«Το να ταξιδεύεις δεν είναι πάντα χαριτωμένο» είχε πει κάποτε ο Άντονι Μπουρντέν, ο άνθρωπος που πέρασε 15 χρόνια από τη ζωή του ταξιδεύοντας στα πιο πιθανά και απίθανα μέρη του κόσμου, ξεδιπλώνοντας μπροστά στην κάμερα ιστορίες γύρω από το φαγητό, είτε αυτές αφορούσαν ένα εστιατόριο στη Δυτική Βιρτζίνια, είτε ένα τοπικό πιάτο του δρόμου στη Δημοκρατία του Κονγκό.
Σε μια εποχή που τα social media διογκώνουν φωνές γεμάτες ματαιοδοξία, ο σεφ και τηλεοπτικός παρουσιαστής προσέφερε μία αμφισημία που κατάφερε να γίνει καθησυχαστική. Πολύ απλά, μέσα από τις εκπομπές του πρότεινε έναν κόσμο που ήταν γεμάτος ποικιλομορφία, πολυπλοκότητα, ενίοτε και εξαχρείωση.
Στην αμερικανική κουλτούρα υπάρχει πάντα θέση για έναν άντρα (σπάνια δεν είναι άντρας) που τα καταφέρνει με τον δικό του τρόπο, αυτός που παρά την αυτοκαταστροφική του τάση, σκαρφαλώνει το βουνό της επιτυχίας χωρίς να έχει ακολουθήσει κανέναν γνωστό κανόνα.
Σε αυτή την κατηγορία επιφανών ανδρών «κατατάχθηκε» και ο Άντονι Μπουρντέν, ένας πρώην χρήστης κρακ με αδυναμία στην κοκαΐνη που έκανε μια μακρά θητεία στις κουζίνες της Νέας Υόρκης, από τα χέρια του πέρασαν από πιάτα υψηλής γαστρονομίας μέχρι φθηνά γεύματα. Τις εμπειρίες του αυτές κατέγραψε με μία σπαρταριστή gonzo γραφή στο «Κουζίνα Εμπιστευτικό», το best seller που τον έκανε λίγο-πολύ γνωστό και του άνοιξε και την πόρτα της τηλεόρασης, την οποία διαχειρίστηκε με μία ειλικρίνεια που ουσιαστικά έβγαλε τη γλώσσα στη δήθεν γυαλάδα του μέσου.
Η αμερικανική κουλτούρα, βέβαια, έχει πάντα θέση και για όσους δίνουν οι ίδιοι τέλος στη ζωή τους. Η αυτοκτονία υποδηλώνει ένα κενό στο Αμερικανικό Όνειρο: μπορεί να τα έχεις όλα και πάλι να είσαι δυστυχισμένος.
Από όταν ο Μπουρντέν έδωσε τέλος στη ζωή του σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου στην Αλσατία της Γαλλίας το 2018 έχει ξεσπάσει ένας «πόλεμος» για το πώς πρέπει να τον θυμόμαστε. Πώς ένας άνθρωπος που έδειχνε να αγαπά τη ζωή βαθιά και σε κάθε της διάσταση, που είχε πάθος με το φαγητό, αποφάσισε να δώσει τέλος στη ζωή του; Πώς όλα αυτά τα γεμάτα εμπειρίες ταξίδια οδήγησαν σε αυτόν τον στενάχωρο προορισμό;
Η τραγική ειρωνεία αυτών των αντιθέσεων βρισκόταν βέβαια και στον πυρήνα των ανθρώπων που βλέπαμε στις εκπομπές του Μπουρντέν: ήταν άνθρωποι με τρεις διαστάσεις που έβαζαν τα δυνατά τους απέναντι σε συχνά ανυπέρβλητες αντιξοότητες. Ποτέ δε θέλησε να προσφέρει πλαστό οπτιμισμό ούτε ανεγκέφαλη αποδιοργάνωση μέσα από τα τηλεοπτικά του ταξίδια.
Ενώ πολλά ντοκιμαντέρ και βιβλία που έχουν γίνει ως τώρα για τον Άντονι Μπουρντέν επικεντρώνονται στα χρόνια της διασημότητας του σεφ, ο Τσαρλς Λίρσεν στο νέο του βιβλίο «Down and Out In Paradise: The Life of Anthony Bourdain» διαλέγει μια άλλη οδό. Επιλέγει να πει την ιστορία του πρωταγωνιστή του υπό το πρίσμα της αυτοκτονίας του -ακόμα και γεγονότα του παρελθόντος φέρουν τη σκιά του τραγικού που θα ακολουθήσει- ενώ, γυρίζει πίσω, στα «άσημα» χρόνια του Μπουρντέν που οι περισσότεροι προσπερνούν.
Αυτό που έρχεται να δέσει το αφήγημα είναι τα τελευταία μηνύματα που αντάλλαξε ο Μπουρντέν με τη σύντροφό του Άσια Αρτζέντο δείχνοντας τον πιθανό ρόλο που έπαιξε το γεγονός ότι την είδε μαζί με έναν άλλο άντρα στην απόφασή του να δώσει τέλος στη ζωή του.
Όπως άλλοι αρχετυπικοί άνδρες της αμερικανικής κουλτούρας, σαν τον Χάντερ Σ. Τόμσον ή τον Μάρλον Μπράντο, ο Μπουρντέν είχε μια προσωπικότητα απερίσκεπτη και συνάμα χαρισματική. Ο Μπουρντέν ως άνδρας αξιοσημείωτος είναι ένα αφήγημα που στο βιβλίο του ο Λίρσεν προσπαθεί να ελαττώσει, δίνοντάς του ένα πιο προσιτό και «ανθρώπινο» μέγεθος.
Συγχρόνως, ο συγγραφέας στέκεται στο πώς τα τρωτά σημεία του Μπουρντέν ήταν αυτά που τον έκαναν να δημιουργεί ένα δεσμό με το κοινό του. Ο κόσμος μπορούσε να νιώσει κοντά του αυτόν που ήταν φαινομενικά τόσο κουλ αλλά προσπαθούσε απλά να συμφιλιώσει μέσα του αυτά που δεν αγαπά στον κόσμο με εκείνα που αγαπά. Και στις εκπομπές του υπήρχε συγχρόνως η αίσθηση πως μπορούσε να κάνει ό,τι θέλει -ακόμα κι αν δεν ήταν απαραίτητα ακριβώς έτσι.
Σε στιγμές, ο Μπουρντέν έμοιαζε σαν να παλεύει με την ιδέα του τι σημαίνει να είναι Αμερικανός. Ιδιαίτερα όταν, για παράδειγμα, συναντά στο Λάος μπροστά στην κάμερα κάποιον που έχασε τα άκρα του από αμερικανικά πυρομαχικά. Πάντως, παρέμενε πάντα περίεργος και πρόθυμος να μάθει, όσο εμείς παρακολουθούσαμε πώς κάθε ταξίδι του τον άλλαζε σε πραγματικό χρόνο.
Ο Τσαρλς Λίρσεν εμμένει στην λεπτομέρεια όσον αφορά τις τελευταίες ώρες του Άντονι Μπουρντέν με έναν τρόπο που τελικά μοιάζει άδικος μπροστά στην υπόλοιπη ζωή του. Γιατί ήταν πολλά περισσότερα από κάποιον που πέρασε το τελευταίο βράδυ του γκουγκλάροντας ασταμάτητα το όνομα της Άσια Αρτζέντο.
Όπως οι αρχετυπικοί Αμερικανοί άνδρες που προσπάθησε να μιμηθεί κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Άντονι Μπουρντέν αντέδρασε απέναντι στις συμβάσεις, ανακαλύπτοντας τη λύτρωση μέσα στις ιστορίες που είπε. Για λίγο, ξεπέρασε το βάρος του ίδιου του του παρελθόντος και του ονόματός του. Έως ότου δεν άντεχε άλλο.
Όπως συμβαίνει και με τα ταξίδια, εμείς αποφασίζουμε τι κρατάμε από όλα αυτά.
Με πληροφορίες από το Atlantic και τους New York Times.
