H ουρά όσων περίμεναν υπομονετικά έξω από το Cotsen Hall της Γενναδείου Βιβλιοθήκης της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών την Τρίτη το απόγευμα ήταν τόσο μεγάλη, που οι περαστικοί απορούσαν. «Παράσταση ή κοντσέρτο;», μας ρώτησε ένας Κολωνακιώτης με σορτς, ο οποίος έβγαζε έξω τον σκύλο του. «Διάλεξη για τον Ομηρο», του είπε μια ηλικιωμένη και τον άφησε κόκαλο.
Η αλήθεια είναι ότι η ελληνίστρια Εμιλι Γουίλσον, η πρώτη γυναίκα που μετέφρασε τα ομηρικά έπη, έγινε δεκτή στην Αθήνα με τεράστιο ενθουσιασμό. Είχε προηγηθεί η μετάφραση της «Οδύσσειας» πριν από κάποια χρόνια, η οποία τάραξε τα νερά με τον εσωτερικό της ρυθμό αλλά και με την πνοή φρέσκου αέρα, κάτι που της αναγνωρίστηκε και από τον δήμο και τους σοφιστές. Τώρα ήρθε στα μέρη μας με φρεσκοτυπωμένο το αντίτυπο της «Ιλιάδας» για να δώσει την πρώτη από τις τρεις διαλέξεις που θεσμοθετήθηκαν από τον Φωκίωνα Ποταμιάνο, στη μνήμη της γιαγιάς του, Θάλειας Ποταμιάνου. Μια δυναμική Κωνσταντινουπολίτισσα, από τις πρώτες Ελληνίδες ιατρούς που αν και έφυγε νωρίς από τη ζωή, άφησε πίσω της πλούσιο φιλανθρωπικό έργο.
Η αίθουσα ήταν ασφυκτικά γεμάτη και όπως είπε η Μαρία Γεωργοπούλου, επικεφαλής της Γενναδείου, στη στήλη υπήρξαν λίγοι τυχεροί που πήραν τις θέσεις όσων αρρώστησαν τελευταία στιγμή από την COVID ή ιώσεις. Η καθηγήτρια στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών και πρόεδρος του Προγράμματος Συγκριτικής Λογοτεχνίας και Θεωρίας της Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια άρχισε να μιλάει όλο ενθουσιασμό για το πώς προσπάθησε να φέρει τον Ομηρο στην εποχή μας. Κυρίως με ποιον τρόπο αποπειράθηκε στη μετάφρασή της να τον κάνει ελκυστικό στους σημερινούς ανθρώπους, ιδιαίτερα στους νέους.
Πίσω από το σχετικά αυστηρό της παρουσιαστικό και ντύσιμο, έβλεπε κανείς έναν ιδιοφυή άνθρωπο με μια στάλα εκκεντρικότητας. Κάθε φορά, λ.χ., που σήκωνε το χέρι της για να παραστήσει σκηνές από μάχες, ξεπρόβαλλε ένα τατουάζ με ένα μυκηναϊκό χταπόδι από τον πήχυ της, όλο απειλητικά πλοκάμια.
Η Γουίλσον ανέλυσε επίσης πώς ο μεταφραστής μπορεί να χειραγωγήσει το νόημα. Ανάλογα με τις εποχές υπάρχουν κάθε φορά άλλες συνδηλώσεις στις μεταφράσεις αρχαίων κειμένων. Η ομιλία της ήταν γεμάτη πάθος, με πολλά αποσπάσματα από το πρωτότυπο που διάβαζε κατευθείαν στα ελληνικά με ερασμιακή προφορά («Ω Τέκνον μου!», είπε η Θέτις στον Αχιλλέα). Το επίκεντρο της διάλεξής της ήταν οι ήρωες και ο ηρωισμός, λέγοντας ότι στον Ομηρο οι γενναίοι άνδρες δεν σκοτώνουν τέρατα όπως στη μυθολογία, αλλά εχθρούς. Εκανε επίσης πολύ ενδιαφέρουσες αναφορές στη σχέση Αχιλλέα – Πατρόκλου αλλά και στην απουσία των γυναικών. Οι άλλες δύο διαλέξεις με παρεμφερή θέματα θα γίνουν στην Ουάσιγκτον και τη Νέα Υόρκη το 2024.
