Η σχέση με το αλλόκοτο, το ανοίκειο και το παράδοξο είναι φανερή πριν ακόμη ο επισκέπτης της ομαδικής εικαστικής έκθεσης «Το συλλογικό γουργουρητό» (Τhe collective purr) περάσει την είσοδο του κτιρίου «Νόμπελ» στο Χαλάνδρι.
Αλλωστε το ίδιο το κτίσμα της οδού Ηβης 30 θα μπορούσε να αποτελεί το ελληνικό αρχιτεκτόνημα-σύμβολο της σουρεαλιστικής σκέψης. Υπήρξε σκοπός ζωής του οραματιστή ερευνητή και καθηγητή Μεσαιωνικού Δικαίου Γιώργου Μάρκου, του οποίου όμως η συνάντηση με την πραγματικότητα υπήρξε απόλυτα καταστροφική. Οπως συμβαίνει με πολλές φαντασιώσεις που θέλουν να γίνουν πράξεις, το κτίριο έμεινε ανολοκλήρωτο για χρόνια. Ωσπου χάρη στην πρόνοια του Δήμου Χαλανδρίου το «Νόμπελ» επισκευάστηκε και έχει μετατραπεί σε καταφύγιο της εικαστικής τέχνης, φιλοξενώντας εκθέσεις που επιμελείται η Νάντια Αργυροπούλου.
Εκεί λοιπόν βρεθήκαμε ένα απόγευμα Σαββάτου, και δυο βήματα από τον σταθμό του μετρό Χαλανδρίου ακούσαμε το μουρμουρητό αρχαίων υδάτων να «ανεβαίνει» από το ξερό χώμα. Η ηχητική εγκατάσταση «Water Voices» των Latent Community που ξεκίνησε με ηχογραφήσεις πεδίου από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, είναι το πρώτο έργο της έκθεσης, τοποθετημένο εκεί όπου στα χιμαιρικά σχέδια υπήρχαν δύο τεχνητές λίμνες με ψάρια κόι. Στόχος των δημιουργών είναι να συνδέσουν υδάτινες αναμνήσεις και παρουσίες από διαφορετικούς μεσογειακούς τόπους και χρόνους.
Η επιμελήτρια Νάντια Αργυροπούλου έδωσε τον τίτλο στην έκθεση παίρνοντας έναυσμα από τη σκέψη του Αμερικανού φυσικού και αστρονόμου Ανταμ Φραν: «Κάθε πρωτόνιο και νετρόνιο σε κάθε άτομο από την άκρη των δακτύλων των ποδιών σας μέχρι την κορυφή του κεφαλιού σας μετατοπίζεται, παλινδρομεί και δονείται σε ένα συλλογικό γουργουρητό μέσα στο οποίο εμπλέκεται ολόκληρη η ιστορία του σύμπαντος».
Η σκέψη της, όπως μας εξηγεί στη διάρκεια της ξενάγησης, ήταν να συνδέσει την ποίηση με την επιστήμη, να αναδείξει τη μελωδία αλλά και τις κακοφωνίες και τα ουρλιαχτά της ύπαρξης. Ταυτόχρονα η συγκεκριμένη έκθεση στο κτίριο «Νόμπελ» είναι ένα από τα λίγα μέρη στη χώρα μας όπου τιμάται με καλλιτεχνικά έργα και μη κομφορμιστικά δημόσιο πρόγραμμα, η 100ή επέτειος από τη δημοσίευση του πρώτου Μανιφέστου του Υπερρεαλισμού (1924).
Στο «Νόμπελ» ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να δει και να ακούσει άγνωστες εικαστικές φωνές που εκφράζονται με διαφορετικά καλλιτεχνικά μέσα.
Κατά τη γνώμη μας οι φωτογραφίες του ποιητή και ψυχαναλυτή Ανδρέα Εμπειρίκου στην έκθεση αυτή συμβάλλουν στο να «εικονογραφηθεί» με την ιδανική «λοξή» ματιά η πραγματικότητα από ένα ιδιοσυγκρασιακό τέκνο της γενιάς του ’30. Κοντά στον Εμπειρίκο, αν και σύγχρονη, είναι η εικαστικός Εύα Βρετζάκη, συνιδρύτρια της ομάδας «Σώμα Πολιτικό» τη δεκαετία του ’90. Η Βρετζάκη, που πλέον απέχει από την καλλιτεχνική δημιουργία, έχει ασχοληθεί με τη γυναικεία σεξουαλικότητα, και εδώ παρουσιάζει ένα σώμα έργου που συνδέεται με απεικονίσεις του δαιμονικού, με τη λυκανθρωπία αλλά και τη λαγνεία του φεγγαριού.
Καθώς ο επισκέπτης κινείται από το ισόγειο του κτιρίου προς τον πρώτο και δεύτερο όροφο, αντιλαμβάνεται σιγά σιγά ότι εμπλέκεται στην επιμελητική αφήγηση γοητευμένος, σαν να άκουγε τα θαυμάσια και ταυτόχρονα σκοτεινά παραμύθια των αδερφών Γκριμ.
Ο θόρυβος της ύπαρξης έτσι όπως αποδίδεται από τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες –κάποιοι νεότατοι και ανερχόμενοι, κάποιοι παλαιοί αλλά εξαιρετικά επιλεγμένοι ώστε να συνομιλούν με τους επιγόνους τους– είναι μάλλον βρυχηθμός παρά γουργουρητό. Ο ζωομορφισμός, ένα θέμα που σπανίως αναδεικνύεται από την ελληνική εικαστική δημιουργία, εδώ έχει θαυμάσιους εκπροσώπους, μεταξύ άλλων τη ζωγραφική του Βασίλη Πάτμιου Καρούκ με τον μαύρο του «Κέρβερο» και τον πανκ ζωγραφικό ανιμισμό του Δαυίδ Σαμπεθάι, τη μεγάλη εγκατάσταση με τέσσερα έργα της Τζάνις Ραφαηλίδου, τα πορτρέτα ζώων της άγνωστης ζωγράφου Ολγας Π. και βεβαίως την εξαιρετική περίπτωση της κεραμίστριας Ηρας Τριανταφυλλίδη (1896-1991) που τιμάται εδώ με 18 άτιτλα έργα της δεκαετίας του 1950.
Αν σε τρομάζει η έκθεση; Λίγο, αλλά τόσο όσο να θέλεις να δεις τι γίνεται παρακάτω. Αν επιστρέφεις περισσότερες από μία φορές για να την εξαντλήσεις; Απολύτως. Εκτός των άλλων προσφέρει στον επισκέπτη τη δυνατότητα να δει και να ακούσει άγνωστες εικαστικές φωνές που εκφράζονται με διαφορετικά καλλιτεχνικά μέσα –παραδοσιακά, αλλά επίσης φωτογραφία, βίντεο και περφόρμανς–, και μας κλείνουν συνωμοτικά το μάτι για να τις ακολουθήσουμε σε τόπους όπου η λογική δεν πρωτοστατεί, όπου τα ένστικτα δεν χαλιναγωγούνται.
Εως τις 24/11. Η είσοδος στην έκθεση και σε όλες τις εκδηλώσεις είναι ελεύθερη.
