Πριν από δύο χρόνια ο Εντουαρντ Μπέργκερ κέρδισε τον θαυμασμό του κοινού και τέσσερα βραβεία Οσκαρ με την κινηματογραφική μεταφορά του «Ουδέν νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο» για λογαριασμό του Netflix. Για το επόμενο πρότζεκτ του, ο Γερμανός κινηματογραφιστής αποφάσισε να εισχωρήσει στον γοητευτικό αλλά και μυστηριώδη κόσμο του Βατικανού, όχι τόσο για να φτιάξει ένα θρησκευτικό θρίλερ α λα «Κώδικας Ντα Βίντσι», όσο για να σχηματίσει μια διαχρονική πολιτική αλληγορία· στο «Κοκλάβιο», το οποίο κυκλοφορεί από την προσεχή Πέμπτη στους κινηματογράφους, ο καρδινάλιος Λόρενς (Ρέιφ Φάινς) αναλαμβάνει να οργανώσει το ομώνυμο τελετουργικό της Καθολικής Εκκλησίας, έπειτα από τον αιφνίδιο θάνατο του Πάπα. Καθώς ωστόσο η διαδικασία προχωράει, ένα σκάνδαλο έρχεται στο φως απειλώντας τα ίδια τα θεμέλια του σημαντικότερου θεσμού της χριστιανοσύνης.
«Τη δεκαετία του 1970, υπήρχαν τα πολιτικά θρίλερ συνωμοσίας (π.χ. “Parallax View”, “Ολοι οι άνθρωποι του προέδρου”) που έκανε υπέροχα ο Αλαν Πακούλα· σκέφτηκα ότι εδώ μπορούσα να δημιουργήσω κάτι παρόμοιο: μια πολιτική ταινία, η οποία λαμβάνει χώρα στο Βατικανό, όμως ουσιαστικά όλο αυτό το “σκάκι”, το παιχνίδι εξουσίας για τον θρόνο και την αναπλήρωση του κενού εξουσίας, θα μπορούσε να συμβαίνει οπουδήποτε, από την Ουάσιγκτον και την Ντάουνινγκ Στριτ μέχρι τα γραφεία μιας μεγάλης εταιρείας για τη θέση του CEO. Από εκεί και έπειτα, εκείνο που με ενδιέφερε είναι το εσωτερικό ταξίδι του χαρακτήρα του Ρέιφ. Σχεδόν όλοι σε κάποιο σημείο της επαγγελματικής ή της προσωπικής ζωής μας φτάνουμε να αναρωτηθούμε αν κάνουμε το σωστό ή αν βρισκόμαστε εκεί όπου ανήκουμε. Επιπλέον, ήθελα να κάνω αυτούς του καρδιναλίους ανθρώπινους. Δεν είναι άγιοι – αποτυγχάνουν, εξαπατούν, αμαρτάνουν, κάνουν λάθη όπως εγώ και εσείς. Ακόμη και ο Πάπας καταλήγει σε έναν πλαστικό σάκο…», μας λέει ο Εντουαρντ Μπέργκερ, τον οποίο συναντήσαμε διαδικτυακά λίγο πριν από την κυκλοφορία της ταινίας στην Αμερική.
Ηθικά διλήμματα
Πράγματι, γύρω από τον χαρακτήρα του Λόρενς στήνεται όλο το σκηνικό πολιτικής ίντριγκας, την οποία εκείνος αρχικά πασχίζει να κρατήσει μέσα στα αυστηρά κανονιστικά πλαίσια του τελετουργικού, ωστόσο, μοιραία καταλήγει και ο ίδιος μέρος της. «Ως ηθοποιός είναι πάντα ωραίο να υποδύεσαι ένα χαρακτήρα ο οποίος αγωνίζεται κόντρα στις εσωτερικές αντιφάσεις του. Σε όλους μας συμβαίνει σε κάποιο βαθμό. Η φυσική ροπή του Λόρενς είναι προς μια πιο μοναστική ζωή, όμως είναι εκείνος που πρέπει να ηγηθεί του Κοκλάβιου. Ταυτόχρονα, θρηνεί για τον θάνατο του Πάπα, ενώ έρχεται αντιμέτωπος με ηθικά ερωτήματα που αφορούν τους συναδέλφους του, καθώς και με τις δικές του ανομολόγητες φιλοδοξίες. Οσο μεγαλώνω ελκύομαι όλο και περισσότερο από ρόλους και φιλμ που θέτουν ενδιαφέροντα ερωτήματα πάνω σε θέματα πνευματικότητας, εξουσίας, ανθρώπινης εμπιστοσύνης και πολιτικής φύσης. Ολα αυτά τα ερωτήματα προσπαθώ να τα ενσταλάξω στον χαρακτήρα του Λόρενς κι επίσης να τον κάνω ανθρώπινο· δεν είναι απλώς ένα ζωντανό δοκίμιο. Και προφανώς έχει αντιφάσεις. Ερμηνεύοντας, για παράδειγμα, τον Βόλντεμορτ στις ταινίες του “Χάρι Πότερ” ήταν προφανώς διασκεδαστικό, όμως και πολύ μονοδιάστατο επειδή ο Βόλντεμορτ είναι ένα πράγμα. Δεν έχει αμφιβολίες, ερωτήματα. Εχει μόνο έναν σκοτεινό, αρκετά φασιστικό αυτοσκοπό», σημειώνει ο Ρέιφ Φάινς, ο οποίος εδώ παίζει δίπλα σε επίσης σπουδαίους ηθοποιούς όπως ο Στάνλεϊ Τούτσι, ο Τζον Λίθγκοου (και οι δύο ερμηνεύουν καρδιναλίους) και η Ιζαμπέλα Ροσελίνι.
«Ως ηθοποιός είναι πάντα ωραίο να υποδύεσαι ένα χαρακτήρα ο οποίος αγωνίζεται κόντρα στις εσωτερικές αντιφάσεις του. Σε όλους μας συμβαίνει σε κάποιο βαθμό». Ρέιφ Φάινς
Η τελευταία υποδύεται την Αδελφή Αγκνες, μια αυστηρή μοναχή με ολιγόλογο αλλά σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας: «Η Καθολική Εκκλησία είναι παραδοσιακά ένας πατριαρχικός οργανισμός, όπου οι γυναίκες έχουν δευτερεύοντα ρόλο, ωστόσο, συχνά δεν τους λείπει η εξουσία. Προσωπικά, πήγα σε θρησκευτικό σχολείο και οι καλόγριες εκεί μου θύμιζαν πάντα τη μητέρα μου, την Ινγκριντ Μπέργκμαν, μια χειραφετημένη γυναίκα με ισχυρό χαρακτήρα και δική της θέληση. Και οι καλόγριες είχαν επιλέξει έναν διαφορετικό τρόπο ζωής, όχι του παραδοσιακού προτύπου του γάμου και των παιδιών, αλλά της ανεξαρτησίας και της πίστης. Είναι ωραίο να παίζεις έναν τέτοιο “σιωπηλό” ρόλο με πυγμή», υπογραμμίζει σχετικά η Ροσελίνι.
Η Εκκλησία δεν κάνει ταινίες
Αξίζει να σημειωθεί ότι παρόλο που η ατμόσφαιρα του Βατικανού μοιάζει να μεταφέρεται πιστά στην οθόνη, ο Μπέργκερ και οι συνεργάτες του δεν είχαν επίσημη συνεργασία με την Εκκλησία, δίχως αυτό να σημαίνει ότι η ταινία του την καταγγέλλει. «Η Εκκλησία δεν κάνει ταινίες. Γενικώς είχαμε μεγάλη εκφραστική ελευθερία – χτίσαμε τη δική μας Καπέλα Σιξτίνα και την Casa Santa Marta (σ.σ. το μέρος όπου καταλύουν οι καρδινάλιοι όσο διαρκεί το Κονκλάβιο). Φυσικά, είχαμε συζητήσεις με καρδιναλίους και θρησκευτικούς συμβούλους, ενώ υπήρχε ένας καθηγητής θεολογίας καθημερινά στο σετ, όμως δεν κάναμε μια ταινία μαζί με την Εκκλησία. Προσωπικά, ως εξωτερικός παρατηρητής, μου φαίνονταν πάντα συναρπαστικά η θεατρικότητα και το τελετουργικό της Καθολικής Εκκλησίας, αλλά στο φινάλε πρόκειται απλώς για μια ανθρώπινη ιστορία, δεν έχει πραγματικά σημασία πού λαμβάνει χώρα», διευκρινίζει ο Εντουαρντ Μπέργκερ.
«Προσωπικά, πήγα σε θρησκευτικό σχολείο και οι καλόγριες εκεί μου θύμιζαν πάντα τη μητέρα μου, την Ινγκριντ Μπέργκμαν, μια χειραφετημένη γυναίκα με ισχυρό χαρακτήρα και δική της θέληση». Ιζαμπέλα Ροσελίνι
Ο ίδιος μιλάει και για ένα κάδρο που ενέπνευσε τη συνολική αισθητική του έργου: «Σίγουρα η ατμόσφαιρα συνωμοσίας είναι πολύ γοητευτική αισθητικά. Υπάρχει μια αληθινή φωτογραφία από την εκλογή του Πάπα Βενέδικτου, η οποία απεικονίζει τους καρδιναλίους ντυμένους με την πλήρη αμφίεσή τους, να μιλούν ψιθυριστά στο προαύλιο. Εχει κάτι από αρχαία Ρώμη η εικόνα, λες και σύντομα ένας από αυτούς θα πάρει ένα στιλέτο και θα μαχαιρώσει κάποιον άλλο στην πλάτη, όπως ο Βρούτος τον Καίσαρα. Αυτή η αρχαϊκή μάχη για την εξουσία είναι επίσης έμφυτη στο “Κονκλάβιο”».
