίγ Κλοντέλ πάλεψαν για τα θέλω τους σε ένα καταπιεστικό πλαίσιο, συνεχίζει ο κ. Καλαβριανός, ο οποίος εμπνεύστηκε το θέμα της παράστασης από τον πίνακα του Αλεξάντρ Καμπανέλ «Ο θάνατος της Φραντσέσκα ντε Ρίμινι και του Πάολο Μαλατέστα», που εκτίθεται στο Μουσείο Ορσέ του Παρισιού.
Αυτό που συνδέει επίσης τα δύο ζευγάρια δεν είναι άλλο από το «Φιλί», το περίφημο γλυπτό που φιλοτέχνησε ο Ροντέν μεταξύ 1888 και 1898 κι απεικονίζει την ιστορία της Φραντσέσκα και του Πάολο, την οποία ο Ροντέν ανακάλυψε διαβάζοντας τη «Θεία Κωμωδία». Κατεβαίνοντας στην κόλαση, ο Δάντης συναντά τους δύο νέους στον δεύτερο κύκλο των αμαρτιών, όπου βρίσκονται «οι φιλήδονοι, καταδικασμένοι να στροβιλίζονται σε μια διαρκή ανεμοθύελλα, ανίκανοι να αγγίξουν άλλη ανθρώπινη παρουσία». Το «Φιλί», όπως και το άλλο διάσημο γλυπτό του Ροντέν, ο «Σκεπτόμενος», αρχικά αποτελούσαν τμήματα μιας μεγαλύτερης σύνθεσης, με τίτλο «Οι Πύλες της Κολάσεως». Οσο δουλεύει αυτά τα έργα, ο Ροντέν κάνει παράλληλη σχέση με τη νεαρή ταλαντούχο μαθήτρια και βοηθό του, Καμίγ Κλοντέλ, ενώ εκείνος έχει ήδη σύντροφο και παιδί. «Οταν βρέθηκε η Κλοντέλ δίπλα του, η μοίρα της θα ήταν να μείνει ακόμα μια βοηθός, όμως επρόκειτο για ένα πλάσμα αντίστοιχου δυναμισμού και πάθους, ένα πνεύμα που δεν ταίριαζε με τα στερεότυπα της εποχής», αναφέρει ο κ. Καλαβριανός. Μια καλλιτέχνις της οποίας το έργο άργησε να αναγνωριστεί όσο του άξιζε και η οποία αντιστάθηκε στις επιταγές μιας κοινωνίας που «δεν της επέτρεπε να αναπτύξει το ταλέντο της, ούτε να σπουδάσει στην Καλών Τεχνών, όπου δεν γίνονταν δεκτές τότε οι γυναίκες».
Σκηνοθετικά, η παράσταση χαρακτηρίζεται από εικαστικά στοιχεία, καθώς ο σκηνικός χώρος διαμορφώθηκε σε ένα ουδέτερο τοπίο με λευκά χρώματα που «παραπέμπουν στον κόσμο της γλυπτικής με το μάρμαρο και τις αποχρώσεις του». Οι ηθοποιοί Γιώργος Γλάστρας (Ροντέν), Κωνσταντίνος Ζωγράφος (Πάολο), Χριστίνα Μαξούρη (Φραντσέσκα) και Λυγερή Μητροπούλου (Κλοντέλ), «με συγκεκριμένη κινησιολογία και κοστούμια εποχής, δημιουργούν εικόνες που θυμίζουν πίνακες, χωρίς κανένα στοιχείο ρεαλισμού». Παράλληλα, προβάλλονται τρία μικρά βίντεο με τη συμμετοχή της Λυδίας Φωτοπούλου, η οποία υποδύεται την Κλοντέλ κατά την 30ετή νοσηλεία της σε ψυχιατρική κλινική που την έστειλε η οικογένειά της, 20 χρόνια μετά τον χωρισμό της από τον Ροντέν. Εκεί, «πέθανε από ασιτία, μόνη, άγνωστη και πάμπτωχη, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ ο Ροντέν είχε πλέον γίνει διάσημος καλλιτέχνης με παραγγελίες έργων από όλο τον κόσμο», συμπληρώνει ο σκηνοθέτης.
Το έργο αντιπαραβάλλει τη ζωή του ζεύγους Ογκίστ Ροντέν και Καμίγ Κλοντέλ του 19ου αιώνα με εκείνη των ευγενών Φραντσέσκα και Πάολο του 13ου αιώνα.
Ο τρόπος με τον οποίο έχει δομηθεί η παράσταση θυμίζει τον τρόπο με τον οποίο δούλευε ο μεγάλος γλύπτης, ο οποίος «συχνά αξιοποιούσε συστατικά που ήδη είχε από άλλα γλυπτά για να δημιουργήσει κάτι καινούργιο. Ετσι λειτουργεί και αυτό το έργο, που περιλαμβάνει στοιχεία και ατάκες από όλες τις προηγούμενες παραστάσεις μου, όπως τα “Γιοι και κόρες”, “Αβελάρδος και Ελοΐζα”, ή η “Γρανάδα”, στην οποία εμφανιζόταν σε βίντεο η Λυδία Φωτοπούλου», αναφέρει ο κ. Καλαβριανός. Συμπληρώνει μάλιστα πως η κ. Φωτοπούλου είχε παίξει την Κλοντέλ στην παράσταση που είχε ανεβάσει το 2011 ο ψυχίατρος Στέλιος Κρασανάκης, τον οποίο συμβουλεύτηκε ο σκηνοθέτης, κατά τη διάρκεια της έρευνάς του, για τα ζητήματα ψυχικής υγείας της μεγάλης γλύπτριας. Παράλληλα, για τα πραγματολογικά στοιχεία της εποχής στην οποία έζησε το ζευγάρι Πάολο και Φραντσέσκα συνεργάστηκε με την ιστορική σύμβουλο Ελένη Δρίβα.
Δεν πρόκειται όμως για μια παράσταση-ντοκιμαντέρ, με στόχο να μάθουμε λεπτομέρειες για τις ζωές τους, επισημαίνει ο δημιουργός της. Οι ιστορίες των δύο ζευγαριών είναι η αφορμή για να αναπτυχθούν θέματα όπως «η καταπίεση, η αποτυχία, η επιμονή στη ζωή, η ανάγκη του ανθρώπου να ακολουθήσει τα θέλω του. Είναι μια παράσταση για αυτά που αφήνουμε πίσω. Τι μένει τελικά από τις ζωές μας;».
«Η πύλη της κόλασης», Θέατρο του Νέου Κόσμου – Κεντρική Σκηνή. Πρεμιέρα: 1η Νοεμβρίου 2024.
