Ανηφορίζοντας από την πλατεία Μοναστηρακίου, που είναι γεμάτη κόσμο, περνώ την είσοδο του νέου μουσείου «Σπίτι του Ελύτη», στην οδό Πολυγνώτου, προσέχοντας να μην ακουμπήσω τη φρεσκοβαμμένη πόρτα. Ο μικρός χώρος της υποδοχής και του πωλητηρίου καθαρίζεται. Ανεβαίνω τα σκαλιά μπαίνοντας στην πρώτη αίθουσα του μουσείου που είναι αφιερωμένο στη μνήμη και στο έργο του Ελληνα νομπελίστα ποιητή. Βαδίζοντας δίπλα στην ποιήτρια-συγγραφέα Ιουλίτα Ηλιοπούλου για αυτήν την πρώτη ξενάγηση στο μουσείο, που ετοιμάζεται πυρετωδώς για τα αυριανά θυρανοίξια του, παρακάμπτουμε καλώδια, τρυπάνια, ανοιχτά κουτιά με χρώματα.
«Είμαστε νεογέννητοι», σχολιάζει η κ. Ηλιοπούλου. «Σκοπός μας είναι να υπάρξουμε μέσα σε αυτόν τον μικρό χώρο του μουσείου προσφέροντας κατά το δυνατόν την ευκαιρία στον επισκέπτη να μυηθεί στο έργο του Ελύτη. Να γίνει, δηλαδή, το μουσείο ένα ορατό αντίκρισμα της αισθητικής και της φιλοσοφίας του. Επιθυμούμε να λειτουργήσει το μεταίσθημα και ο θεατής να αισθανθεί ότι μετέχει στην ενιαία ποιητική λειτουργία».
Η συζήτησή μας γίνεται στον χώρο του γραφείου. Η κ. Ηλιοπούλου κάθεται στην πολυθρόνα όπου κι εκείνος συνήθιζε να κάθεται. Δίπλα είναι τοποθετημένη η μοναδική φωτογραφία που είχε πάντοτε κοντά του, μια θολή ασπρόμαυρη εικόνα του εαυτού του ντυμένου στο χακί από τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο. Με την πρώτη ματιά συγκρατώ την εικόνα του στενού γραφείου με τη γραφομηχανή και τα γυαλιά του δίπλα, της βιβλιοθήκης από σκούρο ξύλο που είναι γεμάτη βιβλία, ενός ξύλινου διθέσιου καναπέ που μοιάζει σκυριανός και είναι καλυμμένος με λευκό στρωσίδι πλεγμένο με το βελονάκι. Πλάι του υπάρχει μια πολυθρόνα, μπροστά του ένα μικρό τραπεζάκι. Τα αντικείμενα που κοσμούν τον τοίχο πάνω από τον καναπέ –ένα σκυριανό κέντημα, ένας ξυλόγλυπτος άγγελος που αποτελεί σήμα της ποίησής του– και οι πίνακες ζωγραφικής, χαρισμένοι από τον Γκίκα, τον Τσαρούχη, τον Νικολάου, μεταφέρουν εδώ τη θαλπωρή του λιλιπούτειου κολωνακιώτικου διαμερίσματος.
«Σκοπός μας είναι να γίνει ο χώρος ένα ορατό αντίκρισμα της αισθητικής και της φιλοσοφίας του», αναφέρει η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου.
Ολα –προσωπικά αντικείμενα, επίπλωση, βιβλία– έχουν έρθει από το μικρό διαμέρισμα της οδού Σκουφά, όπου έζησε ο ποιητής από το 1963 έως τον θάνατό του, το 1996. Ακόμη κι αν δεν ξέρει κανείς την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη –τη λιτότητα της γραφής, την ακρίβεια στην επιλογή και την τοποθέτηση των λέξεων, τη στοχαστικότητα–, εύκολα συμπεραίνει βλέποντας τον προσωπικό του χώρο ότι τα αντικείμενα ουδέποτε αποτέλεσαν για εκείνον «έναν τρόπο τού υπάρχειν», όπως σχολιάζει η κ. Ηλιοπούλου.
Κινούμενες αντίστροφα από το εσωτερικό δωμάτιο-γραφείο προς τον χώρο υποδοχής, ο οποίος τώρα ολοκληρώνεται, παρατηρώ τα εκθέματα στις προθήκες: οικογενειακές φωτογραφίες, βιβλία με αφιερώσεις φίλων, παρτιτούρες, σημειωματάρια και δίσκοι που μαρτυρούν τη στενή σχέση του Ελύτη με τη μουσική, χειρόγραφα εργασίας και κάποια έργα –κολάζ και τέμπερες– από τη δική του ερασιτεχνική ενασχόληση με τη ζωγραφική. Δίπλα στα σημαντικά αναμνηστικά έχουν τοποθετηθεί μερικά εκ πρώτης όψεως ασήμαντα αντικείμενα –ένας αστερίας, μερικές πέτρες–, που όμως συντρόφευαν τον ποιητή σε όλη του τη ζωή.
Το αρχείο
Το μουσείο ετοιμάζεται για το αυριανό κάλεσμα των επισήμων και το άνοιγμά του γίνεται μία ημέρα πριν συμπληρωθούν 113 χρόνια από τη γέννηση του Ελύτη, αλλά οι εργασίες θα συνεχιστούν για αρκετό ακόμη διάστημα, ώσπου δηλαδή να ολοκληρωθεί η διαμόρφωση των επιμέρους χώρων. Στο κτίριο, που ανήκει στο υπουργείο Πολιτισμού, έχουν σχεδιαστεί δύο αίθουσες για την έκθεση, αλλά και τη φύλαξη του αρχείου του, όπως και για το οπτικό υλικό, το οποίο προβάλλει το πολυποίκιλο έργο του. Ταυτόχρονα, μέσα από φωτογραφίες, κείμενα, ηχητικό και οπτικό υλικό θα παρουσιάζεται ανάγλυφα η ζωή του ποιητή. Η κ. Ηλιοπούλου έχει στην κατοχή της το αρχείο Ελύτη και με δική της πρωτοβουλία ξεκίνησε, το 2013, η προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα μουσείο που θα έδινε τη δυνατότητα στους γνώστες, αλλά και σε ένα νεανικό κοινό, να αγγίξει τις ιδέες και τις αξίες που αποπνέει η ποιητική εργασία του Ελύτη.
Η προθήκη που είναι αφιερωμένη στο βραβείο Νομπέλ ετοιμάζεται όσο βρισκόμαστε εκεί κι επάνω από αυτή θα προβάλλεται ένα τρίλεπτο βίντεο με αποσπάσματα από την απονομή. «Πιστεύετε ότι θα ήταν ευχαριστημένος ο Ελύτης με αυτό το μουσείο;», ρωτώ την κ. Ηλιοπούλου. «Δεν μπορώ να απαντήσω», λέει. «Ξέρω όμως ότι τον συγκινούσαν η αγάπη και η αφοσίωση στο έργο του. Και αυτό κάνουμε εδώ, με απλότητα και σεβόμενοι τις δικές του επιλογές».
