LORETTA NAPOLEONI
O ισλαμιστικός φοίνικας: Το Ισλαμικό Κράτος και οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις στη Μέση Ανατολή
μετ.: Σώτη Τριανταφύλλου
εκδ. Πατάκης
Το «Ισλαμικό Κράτος» – η επαγγελματική ελίτ και ο ηγετικός πυρήνας που έχουν αποφασίσει να δημιουργήσουν την εκδοχή του χαλιφάτου για τον 21ο αιώνα εγκαινιάζοντας μια νέα χρυσή εποχή για το Ισλάμ– αντιστοιχεί σημειολογικά σε ένα πρόσθετο κομμάτι του μεσανατολικού θρησκευτικού και εθνοπολιτικού παζλ που η Δύση και ο υπόλοιπος κόσμος προσπαθούν να αποκωδικοποιήσουν ως ακόμη ένα σενάριο τρομοκρατίας και, συνάμα, ανοικοδόμησης έθνους με εργαλεία την ολοκληρωτική-προνεωτερική βία, τη μεσαιωνική βαρβαρότητα –αποκεφαλισμούς, σταυρωμένους σε κοινή θέα– και επινίκιες παρελάσεις μαχητών με φορτηγάκια προπαγάνδας που φέρουν πολυβόλα.
Το «Ισλαμικό Κράτος» –γνωστό και ως ISIS, ISIL, Αλ Κάιντα στο Ιράκ κ.ά.– από το ξεκίνημά του στα τέλη της δεκαετίας του 1990 έχει εξελιχθεί σε κολοσσιαίο δαιμονικό εγχείρημα που, τα τελευταία χρόνια, από τον Ιορδανό Αμπού Μουσάμπ αλ Ζαρκάουι της Αλ Κάιντα έως τον ουαλί (επικεφαλής) Αμπού Μπακρ αλ Μπαγντάντι, εργάστηκε σιωπηλά, με πρόγραμμα νεωτερικού και αυστηρού σχεδίου εθνικής ανασυγκρότησης.
Οι στρατηγικοί στόχοι του «Ισλαμικού Κράτους» ήταν, κατά πρώτον, να σβηστούν τα σύνορα της Συμφωνίας Σάικς-Πικό του 1916, να επαναχαραχθούν τα εθνικά σύνορα στη Μέση Ανατολή και, τέλος, να επιβληθεί ο ισλαμικός νόμος στην τεράστια έκταση που καταλάμβανε το χαλιφάτο του 7ου αιώνα.
Ο ισλαμιστικός φοίνικας, υπό την εξουσία του χαλίφη Αλ Μπαγντάντι, όπως υλοποιήθηκε την πρώτη ημέρα του Ραμαζανιού του 2014, μέσω ενός «εσωτερικού πολέμου», φάνηκε σαν να ακυρώνει τη νομιμότητα των 57 χωρών οι πολίτες των οποίων ασπάζονται την ισλαμική πίστη.
Το «Ισλαμικό Κράτος» ξεπερνώντας τη μυθολογία, τις πρακτικές και τη ρητορική των προηγούμενων τζιχαντιστικών ομάδων, των Ταλιμπάν, της Αλ Κάιντα κ.ά., με ρεαλισμό και νεωτερικό πνεύμα αλλά και μέσω απίστευτης βίας και τρόμου, έχει αναπτύξει μια πρακτική συνεργασιών με τοπικές σουνιτικές φυλές, έχει ιδιωτικοποιήσει την τρομοκρατία, έχει υλοποιήσει μια άνευ προηγουμένου στρατολόγηση και προσηλυτισμό ισλαμιστών από τη Δύση.
Από τη μια πλευρά, κινεί την τρομοκρατία στην καθημερινότητα των δυτικών χωρών μέσω επιλεγμένων στόχων και, από την άλλη, έχει κατορθώσει εντός ενός «κράτους κελύφους» να απαλλοτριώσει εξοπλισμούς των αντιπάλων του, να οικειοποιηθεί τα έσοδα μιας ετερόκλητης χρηματοδότησης και να θέσει υπό τον έλεγχό του καίριους πλουτοπαραγωγικούς πόρους στη Μέση Ανατολή.
Στον «Ισλαμιστικό φοίνικα», η Loretta Napoleoni –οικονομολόγος, δημοσιογράφος και ειδήμων σε ζητήματα τρομοκρατίας– μας οδηγεί πέρα από τους τίτλους των εφημερίδων και τις αναλύσεις που παρουσιάζουν το «Ισλαμικό Κράτος» σαν μια βίαιη συμμορία που κερδίζει διαρκώς έδαφος. Ενώ ο κατακτητικός πόλεμος βρίσκεται σε εξέλιξη και οι ειδήσεις για τρομοκρατικά χτυπήματα στις δυτικές πρωτεύουσες διαδέχονται η μία την άλλη, η Νapoleoni μιλάει ιστορικά για τη μεγάλη και τη μικρή τζιχάντ που ανέπτυξε η κοινότητα των ουλεμάδων μετά τον θάνατο του Μωάμεθ, για τη γεωγραφία της τζιχάντ και τις πληγές που άνοιξε ο επανασχεδιασμός του χάρτη των Ευρωπαίων, για τον ριζοσπαστικό σαλαφισμό που αναδύθηκε από τη στιγμή που οι Αραβες πολιτικοί αποδέχθηκαν το Ισραήλ ως κρατική οντότητα σε θεωρούμενο μουσουλμανικό έδαφος.
Αναλύει, τέλος, το πώς η φανατική αυτή ισλαμική οργάνωση προτείνει ένα υβριδικό μοντέλο οικοδόμησης έθνους-κράτους φεουδαλικού τύπου. Το «Ισλαμικό Κράτος» κηρύσσοντας έναν παραδοσιακό κατακτητικό πόλεμο, με σκοπό τη δημιουργία του σύγχρονου χαλιφάτου πάνω στα αρχαία εδάφη, χρησιμοποιεί τις τεχνολογίες αιχμής για τη χρηματοδότησή του και για τη στρατολόγηση μαχητών, ενώ αξιοποιεί τους τοπικούς πληθυσμούς για τη στελέχωση των υπηρεσιών που θεσπίζει. Το «Ισλαμικό Κράτος» αναδύεται από τις στάχτες άλλων αποτυχημένων τζιχαντιστικών εγχειρημάτων και, σε αντίθεση με αυτά, επιδεικνύει άριστη γνώση της περίπλοκης κατάστασης στη Μέση Ανατολή.
Αυτό που προκύπτει από την ανάλυση της Napoleoni είναι ότι δεν πρόκειται απλώς για ακόμα ένα τρομοκρατικό δίκτυο, αλλά για βίαιη αναδημιουργία συνθηκών οικοδόμησης έθνους (nation-building) και για επιστροφή ενός άκρως απειλητικού εχθρού που είναι απολύτως συντονισμένος με νεωτερικά στοιχεία της παγκόσμιας αταξίας.
Η σχετική συμπόρευση παραγόντων όπως η παγκοσμιοποίηση, η πολυπολικότητα του σύγχρονου κόσμου, η οικειοποίηση της τεχνολογίας και των social media, οι σεχταριστικοί πόλεμοι, η απίστευτη βία και ο κύκλος του αίματος –που μόνο στους σκοτεινούς αιώνες της φεουδαρχίας παραπέμπουν– είναι δεδομένα που διαδραματίζουν ολοένα και πιο ζωτικό ρόλο και που είναι επικίνδυνο να αγνοούμε.
Εως τώρα, αυτό που εκπλήσσει τη Δύση είναι η διαρκής έκπληξη της Δύσης. Στα συμπεράσματα, πάντως, της Napoleoni κυριαρχεί μια σημαντική παραδοχή που, δυστυχώς, είχε διατυπωθεί και παλιότερα: το φιάσκο του πολέμου του Μπους και του Μπλερ στο Ιράκ και η σημερινή αποσταθεροποίηση της Συρίας απέδειξαν ότι η στρατιωτική επέμβαση ή ο πόλεμος δι’ αντιπροσώπων δεν είναι η καλύτερη λύση για την ειρήνη στη Μέση Ανατολή. Αντιθέτως, μπορούν να διογκώσουν τα κύματα της αστάθειας, του αυταρχισμού, της βίας και του κύκλου του αίματος ή και να δημιουργήσουν τέρατα, όπως είναι το εγχείρημα ίδρυσης του «Ισλαμικού Κράτους».
