Διαβάζοντας ένα βιβλίο του Μανουέλ Βίλας, σε κατακλύζει η αίσθηση του αβίαστου. Ακόμα κι αν σκάβει βαθιά στον ψυχισμό των χαρακτήρων του, ακόμα κι αν συχνά τα τσιτάτα που βγαίνουν από το στόμα τους είναι ικανά να σε κάνουν να αναλογιστείς για ώρα, οι σελίδες ρέουν με χαρακτηριστική φυσικότητα.
Έτσι ήταν το «Ορδέσα», που κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 2020 από τις εκδόσεις Ίκαρος, ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα που λειτουργεί σαν ένα λογοτεχνικό ημερολόγιο όπου ο Ισπανός συγγραφέας ψάχνει τις ρίζες του με μια γραφή γάργαρη, πότε ελεγειακή, πότε κοφτερή, πάντα όμως ειλικρινή.
Κι έπειτα, ήρθε η πανδημία και ο Μανουέλ Βίλας αποφάσισε να τοποθετήσει στο δυστοπικό αυτό σκηνικό μια ιστορία αγάπης. Πρωταγωνιστής ένας πενηντάχρονος που έφυγε από τη Μαδρίτη για τα προάστια της Ισπανίας, γνώρισε μια σαραντάχρονη και ερωτεύτηκε ακαριαία.
Η ιστορία τους εκτυλίσσεται ειδυλλιακά αλλά συγχρόνως και ρεαλιστικά, χωράει κάθε εξιδανίκευση αλλά και κάθε πραγματική φθορά που αναπόφευκτα έρχεται σε έναν ιλλιγγιώδη έρωτα. Συγχρόνως, ο συγγραφέας καταφέρνει -πίσω από τον κορμό της ιστορίας- να σχολιάζει μέσα από τις ατάκες των ηρώων του κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής.
Λίγο πριν παρουσιάσει «Τα Φιλιά» σε Αθήνα (4/5) και Θεσσαλονίκη (5/5), ο Μανουέλ Βίλας μίλησε στην «Κ» για το τελευταίο του βιβλίο, την πανδημία αλλά και τον χρόνο που περνάει αφήνοντας πίσω ότι δεν χρειάζεται, μα κρατώντας τα σημαντικά.
– Το προηγούμενο βιβλίο σας, «Ορδέσα», ήταν ημι-αυτοβιογραφικό. Ακολουθήσατε την ίδια διαδρομή για τη συγγραφή του νέου σας βιβλίου;
– Tα «Φιλιά» δεν είναι ένα αυτοβιογραφικό βιβλίο, ωστόσο δεν πιστεύω στη διαφορά ανάμεσα στην αυτοβιογραφική λογοτεχνία και στη μυθοπλασία. Πιστεύω μόνο στην έννοια της λογοτεχνίας.
– Το αυτοβιογραφικό στοιχείο στη λογοτεχνία κάνει τη διαδικασία πιο εύκολη, με την έννοια πως κάποια πράγματα έχουν ήδη μορφή, ή πιο δύσκολη, μιας και ο συγγραφέας πρέπει να μεταφέρει στο χαρτί προσωπικά πράγματα;
– Όλα μου τα βιβλία απαιτούν πολλή δουλειά. Δεν έχει σημασία αν πρόκειται για μυθοπλασία ή αυτοβιογραφία, ο κόπος είναι ο ίδιος. Πολλές ώρες, πολλή προσπάθεια, πολλή ψυχολογική εξάντληση.
– Η ιστορία του τελευταίου σας βιβλίου εκτυλίσσεται στη διάρκεια της πανδημίας. Για του βασικούς ήρωες του βιβλίου, η πανδημία αποτέλεσε τελικά μια ευκαιρία για να νιώσουν πιο ζωντανοί. Στην ανθρωπότητα γενικότερα, ποιο θεωρείται πως είναι το μεγαλύτερο αποτύπωμα αυτής της περιόδου;
– Συνειδητοποιήσαμε ότι η ζωή σημαίνει να φάμε με έναν φίλο σε μια βεράντα, να παρατηρούμε τα σύννεφα, να πηγαίνουμε στα βιβλιοπωλεία, να καθόμαστε στον ήλιο, να παρακολουθήσουμε μια ταινία, να χαθούμε σε έναν άγνωστο δρόμο, να ταξιδέψουμε με τραίνο, πως δηλαδή η απλή ζωή είναι η ζωή. Ωστόσο, ήδη το έχουμε ξεχάσει.
– Ήταν τα «Φιλιά», σε κάποια άλλη τους εκδοχή, μια ιδέα που είχατε και πριν την πανδημία ή ήταν μια ιστορία που γεννήθηκε από αυτή την πρωτοφανή συνθήκη;
– Η ιστορία των «Φιλιών» προϋπήρχε της πανδημίας, ήθελα να γράψω για τον έρωτα, για το πώς μια ιστορία αγάπης ξεκινάει αναπόφευκτα με ένα φιλί στο στόμα. Είχα γράψει αρκετό κομμάτι της ιστορίας όταν ξέσπασε η πανδημία, και χρησιμοποίησα την πανδημία ως ένα πλαίσιο της ιστορίας αγάπης που έγραφα ήδη. Συνειδητοποίησα ότι η αγάπη χρησιμεύει για να πολεμήσουμε μια συλλογική δυστυχία, όπως είναι ο ιός.
– Η συγγραφή είναι από μόνη της μια μοναχική διαδικασία. Λαμβάνοντας αυτό υπόψη, το να γράψετε ένα βιβλίο την περίοδο της πανδημίας έφερε κάποια νέα δυναμική στη διαδικασία;
– Κάθε φορά αντιμετωπίζω όλο και πιο δύσκολα τη μοναξιά της συγγραφής. Αλλά για εμένα η ίδια η ζωή είναι η συγγραφή, αυτό δεν μπορεί να αλλάξει. Χρειάζομαι να γράφω καθημερινά, ακόμη κι αν είναι η 25η Δεκεμβρίου ή η 1η Ιανουαρίου.
– Διαβάζοντας κανείς τα «Φιλιά» έχει την αίσθηση πως το γράψιμο είναι κάτι που σας βγαίνει αβίαστα, σε σημεία ο λόγος μοιάζει σαν ρεύμα συνείδησης. Ακολουθείτε κάποια συγκεκριμένη συγγραφική τακτική; Έχετε ποτέ συγγραφικό μπλοκάρισμα;
– Δεν είχα ποτέ συγγραφικό μπλοκάρισμα, ωστόσο υπάρχουν βιβλία που γράφονται πιο φυσικά και άλλα που χρειάζεται να καταβάλεις μεγάλη προσπάθεια, κυρίως ψυχολογική. Ναι, η γραφή μου βασίζεται στην αναπαράσταση της ζωής που βλέπω, στην παρατήρηση της ζωής και στην αφήγησή της σε ένα βιβλίο. Αυτό είναι που με κρατάει σε ισορροπία ώστε να μην τρελαθώ.
– O «Δον Κιχώτης» του Θερβάντες επανέρχεται συνεχώς στα «Φιλιά». Όσο μεγαλώνετε, έχετε όλο και περισσότερο την ανάγκη να επιστρέφετε στις βασικές και ουσιώδεις αναφορές σας και την ίδια στιγμή, στα πιο βασικά και απλά πράγματα γενικότερα;
– Η γήρανση είναι μια διαδικασία φώτισης, καταλαβαίνεις τα πάντα καλύτερα. Αλλά δεν σε εξυπηρετεί πια όπως θα ήθελες γιατί το σώμα σου έχει γεράσει. Δεν θέλω να γεράσω, είναι ένα σκοτεινό, τρομερό ρήμα. Ας μιλήσουμε για τη ζωή που περνάει πάνω μας, αλλά όχι για το γήρας.
– Μιας και αναφερόμαστε σε αυτό, η ανάγνωση του «Δον Κιχώτη» σε διαφορετικές ηλικίες, ξεδιπλώνει και νέα πεδία στο βιβλίο για εσάς;
– Σωστά, τα βιβλία σου μιλούν ανάλογα με την ηλικία σου. Ένα μεγάλο μυθιστόρημα όπως ο «Δον Κιχώτης» αλλάζει νόημα ανάλογα με το αν είσαι στα τριάντα, στα σαράντα ή τα πενήντα σου χρόνια. Θα έπρεπε να ξαναδιαβάσω όλα τα βιβλία που έχω διαβάσει για να δω τι μου λένε τώρα, στην τωρινή μου ηλικία. Μοιάζει σχεδόν μια σκέψη του Χόρχε Λουίς Μπόρχες.
– Στα «Φιλιά» έχουμε από τη μία τον ρομαντισμό στον βαθμό της εξιδανίκευσης κι από την άλλη, αιχμηρές και κυνικές θέσεις για την κοινωνία, την πολιτική και τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Τελικά, ποια από τις δύο αυτές πλευρές μπορεί να μας κάνει πιο ευτυχισμένους;
– Μόνο το να ζεις μια έντονη αγάπη, όπου υπάρχει ερωτισμός, φιλία και τρυφερότητα μπορεί να δώσει νόημα στη ζωή. Αυτό είναι που υποστηρίζουν τα «Φιλιά». Η πολιτική τώρα θέλει να αποικίσει τις καρδιές των ανθρώπων. Σου λένε πώς να ζεις. Ευτυχώς που υπάρχει η λογοτεχνία, η μουσική και η τέχνη, αυτά μας σώζουν.
«Τα Φιλιά» του Μανουέλ Βίλας κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ίκαρος. Ο συγγραφέας θα παρουσιάσει το βιβλίο του στην Αθήνα, ως καλεσμένος του Ινστιτούτου Θερβάντες και των εκδόσεων Ίκαρος, σε μια συζήτηση με τον Φίλιππο Δρακονταείδη, την Πέμπτη 4 Μαΐου στις 19:00 (Σκουφά 31, Κολωνάκι). Την Παρασκευή 5 Μαΐου ο Μανουέλ Βίλας θα βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και τη 19η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου για μια συζήτηση με τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο (Περίπτερο 13, Αίθουσα Άλκη Ζέη στις 20:00).
