Πριν ακούσουμε την ανακοίνωση για τη δωρεά του Ιδρύματος Αρπ προς την Εθνική Πινακοθήκη, αναγγελία με την οποία η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου, Συραγώ Τσιάρα, άρχισε ουσιαστικά τη χθεσινή συνέντευξη Τύπου, ένα από τα 21 γλυπτά της δωρεάς μάς υποδέχτηκε στην είσοδο του κτιρίου.
Ο λευκός «Φυτικός κορμός» με τις μαλακές καμπύλες του που δίνει την εντύπωση πως είναι σκαλισμένος στο μάρμαρο ενώ πρόκειται για γύψο, έχει τοποθετηθεί απέναντι από τη σύνθεση της «Λαϊκής Αγοράς» του Παναγιώτη Τέτση. Τα δύο έργα δύσκολα «συνομιλούν» οργανικά μέσα σε αυτόν τον μεγάλο χώρο που παραμένει ανεκμετάλλευτος, αλλά η παρουσία του γλυπτού εδώ δίνει αμέσως στον επισκέπτη το ανανεωμένο στίγμα της Πινακοθήκης: διεύρυνση της εξωστρέφειας και ενδυνάμωση της θέσης της στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το συγκεκριμένο έργο του Χανς Αρπ (1886-1966) προσφέρει μία πρόγευση της νέας συλλογής που, μέσω της Πινακοθήκης, θα συστήσει στο ελληνικό κοινό έναν από τους πιο σημαντικούς, πολυσχιδείς και επιδραστικούς καλλιτέχνες του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Γλύπτης, ζωγράφος, καινοτόμος του κολάζ και του αναγλύφου, σχεδιαστής και ποιητής, ο Aρπ συνδέθηκε καλλιτεχνικά με τα σπουδαιότερα κινήματα της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας, ενώ το 1916 υπήρξε ιδρυτικό μέλος του κινήματος Dada στη Ζυρίχη.
Η απόκτηση της δωρεάς αποτελεί για το κορυφαίο εθνικό μουσείο τύχη αγαθή, που ενεργοποιήθηκε χάρη στην πρωτοβουλία της επιμελήτρια της ΕΠΜΑΣ Αρτεμης Ζερβού. Ο Αρπ δεν επιθυμούσε τα γύψινα γλυπτά του να κυκλοφορούν στην αγορά έργων τέχνης· ήθελε να ανήκουν αποκλειστικά σε μουσεία. Διαβάζοντας λοιπόν η κ. Ζερβού την είδηση πως το γερμανικό Ιδρυμα Αρπ, συνεχίζοντας την παράδοση της γερμανικής οικογένειας, θα δώριζε τα περισσότερα από τα περίπου 300 γύψινα προπλάσματα που είχε στην κατοχή του σε σημαντικά διεθνή μουσεία, διερεύνησε τη δυνατότητα να συμπεριληφθεί η Εθνική Πινακοθήκη στους λήπτες της δωρεάς.
Επειτα από σειρά επαφών και με απόφαση του Ιδρύματος, η ΕΠΜΑΣ εντάσσεται στο Δίκτυο Arp (The Arp Network), ένα παγκόσμιο δίκτυο έρευνας, ανταλλαγής γνώσης και προώθησης της μελέτης του έργου του κορυφαίου δημιουργού μαζί με μεγάλα μουσεία σε Ευρώπη, Αμερική, Ασία και Αυστραλία.
Κινούμενοι από την ιστορική διεθνή σκηνή της μοντέρνας τέχνης σε αυτή της νεοελληνικής ζωγραφικής, ξεχωρίζουμε στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα της περιόδου 2024-2025 την αναδρομική περιοδική έκθεση που είναι αφιερωμένη στον Παναγιώτη Τέτση με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του (Αίθουσα περιοδικών εκθέσεων «Ιδρυμα Αντώνιος Ε. Κομνηνός»). Οπως είπε η επιμελήτρια της ΕΜΠΑΣ Εφη Αγαθονίκου, η έκθεση θα εστιάζεται κυρίως στα έργα της μόνιμης συλλογής, πλαισιωμένα από κάποια ιδιωτικών συλλογών καθώς και από συλλογές οργανισμών.
Η συλλογή του μουσείου εμπλουτίστηκε με τη δωρεά 21 γλυπτών του Ιδρύματος Χανς Αρπ, του Γερμανού καλλιτέχνη που συνδέθηκε με τα σπουδαιότερα κινήματα της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας.
Θυμίζουμε ότι χάρη σε μια σειρά διαδοχικών δωρεών του ζωγράφου, χαράκτη και δασκάλου Παναγιώτη Τέτση προς την Εθνική Πινακοθήκη –διετέλεσε επίσης πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της– το μουσείο έχει στην κατοχή του περίπου 240 έργα του (ζωγραφική, χαρακτική και σχέδια). Η συγκεκριμένη έκθεση που θα εγκαινιαστεί τον Απρίλιο του 2025 περιλαμβάνει περίπου 110 πίνακες και 50 χαρακτικά. Στόχος της είναι όχι μόνο να παρουσιάσει την καλλιτεχνική πορεία του δημιουργού αλλά επίσης να αναδείξει την ιδιαίτερη ματιά με την οποία, δίνοντας έμφαση στο φως και το χρώμα, πραγματεύεται επαναληπτικά τα θέματά του.
Στη μόνιμη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης βασίζεται επίσης η πολύ σημαντική έκθεση «Francisco Goya, Los Caprichos» που «ανοίγει» τον Δεκέμβριο σε επιμέλεια της Κατερίνας Ταβαντζή. Θα παρουσιαστούν 80 χαρακτικά, οξυγραφίες σε χαρτί και ακουατίντα, που χρονολογούνται από το 1797-98 συνοδευόμενα από φωτογραφίες των προπαρασκευαστικών σχεδίων. Η σειρά που έχει στην κατοχή της η ΕΜΠΑΣ είναι εκτυπωμένη το 1803 και αγοράστηκε το 1962 όταν διευθυντής ήταν ο Μαρίνος Καλλιγάς.
Η σειρά των χαρακτικών που φέρει τον τίτλο «Los Caprichos» (Τα καπρίτσια) αποτελεί ένα έργο-ορόσημο στην καλλιτεχνική εξέλιξη του Γκόγια, καθώς για πρώτη φορά ο επίσημος ζωγράφος της ισπανικής Αυλής αφήνεται να εκφράσει τον επαναστατικό χαρακτήρα μιας τέχνης απελευθερωμένης από τις δεσμεύσεις των δημόσιων παραγγελιών, που στηλιτεύει τις υποκριτικές ανθρώπινες σχέσεις, καυτηριάζει την τεμπελιά και τη διαφθορά μιας συντηρητικής Εκκλησίας.
Με αφετηρία επίσης τον Δεκέμβριο, στον Ενδιάμεσο Χώρο θα φιλοξενηθεί ένα θεματικό αφιέρωμα στην ελληνική τέχνη, με την ομαδική έκθεση 10 καλλιτεχνών με τίτλο «Σαγήνη του αλλόκοτου», έχοντας ως κινητήριο μοχλό τις σειρές των χαρακτικών του Γκόγια, σε επιμέλεια της Συραγώς Τσιάρα. Την άνοιξη του 2025 θα φιλοξενηθεί στον υπαίθριο χώρο της Γλυπτοθήκης η «Φάρμα» με κυρίαρχο θέμα τη ζωοπλαστική, σε επιμέλεια της Τώνιας Γιαννουδάκη.
Τον Οκτώβριο θα παρουσιαστεί η μεγάλη περιοδική έκθεση «Φύση, Πόλη, Σύμπαν – Εργα από τη συλλογή Κωστάκη του ΜΟΜus – Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης», με περίπου 250 έργα τέχνης και αντικείμενα αρχείου. Τέλος, σύντομα θα ξεκινήσει η ανάπλαση του τρίτου ορόφου της Πινακοθήκης με νέα μουσειολογική μελέτη, ο οποίος σταδιακά θα κλείσει για το κοινό.
