Οι ιππείς στη ζωφόρο του Παρθενώνα, το φημισμένο Ιππικό του αθηναϊκού στρατού, οι ιππικοί αγώνες των Παναθηναίων, η Αθηνά Ιππία και ο Ποσειδώνας Ιππίος, οι «Ιππείς» του Αριστοφάνη, τα άλογα στα ομηρικά έπη, η πραγματεία «Περί Ιππικής» του Ξενοφώντα, η σημασία των μυθολογικών Κενταύρων, τα άλογα ήταν και αποτυπώνονταν παντού στην αρχαία Αθήνα, ακόμη και στα ονόματα. «Σκεφτείτε Ιπποκράτης, Φίλιππος, υπάρχουν πολλά αρχαία ελληνικά ονόματα με το συνθετικό “ίππος”», μας λέει η διευθύντρια της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών και καθηγήτρια Τζένιφερ Νάιλς. «Υπήρχε μια ιππομανία στην αρχαία Αθήνα», προσθέτει.
Η παρουσία του αλόγου, από τα νομίσματα μέχρι την ψυχαγωγία, τον πόλεμο και τη θρησκεία, ήταν χαρακτηριστικό της αρχαίας Αθήνας, μας λέει η κ. Νάιλς, η οποία επιμελείται την έκθεση «ΙΠΠΟΣ: Το Αλογο στην Αρχαία Αθήνα», που διοργανώνεται στην Πτέρυγα «Ιωάννης Μακρυγιάννης» της Σχολής. Ενα από τα βασικά και πιο εντυπωσιακά εκθέματα θα είναι ένας ολόκληρος σκελετός αλόγου που θα παρουσιαστεί με το σκάμμα του, όπως ακριβώς βρέθηκε κατά τη διάρκεια των ανασκαφών στο νεκροταφείο του Φαλήρου που υλοποιεί η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων. Οι ανασκαφές, που έφεραν στο φως και τους λεγόμενους Δεσμώτες του Φαλήρου, ανακάλυψαν και 18 ταφές αλόγων, σε πολύ καλή κατάσταση, που μελετώνται από το εργαστήριο Malcolm H. Wiener της Σχολής. Στις ταφές των αλόγων δεν βρέθηκαν κτερίσματα και γι’ αυτό οι αρχαιολόγοι πιθανολογούν ότι χρονολογούνται στους αρχαϊκούς χρόνους. «Αυτό που γνωρίζουμε μέχρι τώρα είναι ότι πρόκειται για ταφές νεαρών ηλικιακά αλόγων, 4 έως 6 ετών. Τα περισσότερα ήταν αρσενικά άλογα και καλά στην υγεία τους. Δεν βρέθηκαν σπασμένα κόκαλα, κάτι που μας δείχνει ότι μάλλον δεν ήταν άλογα αγώνων», σημειώνει η κ. Νάιλς.
Οι σκελετοί των αλόγων εντοπίστηκαν σε διάφορα σημεία στο νεκροταφείο του Φαλήρου, ανάμεσα στις ανθρώπινες ταφές, αλλά δεν συνδέονται με τους Δεσμώτες. Η στάση τους, μας εξηγεί η προϊσταμένη της ΕΦΑ Πειραιώς Στέλλα Χρυσουλάκη, υποδεικνύει ότι οι Αθηναίοι πρόσεξαν πώς θα γίνει η ταφή και φρόντισαν το άλογο να αποτυπωθεί σε μια στάση αξιοπρέπειας και μεγαλοπρέπειας. «Είναι σημαντικό ότι ο αριθμός τους ήταν πολύ μεγάλος και ότι τάφηκαν ανάμεσα σε ανθρώπους. Δύο από τους σκελετούς είναι οι μεγαλύτεροι σε μέγεθος που έχουν βρεθεί στον ελλαδικό χώρο», μας λέει.
Ενα από τα πιο εντυπωσιακά εκθέματα είναι ο ολόκληρος σκελετός αλόγου με το σκάμμα του, όπως ακριβώς βρέθηκε στο νεκροταφείο του Φαλήρου.
Στο νεκροταφείο του Φαλήρου βρέθηκαν επίσης πολλές παιδικές ταφές. Σε δύο ταφές φαίνεται πως τάφηκαν παιδιά που ανήκαν σε ανώτερη κοινωνική τάξη και στα κτερίσματα που βρέθηκαν εντοπίστηκαν μικρά αντικείμενα, όπως αγγεία και ειδώλια, που μάλλον ήταν τα παιχνίδια τους. «Τα μικροαντικείμενα που θα εκτεθούν αφορούν άλογα με τον αναβάτη τους, υποζύγια που κουβαλάνε αγγεία με καρπούς. Ολα σε λιλιπούτειο μέγεθος, θα μπορούσαν να είναι τα παιχνίδια τους», λέει η κ. Χρυσουλάκη.
Η έκθεση, που θα έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα και ειδική σήμανση για τα παιδιά, βασίζεται πάνω στη σημασία του αλόγου στην κοινωνία της Αθήνας. Οι άξονες στους οποίους χωρίζεται είναι η ανατροφή του αλόγου, η ιπποτροφία, το άλογο στους αγώνες, στον πόλεμο και στη θρησκεία. Συνολικά θα παρουσιαστούν 50 αντικείμενα και ορισμένα θα έρθουν ως δάνεια από το εξωτερικό. Το πιο σημαντικό, μας λέει η κ. Νάιλς, είναι μια χάλκινη προτομή αλόγου από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλωρεντίας που ανήκε στη συλλογή του Λαυρεντίου του Μεγαλοπρεπούς των Μεδίκων. «Το σώμα του αλόγου και ο αναβάτης πρέπει να αποκόπηκαν και να χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία νομισμάτων. Πρόσφατα η προτομή καθαρίστηκε από συντηρητές και ανακαλύφθηκε μια ελληνική επιγραφή. Θα δείτε τι γράφει στα εγκαίνια».
«ΙΠΠΟΣ: Το Αλογο στην Αρχαία Αθήνα». Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών. Από 20 Ιανουαρίου.
