«Η έννοια της Τεχνητής Νοημοσύνης ή των ευφυών μηχανών που απαντούν στους ανθρώπους έχει διερευνηθεί σε διάφορες ταινίες στην ιστορία του κινηματογράφου. Μία από τις πρώτες είναι η βωβή ταινία του 1927 “Metropolis”. Το φιλμ παρουσιάζει ένα ρομπότ που ονομάζεται Μαρία, το οποίο δημιουργείται από έναν επιστήμονα για να τον βοηθήσει στα πειράματά του, αλλά τελικά χειραγωγείται από έναν πλούσιο βιομήχανο, ώστε να υποκινήσει μια επανάσταση στην εργατική τάξη. Αν και δεν αναφέρεται ρητά ως “Τεχνητή Νοημοσύνη”, οι προηγμένες ικανότητες της Μαρία και ο τρόπος με τον οποίο αλληλεπιδρά με τον άνθρωπο, προμήνυαν τη φιλοσοφία των έξυπνων μηχανών που αργότερα θα εξερευνούσαν άλλα κινηματογραφικά πρότζεκτ».
Αυτή ήταν η απάντηση της ανοιχτής πλατφόρμας τεχνητής νοημοσύνης ChatGPT όταν τής ζητήσαμε να μας κατατοπίσει σχετικά με το πότε εμφανίστηκε για πρώτη φορά η ιδέα του A.I. ή της «έξυπνης μηχανής» στο σινεμά.
Από το 1927 κι έπειτα, ο κινηματογράφος ασχολήθηκε πολλές φορές με την ιδέα ενός ρομπότ που τα έχει όλα: αντιγράφει συμπεριφορές, μαθαίνει, αποκτά συναισθήματα και μερικές φορές γίνεται απειλητικό για το ανθρώπινο είδος. Κι αυτό, ειδικά όταν η μηχανή αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως ένα ξεχωριστό είδος που είναι ανώτερο από τον άνθρωπο.
Τα ρομπότ που εμφανίστηκαν στο πέρασμα των χρόνων σε παραγωγές, τρόμαξαν αλλά και εντυπωσίασαν τους φίλους του κινηματογράφου, ενώ πολύ συχνές ήταν οι αναφορές και στη σύγχρονη ποπ κουλτούρα. Για παράδειγμα, μηχανές όπως το ρομπότ BB-8 από το Star Wars, το Weebo από το Φλάμπερ και τα προηγμένα ανθρωποειδή Μέκα από το «A.I. Τεχνητή Νοημοσύνη», συνέβαλαν σημαντικά στην καθημερινότητα των εκάστοτε κινηματογραφικών χαρακτήρων.
Σε πολλές περιπτώσεις, ο κινηματογράφος υπήρξε προφητικός γύρω από μηχανές και τεχνολογικές υπηρεσίες που χρησιμοποιούμε στην εποχή που ζούμε και έχουν κάνει τη ζωή μας πιο εύκολη. Υπάρχουν όμως φιλμ όπως το «Επιστροφή στο Μέλλον» και ο «Εξολοθρευτής», που βιάστηκαν να απεικονίσουν έναν κόσμο όπου οι έξυπνες μηχανές δεν έχουν διαμορφώσει ακόμα το 2023 στον βαθμό που παρουσιάζεται.
Παρακάτω, συγκεντρώνουμε ταινίες που μετέφεραν τον θεατή σε μια εναλλακτική πραγματικότητα. Και όχι μόνο αυτό, αλλά παρουσιάζουν το μεταβατικό στάδιο της ανθρωπότητας όταν γνωρίζει τη δύναμη της τεχνολογίας.
The Matrix, 1999
Έχουν περάσει πάνω από δύο δεκαετίες από τότε που οι σκηνοθέτιδες Λάνα και Λίλι Γουατσόφσκι μάς προσκάλεσαν να πάρουμε το κόκκινο χάπι και να εισέλθουμε στο «The Matrix». Η ταινία μας μεταφέρει σε ένα κοντινό μέλλον όπου μηχανές έχουν υποδουλώσει την ανθρωπότητα σε ένα σύστημα εικονικής πραγματικότητας με φόντο εντυπωσιακά εφέ, κάτι που την καθιστά μια ταινία επίκαιρη ακόμα και σήμερα.
Ex. Machina («Από Μηχανής»), 2014
Στην ταινία του Αλεξ Γκάρλαντ, ένας δισεκατομμυριούχος προσκαλεί έναν νεαρό προγραμματιστή να αξιολογήσει ένα θηλυκό ανθρωποειδές ρομπότ με το όνομα Αβα. Στόχος είναι να εξακριβωθεί, εάν αυτό το ρομπότ, που είναι εξοπλισμένο με προηγμένη τεχνολογία, είναι ικανό για ανεξάρτητη σκέψη.
The Terminator («Ο Εξολοθρευτής»), 1984
Ο Εξολοθρευτής είναι μια από τις πιο δημοφιλείς ταινίες επιστημονικής φαντασίας που έχουν γυριστεί ποτέ. Μάλιστα, ίσως και να είναι υπεύθυνη για το ότι έσπειρε τον φόβο στην κοινωνία σχετικά με την Τεχνητή Νοημοσύνη. Ο στρατιώτης Κάιλ Ρις (Μάικλ Μπιν) πηγαίνει πίσω στο 1984 για να εμποδίσει έναν δολοφόνο-ρομπότ να σκοτώσει μια γυναίκα που θα γεννήσει τη μοναδική ελπίδα του μέλλοντος ενάντια σε μια θανατηφόρα απειλή.
Blade Runner, 1982
Βασισμένο στο μυθιστόρημα του Φίλιπ Κ. Ντικ «Do Androids Dream of Electric Sheep?» από το 1968, στο έπος επιστημονικής φαντασίας του Ρίντλεϊ Σκοτ συνυπάρχουν άνθρωποι αλλά και Τεχνητή Νοημοσύνη. Ανώτερα σε δύναμη και σχεδόν πανομοιότυπα, αυτά τα «ρομπότ» – συνθετικοί άνθρωποι (προϊόντα βιοτεχνολογίας) έχουν περιορισμένη χρονικά λειτουργία, καθώς η διάρκεια της ζωής τους είναι μόνο τέσσερα χρόνια.
Her, 2013
Ο σκηνοθέτης Σπάικ Τζόντζι πήγε τη σχέση μας με τους υπολογιστές ένα βήμα παραπέρα, με την ταινία «Her». Ο Χοακίν Φίνιξ υποδύεται τον Θίοντορ, έναν μοναχικό άνδρα που αναπτύσσει μια τρυφερή σχέση με την εικονική βοηθό του Σαμάνθα (η φωνή ανήκει στην Σκάρλετ Γιόχανσον). Κι ενώ οι δυο τους δεν συναντιούνται ποτέ, μοιράζονται έναν ιδιαίτερο δεσμό θέτοντας το ερώτημα «ποια είναι τα υλικά για μια ουσιώδη και πλήρη συναισθηματική εμπειρία».
2001: A Space Odyssey, 1968
Η καθημερινότητά μας είναι τόσο συνυφασμένη με την τεχνολογία που είναι δύσκολο να «ξεκολλήσουμε» από μια οθόνη υπολογιστή, τάμπλετ, κινητού τηλεφώνου. Ωστόσο, τι συμβαίνει όταν οι «έξυπνοι βοηθοί μας» αποφασίζουν να σταματήσουν να ακολουθούν τις διαταγές μας; Αυτή την ιδέα εξερεύνησε ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ στο αριστούργημά του από το 1968, «2001: A Space Odyssey».
A.I. Artificial Intelligence («A.I. Τεχνητή Νοημοσύνη»), 2001
Λίγες ταινίες εμβαθύνουν στα ερωτήματα που θέτουν οι υπολογιστές όσο το «A.I. Τεχνητή Νοημοσύνη» σε σκηνοθεσία Στίβεν Σπίλμπεργκ. Ο Ντέιβιντ είναι ένα νεαρό αγόρι-ρομπότ που έχει σχεδιαστεί για να βοηθήσει ένα ζευγάρι να αντιμετωπίσει την απώλεια του άρρωστου γιού του. Οταν το βιολογικό τους παιδί αναρρώνει αναπάντεχα, ο Ντέιβιντ σύντομα νιώθει παραμερισμένος και ξεκινά ένα προσωπικό ταξίδι με στόχο να γίνει αληθινός άνθρωπος και να εξασφαλίσει την αγάπη της θετής μητέρας του που τόσο πολύ λαχταρά. Σε όλη τη διάρκεια της ταινίας, ο Σπίλμπεργκ μάς ζητά να αναλογιστούμε τη συλλογική μας ευθύνη όταν πρόκειται για τη δημιουργία τεχνητής ζωής, τα προβλήματα που θα έφερνε και τα ερωτήματα που δεν απαντώνται εύκολα.
Star Wars («Ο Πόλεμος των Αστρων»), 1977
Πριν από 38 χρόνια, ένα ανδροειδές ρομπότ έπαιξε σημαντικό ρόλο στη «διαστημική όπερα» του Τζορτζ Λούκας. Το «golden robot» C-3PO εμφανίζεται σε έντεκα συνολικά ταινίες Star Wars. Στη νέα σειρά ταινιών, το ρομπότ BB-8 συνοδεύει τον Πο Ντάμερον σε αποστολές για την Αντίσταση.
Star Trek: Generations, 1994
Το ανδροειδές Ντέιτα εμφανίστηκε το 1987 στην τηλεοπτική σειρά «Next Generation» και στη συνέχεια σε τέσσερις ταινίες ως ο ανώτερος αξιωματικός στο USS Enterprise. Ο Ντέιτα έχει ενσωματωμένο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης. Μοιάζει εμφανισιακά με άνθρωπο, αλλά το δέρμα του είναι λευκό και χλωμό, τα μάτια του κίτρινα.
