Η ιδέα για τη λειτουργία ενός μουσείου στο νοσοκομείο νοσημάτων θώρακος «Σωτηρία» δεν είναι ούτε καινούργια ούτε αναπάντεχη. Το νοσηλευτικό ίδρυμα της λεωφόρου Μεσογείων, που απλώνεται σε πευκόφυτη έκταση εκεί όπου στις αρχές του 20ού αιώνα έφταναν οι πρόποδες του Υμηττού, μετράει ιστορία 121 χρόνων (ιδρύθηκε από τη Σοφία Σλήμαν το 1902 ως το πρώτο «λαϊκό» σανατόριο της Ελλάδας και υποδέχθηκε τον πρώτο ασθενή στις 6 Ιουνίου του 1905) και πρόκειται, επί της ουσίας, για ένα άτυπο αρχιτεκτονικό πάρκο με ισχυρή τη σφραγίδα του μεσοπολεμικού μοντερνισμού και με το κεντρικό κτίριο να φέρει την υπογραφή του Ιωάννη Δεσποτόπουλου. Χαρακτηριστικό του «πάρκου» του «Σωτηρία», η διαδοχική δημιουργία μικρότερων «δορυφορικών» κτιρίων-περιπτέρων, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η συνεχής αύξηση των κρουσμάτων φυματίωσης στην Ελλάδα.
Χθες, το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων ενέκρινε τις μελέτες συντήρησης των υφασμάτινων αντικειμένων και μελλοντικών εκθεμάτων του νέου μουσείου, που πρόκειται να στεγαστεί στο λεγόμενο «Στρατιωτικό Περίπτερο», ένα διατηρητέο κτίριο εντός του συγκροτήματος του νοσοκομείου, που ανήκει στην πρώτη περίοδο ανοικοδόμησης του σανατορίου «Η Σωτηρία» (1905-1919). Ολοκληρώνεται, έτσι, μια μακρά περίοδος «επώασης» ενός ξεχωριστού μουσείου, που στόχο έχει να αφηγηθεί πολλές σημαντικές ιστορίες, δημόσιες και ιδιωτικές.
Η ανέγερσή του έγινε το 1913, με χρήματα που προσέφερε ως πρωθυπουργός ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Εχει μορφολογικά χαρακτηριστικά του λεγόμενου «ελληνοελβετικού ρυθμού» του τέλους του 19ου αιώνα. Πρόκειται για υπερυψωμένο ισόγειο κτίριο εμβαδού περίπου 540 τ.μ., με φέρουσες τσιμεντοπλινθοδομές και λιθοδομές και ξύλινη στέγη, και με μικρό υπόγειο 25 τ.μ.
Η συστηματική προσπάθεια για τη δημιουργία μουσείου ξεκίνησε το 2005 από ομάδα ιατρών και υπαλλήλων του νοσοκομείου, σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού για τη συντήρηση και καταγραφή μέρους της συλλογής. Το πρώτο στάδιο των εργασιών καταγραφής και συντήρησης άρχισε τέσσερα χρόνια αργότερα (2009) και ολοκληρώθηκε το 2014, καλλιεργώντας το έδαφος για την εκπόνηση της οριστικής μουσειολογικής και μουσειογραφικής μελέτης στις αρχές του 2016 και στη συνέχεια για την εκπόνηση πλήρους σειράς μελετών εφαρμογής το 2017. Το έργο εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αττική 2014-2020», το 2018, και η υλοποίησή του ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2022.
Η συλλογή αποτελείται από σειρά αντικειμένων κατασκευασμένων από διαφορετικά υλικά, όπως χαρτί, δέρμα, ξύλο, μέταλλο, γυαλί και συνθετικά υλικά. Τα εν λόγω αντικείμενα έχουν χρησιμοποιηθεί ως μηχανήματα, εργαλεία, χρηστικά ή είδη προσωπικής χρήσης ασθενών και προσωπικού του «Σωτηρία», και χρονολογούνται από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και τη δεκαετία του 1970. Αν θέλουμε να εξειδικεύσουμε τις κατηγορίες των αντικειμένων, θα πέσουμε πάνω σε ιατρικά εργαλεία, έπιπλα, διάφορα διακοσμητικά και χρηστικά αντικείμενα, επιστημονικές εκδόσεις και περιοδικά, καθώς και σε αρχειακά τεκμήρια του νοσοκομείου. Αν και οι εργασίες βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη, ακόμη δεν είναι γνωστή η ημερομηνία ολοκλήρωσης του έργου για το νέο μουσείο.
