Καταλύσαμε σε ένα συμπαθητικό μικρό ξενοδοχείο σε μια καλή περιοχή του Λονδίνου. Αντί για ρεσεψιόν, υπήρχε ένα τραπέζι με τέσσερις υπολογιστές και έναν γλυκύτατο νεαρό που μας είπε ότι για να πάρουμε τα δωμάτιά μας πρέπει να περάσουμε, μόνοι μας, στο ηλεκτρονικό σύστημα όλα μας τα στοιχεία. «Κανονικά δεν είναι δική σας δουλειά αυτό;», ρώτησε με ευγένεια κάποιος από την παρέα. «Ηταν κάποτε. Σε μερικούς μήνες δεν θα υπάρχω ούτε εγώ, θα είναι όλα αυτοματοποιημένα», μας είπε ο ρεσεψιονίστ που προέκυψε Ελληνας και μάλιστα διδακτορικός φοιτητής από τη Θεσσαλονίκη. «Εδώ στο Λονδίνο, υπάρχουν ήδη ξενοδοχεία χωρίς προσωπικό στην υποδοχή, όπως ακριβώς και τα Airbnb. Οταν θα προχωρήσει και η τεχνητή νοημοσύνη θα μιλάτε στον υπολογιστή, που θα είναι ο μελλοντικός μου συνάδελφος. Είναι δυστοπικό αλλά από εδώ και πέρα αυτή είναι η πραγματικότητα», συμπλήρωσε.
Πεταχτήκαμε στο γειτονικό τεράστιο σούπερ μάρκετ που ήταν ανοιχτό έως τις 12 το βράδυ, με διευρυμένο ωράριο για να εξυπηρετεί τους σκληρά εργαζόμενους Λονδρέζους. Τους έβλεπα γύρω μου να αγοράζουν έτοιμα γεύματα για το βραδινό, δημητριακά και γάλατα για το πρωινό τους. Τα ταμεία ήταν σχεδόν αποκλειστικά αυτόματα, όπου, αν και κατάκοποι, έπρεπε να σκανάρουν μόνοι τους όλα τους τα ψώνια. Κάπου στο βάθος υπήρχε και μια ταλαίπωρη υπάλληλος κυρίως για τους ανθρώπους που ήταν ηλικιωμένοι και η «συναλλαγή» με το ψηφιακό ταμείο ήταν αδύνατη. Και εδώ το προσωπικό σχεδόν ανύπαρκτο, φαντάζομαι ότι και στις ώρες αιχμής θα βλέπει κανείς εργαζομένους μόνο όταν τοποθετούνται τα προϊόντα στα ράφια. Θα πει κανείς ότι και στην Ελλάδα υπάρχει πλέον το σύστημα της σελφ σέρβις αγοράς για τους πελάτες των σούπερ μάρκετ. Στο Λονδίνο όμως υπήρχε ακόμα και στα σαντουιτσάδικα: έμπαινες μέσα, διάλεγες, πλήρωνες στο μηχάνημα (μόνο κάρτα όχι μετρητά) και ο μοναχικός εργαζόμενος έφτιαχνε στην άλλη γωνία τους εσπρέσο δίχως καμιά σχέση με το ταμείο. Ας μη μιλήσουμε βέβαια για τις τράπεζες που πρώτες έσυραν τον χορό της ψηφιοποίησης. Τα υποκαταστήματα έχουν μόνο οθόνες και κουμπιά και αν κάποιος μπλοκάρει εντελώς τότε μπορεί από φωνητική πύλη να επικοινωνήσει με ανθρώπινο ον.
Εννοείται ότι στους χώρους έκδοσης εισιτηρίων των σταθμών του μετρό δεν υπήρχε υπάλληλος ούτε για δείγμα, αλλά ευτυχώς οι ευγενείς Λονδρέζοι έσπευδαν από μόνοι τους να εξυπηρετήσουν επιβάτες μεγάλης ηλικίας ή τουρίστες που είχαν δυσκολία. Οσο για τα ταξί και τα Uber, ήταν μια ευχάριστη εξαίρεση. Εβλεπες άνθρωπο στο τιμόνι, αλλά φαντάζομαι ότι σε καμιά δεκαετία θα έχουμε μη επανδρωμένα οχήματα, οπότε πάνε και οι οδηγοί με τους οποίους ανταλλάσσεις καμιά κουβέντα. To ενοχλητικό δεν είναι μόνον ότι με την εξαφάνιση των υπαλλήλων μετακυλίεται στον πελάτη ένα μέρος της εργασίας τους που ακόμα δεν μπορεί να κάνει η μηχανή, αλλά ότι η αίσθηση μιας πόλης όπου έχεις ζήσει και την οποία έχεις αγαπήσει αλλάζει τελείως. Με χωρίζει μια 30ετία από τότε που σπούδαζα στο Λονδίνο, αλλά θυμήθηκα με νοσταλγία τους ταμίες στο σούπερ μάρκετ δίπλα στο φοιτητικό μου σπίτι, που με ρωτούσαν πώς πάει η διατριβή μου και πότε θα γυρίσω στην Ελλάδα. Τους υπαλλήλους του καφέ της γειτονιάς (έκλεισε πέρυσι) που μιλούσαν όλη τη μέρα για τον καιρό και το ποδόσφαιρο. Αυτό το small talk που σε κάνει να αισθάνεσαι και εσύ παιδί μιας πόλης υπάρχει πια μόνο στις παμπ που σε λίγα χρόνια θα έχουν και αυτές μηχανήματα που θα λένε: «για lager πατήστε 1». Πήγα μια βόλτα ώς το ποτάμι να ξεσκάσω. Ευτυχώς, ο Τάμεσης ακόμα στη θέση του.
