Υπάρχουν δύο τρόποι να βλέπει κανείς τις πόλεις, έλεγε ο Σαρτρ. Ως πρεσβύωπας που κοιτάς από μακριά τη σιλουέτα τους ή ως μύωπας που το μάτι πιάνει κάθε μικρή κοντινή λεπτομέρεια. Η Ερμούπολη της Σύρου προσφέρεται και για τις δύο θεάσεις. Καθώς πλησιάζει το καράβι, χαίρεσαι τους δίδυμους λόφους και την αγκαλιά της νεοκλασικής πολιτείας. Οταν βρεθείς στα στενά της, όμως, αποκλείεται να μη δεις τα φουρούσια, τα γείσα, τις οπτικές φυγές.
Σε αυτόν τον μοναδικό τόπο έγινε με μεγάλη επιτυχία πριν από λίγες ημέρες το 2ο Φεστιβάλ Καταγραφής Πολιτιστικής Κληρονομιάς, που ταιριάζει γάντι με την πρωτεύουσα των Κυκλάδων και διοργανώνεται από το Iνστιτούτο Σύρου, την ΑΜΚΕ ΗERMeS, τον Δήμο Ερμούπολης – Σύρου και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, ενώ στηρίζεται από πολλούς φορείς πολιτισμού εντός και εκτός του νησιού. Διότι αν υπάρχει ένα μέρος που μπορεί να πρωτοστατήσει σε αυτόν τον τομέα είναι το νησί, όχι μόνο χάρη στο ιστορικό παρελθόν και στο κτιριακό απόθεμα, αλλά χάρη σε ανθρώπους που ζουν εκεί και έχουν πάθος με το θέμα.
Αναφέρομαι βέβαια στον ομότιμο καθηγητή του ΕΜΠ και ιδρυτή του Ινστιτούτου Σύρου, Ιωσήφ Στεφάνου, αρχιτέκτονα και πολεοδόμο, αλλά και στον Παύλο Χατζηγρηγορίου, μηχανικό με σπουδές στην αποκατάσταση μνημείων. Αν και Θεσσαλονικιός, ο τελευταίος ερωτεύτηκε τη Σύρα, πήγε να ζήσει εκεί, εργαζόμενος στις τεχνικές υπηρεσίες του δήμου. Κάθε απόγευμα έβγαινε και φωτογράφιζε τα παλιά της κτίρια, ύστερα ασχολήθηκε με την ιστορία του καθενός. Με τη βοήθεια συνεργατών του από το Πολυτεχνείο κατάφερε να φτιάξει ένα ειδικό ψηφιακό πρόγραμμα που ενημερώνει για τον κίνδυνο κατάρρευσης κάποιου οικοδομήματος. Το HERMeS (HERitage Management e System) βραβεύτηκε στην εξελιγμένη μορφή του και από τη Europa Nostra. Μαζί με άξιους συνεργάτες και εθελοντές έγινε μια πολύ ωραία διοργάνωση με εργαστήρια, εκδηλώσεις, δράσεις, προβολές, ντοκιμαντέρ που απευθύνονταν σε μικρά παιδιά έως και ενηλίκους.
Αυτό που προσωπικά με συγκίνησε περισσότερο είναι η «Ανοιχτή Ερμούπολη», όπου μια σειρά αρχοντικά ανοίγουν τις πόρτες τους για το κοινό που μπορεί να περιηγηθεί τους χώρους και να μάθει την πορεία τους μέσα στον χρόνο. Αν και γνωρίζω την πιο ωραία οροφογραφία της Σύρας στη νεοκλασική οικία της οικογένειας Κοή, ποτέ δεν χάνω την ευκαιρία να ξαναθαυμάσω πώς θεοί του Ολύμπου και ήρωες της Επανάστασης του 1821 σμίγουν σε μια κοινή σύνθεση. Ο απόγονος της οικογένειας, Σταύρος Κοής, ιδιοκτήτης καταστήματος οπτικών, έχει κάνει σπουδαίες συνεργασίες με τα παιδιά που φοιτούν στο Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, δείχνοντας τον δρόμο για το πώς τοπικές επιχειρήσεις μπορούν να αξιοποιήσουν την έμπνευση των φοιτητών.
Βέβαια η βόλτα είχε και τα αρχοντικά Κυριαζόπουλου, Μουμουτζή, Ρεθύμνη, Πετρίτζη, Πρασακάκη, τον ξενώνα «Υπατία» και τα ξενοδοχεία Aristide, «Ομηρος» και «Απολλώνιο». Αγαπημένη στάση και το Ινστιτούτο Κυβέλη, όπου η εγγονή της μεγάλης μορφής του θεάτρου, Βαλεντίνη Ποταμιάνου, έχει καταφέρει να φτιάξει μια εστία μνήμης όχι μόνο για τη σπουδαία ηθοποιό αλλά και για το θέατρο. Να ευχηθούμε στο φεστιβάλ να μακροημερεύσει και να μπορούμε όλοι εμείς να χαιρόμαστε την πόλη αυτή που είναι η πύλη εισόδου στην Ελλάδα του 19ου αιώνα. Ανανεώσαμε το ραντεβού μας με τους ανθρώπους της διοργάνωσης για τον Μάιο του 2025.
