«Ο κυνισμός, το έγκλημα και η προδοσία δεν πάνε διακοπές». Με αυτή τη φράση θα μπορούσε κανείς να περιγράψει τη νέα -απολύτως θερινή και απολύτως συμβατή με τις υψηλές θερμοκρασίες και το διακοπικό κλίμα των ημερών- συλλογή ταινιών της Criterion με τον ενδεικτικό τίτλο «Vacation Noir».
Μακριά από τις σκοτεινές ή ημιφωτισμένες γωνιές των μητροπόλεων όπου το περιθώριο, η απογοήτευση και η αποδόμηση της πληγωμένης από τη Μεγάλη Υφεση Αμερικής-σε συνδυασμό με τα «δάνεια» από τη δυσοίωνη αισθητική του γερμανικού εξπρεσιονισμού– έδωσαν «πνοή» στο υποείδος του φιλμ νουαρ, η εν λόγω συλλογή εξερευνά τις επιρροές του νουάρ «κάτω από τον ήλιο».
Ο αρχετυπικός ντετέκτιβ, τα πνιγμένα από τον καπνό μπαρ μπορεί να απουσιάζουν, αλλά το πλέγμα των σχέσεων, η γενικευμένη αίσθηση αμφισβήτησης, ήττας και ματαιότητας που χαρακτήριζαν και χαρακτηρίζουν το (αρκετά δύσκολο να οριστεί και να οριοθετηθεί) είδος του φιλμ νουάρ είναι εδώ. Με μια ειδοποιό διαφορά: τις συνέπειες της ακραίας ζέστης και των σαρκικών πειρασμών που προκαλούν τα καλοκαιρινά τοπία.
Στο ταξίδι προς έναν προορισμό διακοπών και διαφυγής από τη ρουτίνα της πόλης ξεκινάει για παράδειγμα το εμβληματικό «Leave Her To Heaven» του Τζον Μ. Σταλ στη διάρκεια του οποίου η σαγηνευτική Τζιν Τίρνεϊ ο και ο Κόρνελ Γουάιλντ παρασύρονται και ανακαλύπτουν τις ολέθριες συνέπειες της παρανοϊκής ζήλιας και εμμονής. Με το πικρό ερώτημα «μέχρι που μπορεί να φτάσει ένας εμμονικός έρωτας» να πλανάται απαισιόδοξα, το «Leave Her To Heaven» (1945) ενώ φαινομενικά, υφολογικά και χρωματικά αποστρέφεται το νουαρικό «σκοτάδι», συναντά επώδυνα τις βασικές του θεματικές συστήνοντας -με ψυχαναλυτική διάθεση- μια διαφορετική «καταραμένη» φαμ φατάλ.
Από την Τζιν Τίρνεϊ στην Μέριλιν Μονρόε και στους «ντυμένους» με τεχνικολόρ καταρράκτες του Νιαγάρα στην ομώνυμη ταινία του Χένρι Χάθαγουεϊ, γυρισμένη το 1953. Εγκλημα και αποπλάνηση, σε μια κλασική νουάρ ιστορία ερωτικού τριγώνου και εκδίκησης που ενδεχομένως να τίθεται συνειδητά σε δεύτερη δραματουργική μοίρα μπροστά στο «κυνήγι» της ομορφιάς και στην «αγωνία» κινηματογράφησης της πληθωρικής Μονρόε.
Πιο πιστό στη νουάρ μυθολογία και με ορισμένες απολαυστικές πινελιές αυτοπαρωδίας και σαρκασμού το «His Kind of Woman» (1951) του Τζον Φάροου μεταφέρει το επίκεντρο της δράσης σε ένα θέρετρο στο Μεξικό. Ο Ρόμπερτ Μίτσαμ στον ρόλο ενός απελπισμένου τζογαδόρου, ενώ αναζητά διαφυγή από την οικονομική του στενωπό, μπλέκεται σε ένα εγκληματικό σχέδιο, η Τζέιν Ράσελ παρασύρεται σε αυτό και ο Βίνσεντ Πράις κλέβει τις εντυπώσεις σε ένα εκκεντρικό και ιδιαίτερο φιλμ, σπάνιο και δυσεύρετο στη χώρα μας.
Αν η ταινία του Φάροου δεν έλαβε την αναγνώριση που της άξιζε στην εποχή της, το αριστουργηματικό «The Lady From Shanghai» (1951) του Ορσον Γουέλς συγκαταλέγεται δίκαια στις διαχρονικά πιο σπουδαίες νουάρ ταινίες όλων των εποχών. Ο ίδιος ο Γουέλς, μάλιστα, αναλαμβάνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο του τραγικού ναύτη που ερωτεύεται παθολογικά την ελκυστική σύζυγο του αφεντικού του Ρίτα Χέιγουορθ (εκείνη την περίοδο η σχέση των δύο στην πραγματική ζωή πλησίαζε στο τέλος της).
Πριν τη ντελιριακή σκηνή ανθολογίας με τους καθρέφτες στην κλιμάκωση του φιλμ, ο Γουέλς στην «Κυρία από τη Σαγκάη» είχε προλάβει να «συγγράψει» μια από τις πιο τραγικές κινηματογραφικές επιστολές πίστης στον αληθινό έρωτα αλλά και στις ολέθριες συνέπειες για τον άνθρωπο που επιλέγει να ακολουθήσει το μονοπάτι του.
Αξιο αναφοράς είναι επίσης το «Female on the Beach» (1955) του Τζόσεφ Πέβνεϊ με την εκθαμβωτική Τζόαν Κρόφορντ καθώς και το «Dangerous Crossing» (1953) το οποίο παρά τις αδυναμίες του χαρακτηρίζεται -ίσως άθελα του- από μια ενδιαφέρουσα φεμινιστική ματιά. Επιπλέον, το «The Last of Sheila», γυρισμένο το 1973 σε σκηνοθεσία Χέρμπερτ Ρος, παρότι προσεγγίζει περισσότερο το whodunit υποείδος- προσφέρει μια καλειδοσκοπική ματιά στα σκοτεινά «παρασκήνια» πίσω από το λαμπερό σύμπαν της καλλιτεχνικής δόξας και καταξίωσης.
Ξεχωριστό κεφάλαιο του αφιερώματος αποτελεί φυσικά η γαλλική κινηματογραφική «νότα». Αν και από τη συλλογή της Criterion απουσιάζει η διάθεση αποδόμησης και αναδόμησης του νουάρ διά χειρός Ζαν-Λικ Γκοντάρ, μεταξύ άλλων στον καλοκαιρινό «Τρελό Πιερό», η «Πισίνα» του Ζακ Ντερέ ξεχωρίζει για την καυτή ερωτική συνύπαρξη του Αλέν Ντελόν και της Ρόμι Σνάιντερ, για το υπέροχο μουσικό θέμα του Μισέλ Λεγκράντ, αλλά και για τη σαρδόνια κριτική ματιά πάνω στη θερινή ανία των μεγαλοαστών.
Ο Αλέν Ντελόν πρωταγωνιστεί ως δόλιος, μεθοδικός και συνάμα εύθραυστος Τομ Ρίπλεϊ και στο «Purple Noon» του Ρενέ Κλεμάν, ίσως την κορυφαία -και σίγουρα την πιο εμποτισμένη με την αλμύρα της θάλασσας- μεταφορά στο σινεμά του αινιγματικού και ηθικά αμφιλεγόμενου ήρωα της Πατρίσια Χάισμιθ.
