Το Σαντιρβάν Τζαμί της Δράμας είναι ίσως το πιο ξεχωριστό τέμενος στην Ελλάδα. Ούτε η ηλικία του ούτε η αρχιτεκτονική του το κάνουν μοναδικό, στην πατρίδα μας άλλωστε έχουμε σημαντικά σπαράγματα οθωμανικής αρχιτεκτονικής. Είναι η ζωγραφισμένη του πρόσοψη με φυτικά μοτίβα και συστάδες από σπιτάκια που εντυπωσιάζει τους επισκέπτες του, αλλά και η πολυτάραχη ιστορία του. Ανακαινίστηκε το 1807-08 από τον Μεχμέτ Χαλίλ Αγά, τον πατέρα του Δράμαλη. Oταν η πόλη πέρασε σε χέρια ελληνικά, φιλοξένησε οικογένειες προσφύγων μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 και από το 1927 έως το 1981 στέγασε την τοπική δραμινή εφημερίδα «Θάρρος». Υστερα ξέπεσε από την εγκατάλειψη, η σκεπή έπεσε, οι πόρτες του έχασκαν και στις όμορφες ζωγραφιές του κάποιοι είχαν γράψει ακροδεξιά συνθήματα. Το 2012 η Raycap του Κώστα Αποστολίδη αποφάσισε να το διασώσει ως μοναδικό τοπόσημο. Η εταιρεία όχι μόνο το αποκατέστησε υποδειγματικά, αλλά αγόρασε και κατεδάφισε δύο γειτονικές πολυκατοικίες που είχαν ξεφυτρώσει στον περίβολό του.
Το κτίσμα «ανάσανε» και απέκτησε την παλιά του αίγλη. Εμενε ωστόσο κάτι πιο σημαντικό: να αποκτήσει ξανά ζωή, να περνούν οι Δραμινοί συχνά το κατώφλι του. Αυτό έγινε από το 2022 χάρη σε μια ωραία συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη. Κομψότατες και ωραία σκηνογραφημένες εκθέσεις, με διαφορετικά κάθε φορά θέματα, φιλοξενούνται στους χώρους του. Η τελευταία, με τίτλο «Μύθοι και Ιστορίες», αφορά τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα και την έμπνευση που αυτός άντλησε από την ελληνική μυθολογία και την αρχαιότητα. Ετσι, μπορεί στον εξωτερικό διάκοσμο του Σαντιρβάν να λείπει η ανθρώπινη φιγούρα, μέσα όμως κυριαρχεί. Αναπάντεχες συναντήσεις, γενναίοι άθλοι, εκδικητικοί θεοί, ανεκπλήρωτοι έρωτες, ζηλοτυπίες, κρυμμένα όντα παρουσιάζονται σε τέσσερις ενότητες στην παρούσα έκθεση, ζωντανεύοντας τους μύθους και τις ιστορίες που σφράγισαν το έργο του καλλιτέχνη, από τη δεκαετία του ’30 μέχρι και τη δεκαετία του ’80.
Ο Οδυσσέας, ο Ηρακλής, η Περσεφόνη, η Μέδουσα, η Ναυσικά, ο Προμηθέας Δεσμώτης, νύμφες, σάτυροι μας θυμίζουν τη σχεδιαστική και γλυπτική ρώμη ενός καλλιτέχνη που έφυγε πριν από 30 χρόνια. Το αφιέρωμα εγκαινιάστηκε την Παρασκευή 7 Ιουνίου παρουσία των ανθρώπων του Μουσείου Μπενάκη, αλλά και της Πέννυς και της Καλίσσας Αποστολίδου. Την ξενάγηση έκανε ο Κωνσταντίνος Παπαχρίστου, επιμελητής στην Πινακοθήκη Γκίκα, συνοψίζοντας το σκεπτικό της επιμελήτριάς της Ιωάννας Μωραΐτου. Ο καλλιτέχνης ήταν πολύ συνδεδεμένος με τους ελληνικούς μύθους και την αρχαιότητα. Αυτό που κατά τη γνώμη του τους έκανε τόσο θελκτικούς και διαχρονικούς ήταν η σχέση με τους έρωτες, με την εκδίκηση, με τα ανθρώπινα πάθη. Οι θεοί και οι ήρωες δεν στέκονταν σε ένα βάθρο. Εσφαλλαν, ερωτεύονταν, φθονούσαν και λειτουργούσαν κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσίν μας.
Μέσα από την καταπληκτική σκηνογραφική προσέγγιση της αρχιτέκτονος Ναταλίας Μπούρα, οι θεατές περιηγούνται στις ενότητες και ταυτόχρονα μαθαίνουν την πορεία του Γκίκα, ενός Ελληνα καλλιτέχνη που παρουσίασε σκηνικά του στο Κόβεντ Γκάρντεν, εικονογράφησε τη μετάφραση της «Οδύσσειας» του Καζαντζάκη δίνοντας σε αυτούς τους ήρωες οικουμενική διάσταση.
