Σαν μια κινηματογραφική ταινία που θα μπορούσε να καταγράφει το γλίστρημα στη λήθη ενός ποιητικού κτιρίου της Αθήνας μοιάζει η θέα ενός μικρού σπιτιού στην Πλάκα, στην οδό Κέκροπος 4. Λίγο λίγο χάνει όλον τον κεραμοπλαστικό διάκοσμό του, και αυτό το στολίδι της νεοκλασικής Αθήνας αφανίζεται σαν τα πήλινα στοιχεία της οροφής του να είναι σκόνη που την παίρνει ο άνεμος. Είναι ένα σπίτι σε θέση μεγάλης προβολής, όλοι το βλέπουν, πολλοί το φωτογραφίζουν, άλλοι το ζωγραφίζουν. Είναι έμβλημα ενός λαϊκότροπου κλασικισμού, με όλα τα κεραμικά στολίδια του σε πλήρη διάταξη. Ηταν γιατί πλέον δεν είναι…
Ακόμη και αν αναστηλωθεί, έχει πλέον φύγει η ψυχή του. Αυτό το σπίτι, συνδεδεμένο με εκείνη την υπόγεια φλέβα της Αθήνας, θυμίζει το βλέμμα του Τσαρούχη και τα βήματα του Σκοπελίτη, είναι ένα κτέρισμα στον τύμβο της παλιάς πόλης. Το 2020, από αυτήν τη στήλη, παρατηρούσα τη σταδιακή φθορά του. Το στηθαίο στη στέψη ήταν ετοιμόρροπο, οι κύλικες-γλάστρες και τα ακροκέραμα έφθιναν χρόνο με τον χρόνο, όλος αυτός ο πήλινος πολιτισμός, τόσο βαθύς, τόσο αληθινός, φαινόταν αίφνης ανεπιθύμητος, περιττός. Αυτή η αθηναϊκή χάρη γινόταν σταδιακά ασήμαντη. Κυλούσε εκτός κοινωνίας.
Αναρωτιόμουν ποια θα ήταν η αίσθηση αυτού του σπιτιού πριν από 100 και πλέον χρόνια, όταν η Πλάκα θα ήταν μια γειτονιά με τη δική της ζωή. Σήμερα, μας δυσκολεύει να φέρουμε στον νου το κοινωνικό τοπίο, το αισθητικό περιβάλλον, τις καθημερινές συνθήκες, που γέννησαν σπίτια όπως αυτά. Εχει χαθεί όλος ο περίγυρος ακόμη και στην Πλάκα, έχει αλλοιωθεί τόσο πολύ η κλίμακα και η αρμονία, έχει σκεπαστεί τόσο πολύ η ησυχία και ο φυσικός ρυθμός, που ένα τέτοιο σπίτι μπορεί και να μοιάζει παράταιρο, έωλο, μια παραδοξότητα σε μια θάλασσα ανομοιογένειας και αδιαφορίας.
Και όμως, αυτό το σπίτι –που έτσι λαβωμένο στέκει πλέον φαινομενικά αδιάφορο– είναι πηγή σκέψης. Χωρίς τον πήλινο διάκοσμό του, μοιάζει γυμνό, ενώ αυτά τα κεραμικά αριστουργήματα που του έδιναν αυτήν την αστική παρουσία και υπόσταση, θα μπορούσαν από μόνα τους να συμπυκνώσουν και να ανακεφαλαιώσουν την ουσία και τη γοητεία του λαϊκού αθηναϊκού νεοκλασικισμού.
Ο συνοικιακός κλασικισμός στην Αθήνα του 1850-1910 αποτέλεσε ένα ανεπανάληπτο φαινόμενο πάνδημης αποδοχής ενός αισθητικού κανόνα με πλήθος παραλλαγές, εκδοχές και διαφοροποιήσεις. Αποτέλεσε όμως μια διεθνή μοναδικότητα, που, αν είχε γίνει κατανοητή πριν αρχίσει η πλήρης καταστροφή της, θα είχε δώσει τεράστια υπεραξία στην Αθήνα. Πολλά από τα σπίτια αυτά ήταν πρόχειρα στην κατασκευή τους αλλά ευγενή στην όψη και διατηρούσαν τη ζηλευτή ισορροπία ανάμεσα στα δωμάτια και την αυλή.
Αλλά, το σπίτι στην Πλάκα, στην οδό Κέκροπος, βρίσκεται στην καρδιά της τουριστικής Αθήνας. Συνορεύει με άλλα αστικά ερείπια, προς την οδό Θουκυδίδου, που παρεμπιπτόντως είναι ένας από τους πιο ατμοσφαιρικούς δρόμους. Προς το Σύνταγμα, η Κέκροπος γίνεται Υπερείδου όπου και εκεί έχουμε θαυμάσια μείξη κτιρίων: το εξαιρετικό κτίριο κατοικιών της δεκαετίας του 1920 στην Υπερείδου 14, το επίσης αξιοπρόσεκτο μοντέρνο κτίριο του αρχιτέκτονα Στέφανου Παρασκευόπουλου από το 1973, στην Υπερείδου 12 και το χάρμα οφθαλμών μεσοπολεμικό του αρχιτέκτονα Γιάννη Κίζη στην Υπερείδου 10.
Σε αυτό το ποικίλο αρχιτεκτονικό και αισθητικό περιβάλλον, το νεοκλασικό ερείπιο της οδού Κέκροπος 4 εμφανίζεται ενισχυμένο λόγω παλαιότητας και βαθιάς σύνδεσης με τη γη της παλιάς πόλης. Είναι ένα σημαντικό ίχνος μιας ποικίλης στρωματογραφίας που σε κάθε περίπτωση είναι η πραγματικότητα και ο πλούτος των Αθηνών.
