Μας λείπει ο Παύλος Σάμιος. Ενας χαρισματικός ζωγράφος, τζέντλεμαν από γεννησιμιού του, καταπληκτικός δάσκαλος και ψυχή της παρέας. Η «φυγή» του το 2021 μας στενοχώρησε όλους: φίλους, ομοτέχνους, μαθητές, συλλέκτες, γκαλερίστες, ιστορικούς τέχνης. Ηταν λοιπόν οφειλόμενη τιμή η πρωτοβουλία που έλαβε η σύντροφος της ζωής του, Μαρία Ξανθάκου, και η κόρη της, Ιζαμπέλα Φρανσές, να οργανωθεί ένα αφιέρωμα στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο με τίτλο «Donum Amicorum» (Δώρο Φίλων). Περιλαμβάνει μεγάλο μέρος από τα 135 σπουδαία έργα που άφησε ο αείμνηστος κορυφαίος ζωγράφος ως δωρεά στα μεγαλύτερα μουσεία της χώρας. Ηταν μια μεταθανάτια αναγνώριση της γενναιοδωρίας και της προσφοράς προς το κοινωνικό σύνολο, από έναν κορυφαίο δημιουργό που υπήρξε και καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών. Πολύπλευρος στον χρωστήρα του, ο Σάμιος διακρίθηκε σε πολλά είδη ζωγραφικής, από την αγιογραφία έως το πορτρέτο και τις συνθέσεις.
Γεννημένος το 1948, μπήκε από νωρίς στη ζωγραφική και στο σχέδιο βοηθώντας τον πατέρα του που είχε εργαστήριο παπουτσιών. Επειδή τα αγάπησε από μικρός σε πολλούς πίνακές του, τα υποδήματα κάνουν την εμφάνισή τους. Του άρεσε η θρησκευτική ζωγραφική και μαθήτευσε πλάι στον αγιογράφο Διονύση Καρούσο. Αργότερα παρακολούθησε μαθήματα σχεδίου στον Πάνο Σαραφιανό και μπαίνοντας στην ΑΣΚΤ είχε δασκάλους τον Νικολάου και τον Μόραλη. Η γνωριμία του με τον Τσαρούχη και τα χρόνια που έζησε στο Παρίσι έπαιξαν μεγάλο ρόλο στη ζωή του. Από το 2000 δίδασκε και εκείνος στη Σχολή Καλών Τεχνών.
Ο χώρος όπου φιλοξενείται το corpus των έργων που δώρισε ο Σάμιος δεν είναι τυχαίος. Οπως υπογράμμισε και η Κατερίνα Δελαπόρτα, επικεφαλής του Βυζαντινού Μουσείου, εκεί είχε παρουσιάσει την τελευταία του μεγάλη, εμβληματική έκθεση το 2019 με τίτλο «Broken History»: «Σε μια εποχή που η αντοχή της ιστορικής μνήμης και οι ανθρωπιστικές αξίες δοκιμάζονται σκληρά, ο Παύλος Σάμιος δεν εφησυχάζει ούτε μετά θάνατον… Πέντε χρόνια μετά, το Βυζαντινό Μουσείο έρχεται να φιλοξενήσει ένα εικαστικό ρέκβιεμ των έργων που ο καλλιτέχνης άφησε γενναιόδωρα σε διάφορα μουσεία της Αθήνας. Ηταν αγαπημένο του στέκι και πηγή έμπνευσης αρκετών έργων του», είπε, υπογραμμίζοντας πως ο Σάμιος άφησε στο Βυζαντινό Μουσείο 34 αντιπροσωπευτικά έργα, τα περισσότερα με θρησκευτικό περιεχόμενο.
Πώς όμως έγινε αυτή η ομαδική δωρεά; Το 2021, λίγο προτού πεθάνει, προέβη σε μια ύστατη πράξη προσφοράς αφήνοντας μέσω διαθήκης ένα μοναδικό κληροδότημα. «Θα ‘θελα να με θυμούνται μέσα από τα έργα μου. Να αισθάνονται εκείνοι που θα τα βλέπουν κάτι από εκείνο που αισθάνθηκα εγώ όταν ζωγράφιζα», έγραφε ο ίδιος επεξηγώντας κατά κάποιο τρόπο το κληροδότημα.
Ετσι, ο ζωγράφος δώρισε σε σημαντικά μουσεία και ιδρύματα της χώρας σπουδαία έργα τέχνης που προέρχονται από όλη τη διάρκεια της καλλιτεχνικής διαδρομής του. Ανάμεσά τους σε: Εθνική Πινακοθήκη, Βυζαντινό Μουσείο, Μουσείο Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, Μουσείο της Ακρόπολης, Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας, Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών, Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, Μουσείο Μπενάκη, Ολυμπιακό Μουσείο της Αθήνας, Μέγαρο Μουσικής, Νομισματικό Μουσείο κ.ά. Την έκθεση συνοδεύει πολυτελής κατάλογος με τίτλο «Liber Amicorum» (Βιβλίο Φίλων), που περιλαμβάνει κείμενα σημαντικών ανθρώπων που συνδέθηκαν μαζί του. Το εκδοτικό πόνημα από τη Μίλητο, που κυκλοφορεί με τη στήριξη του ΥΠΠΟ, είναι η εικαστική παρακαταθήκη του. Διάρκεια έκθεσης έως τα μέσα Σεπτεμβρίου.
