Θαύμα των ανθρώπων και της φύσης, η Καστροπολιτεία του Μυστρά δεν έχει αποδειχθεί εύκολη υπόθεση για το ελληνικό κράτος, με αποτέλεσμα παρά τη διαχρονική μέριμνα και τους καθόλου αμελητέους ευρωπαϊκούς πόρους που έχουν διατεθεί τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες για την αποκατάσταση των περίτεχνων μνημείων του, κοσμικών και εκκλησιαστικών, οι εργασίες να μην έχουν τέλος. Ωστόσο μας αποζημιώνει αυτό που μας κληρονόμησε ο χρόνος: ένα από τα ελάχιστα καλά διατηρημένα βυζαντινά οικιστικά σύνολα σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο. Γι’ αυτό, άλλωστε, μιλάμε για μνημειακό σύνολο ενταγμένο στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Ενθαρρυντικές ειδήσεις
Παρ’ όλα αυτά, οι ειδήσεις που μας έρχονται από τους πρόποδες του Ταϋγέτου είναι ενθαρρυντικές. Οι εργασίες συντήρησης του ζωγραφικού διακόσμου και των λίθινων στοιχείων του Παλατιού και του Ναού της Οδηγήτριας προχωρούν ικανοποιητικά, και όλα δείχνουν ότι αυτό το μοναδικό ανακτορικό συγκρότημα των βυζαντινών χρόνων θα καταστεί απολύτως επισκέψιμο και προσβάσιμο μέχρι του τέλος του χρόνου. Το Παλάτι αποτελείται από ένα σύμπλεγμα κτιρίων σε σχήμα Γ, η ανέγερση των οποίων ανάγεται σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, από το δεύτερο μισό του 13ου έως τις αρχές του 15ου αιώνα. Πρώτα χτίστηκε (περίπου το 1249-1261) το κτίριο της βορειοανατολικής, μεγαλόπρεπης πτέρυγας των Παλαιολόγων με τα λίγα παράθυρα, και σχεδόν την ίδια περίοδο το μαγειρείο με την εστία και τις στέρνες. Ακολούθως, ένα κτίριο που συνέδεσε τα δύο προηγούμενα, αλλά και το δίπατο οικoδόμημα με τα έξι δωμάτια σε κάθε πάτωμα, όπου έμενε ο δεσπότης με την οικογένειά του. Εκτός από το ίδιο το Παλάτι, στην ολότητά της σώζεται και η αίθουσα του θρόνου, στη δυτική πτέρυγα. Ο Ναός της Οδηγήτριας (Αφεντικό) στην Κάτω Πόλη του Μυστρά χτίστηκε από τον ηγούμενο Παχώμιο περί το 1310 ως καθολικό της Μονής Βροντοχίου. Ανήκει στον μεικτό τύπο του Μυστρά, που συνδυάζει τη βασιλική στο ισόγειο και τον τετράστυλο σταυροειδή εγγεγραμμένο με πέντε τρούλους ναό στο υπερώο, με στοές στη δυτική, τη βόρεια και τη νότια πλευρά.
Η μελέτη συντήρησης εξετάζει τα επιχρίσματα, τον τοιχογραφικό διάκοσμο και τα πατητά κονιάματα που διατηρούνται στις εσωτερικές και τις εξωτερικές επιφάνειες του συγκροτήματος του Παλατιού. Στις επεμβάσεις συντήρησης περιλαμβάνονται η στερέωση του αποκολλημένου και αποσαθρωμένου επιχρίσματος, η στερέωση του χρωματικού στρώματος του τοιχογραφικού διακόσμου, η αφαίρεση παλαιότερων επεμβάσεων, η αισθητική αποκατάσταση του ζωγραφικού διακόσμου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο εξαιρετικής τέχνης γραπτός διάκοσμος της Οδηγήτριας σχεδόν στο σύνολό του χρονολογείται στη δεύτερη δεκαετία και στις αρχές της τρίτης δεκαετίας του 14ου αιώνα, με εξαίρεση αυτόν του παρεκκλησίου του «Κυπριανού», ο οποίος ανάγεται στο τρίτο τέταρτο του 14ου αιώνα. «Στον Μυστρά, ένα από τα σημαντικότερα διοικητικά κέντρα της Πελοποννήσου, ενσωματώνονται στοιχεία των ύστερων βυζαντινών χρόνων και της οθωμανοκρατίας», τονίζει σε δηλώσεις της η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, για να συμπληρώσει: «Στόχος της συνολικής αυτής επέμβασης είναι η βελτίωση της προσβασιμότητας και της επισκεψιμότητας του μείζονος αυτού αρχαιολογικού χώρου, η ενίσχυση της αναγνωσιμότητας και η ανάδειξη των μνημείων του, αλλά και η θωράκιση του χώρου από τα έντονα φαινόμενα της κλιματικής κρίσης». Οι εργασίες εκτελούνται στο πλαίσιο του ευρύτερου προγράμματος που υλοποιεί το υπουργείο Πολιτισμού για την ανάδειξη της Καστροπολιτείας του Μυστρά, συνολικού προϋπολογισμού 7,5 εκατ. ευρώ, με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΠΕΠ Πελοποννήσου.
Επεμβάσεις συντήρησης
Οι τρέχουσες επεμβάσεις συντήρησης και αποκατάστασης του γραπτού διακόσμου του Ναού της Οδηγήτριας περιλαμβάνουν εργασίες στερέωσης του σαθρού υποστρώματος και του κατεστραμμένου χρωματικού στρώματος, καθαίρεσης παλαιότερων κονιαμάτων αποκατάστασης και αφαίρεσης παλαιότερων χρωματικών επεμβάσεων, καθαρισμού της ζωγραφικής επιφάνειας και αντιμετώπισης των βιολογικών παραγόντων αλλοίωσης. Σύμφωνα με την υπουργό Πολιτισμού, οι εργασίες συντήρησης του ζωγραφικού διακόσμου και των λίθινων στοιχείων στο Παλάτι και στον Ναό της Οδηγήτριας εντάσσονται στις επεμβάσεις συντήρησης για την προστασία του συνόλου των βυζαντινών ναών εντός του αρχαιολογικού χώρου. Ας ελπίσουμε ότι όλα όσα βρίσκονται σε εξέλιξη σε έναν από τους πιο μαγικούς τόπους της ηπειρωτικής Ελλάδας θα καταστήσουν το συντομότερο δυνατόν επισκέψιμο ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα βυζαντινά ανακτορικά συγκροτήματα.
