Πέρασαν τρεις δεκαετίες αφότου η ομάδα του περιοδικού ΣΙΝΕΜΑ αποφάσισε το 1995 να μη συναντά το κοινό του μόνο μέσα από τις σελίδες του αλλά και στις σκοτεινές αίθουσες. Ετσι γεννήθηκαν οι Νύχτες Πρεμιέρας, δηλαδή το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας που μέσα στα χρόνια καθιερώθηκε ως ο απόλυτος κινηματογραφικός θεσμός της πόλης.
Οι φετινές 30ές Νύχτες Πρεμιέρας θα σπάσουν την παράδοση που τις θέλει να γίνονται κάθε Σεπτέμβριο και θα μας φέρουν στις αίθουσες του κέντρου από 2 έως 14 Οκτωβρίου (στα Αστορ, Αστυ, Δαναός, Cinobo Οπερα, αλλά και στο Παλλάς, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και το Γαλλικό Ινστιτούτο).
Παρά τα γενέθλιά τους, οι Νύχτες Πρεμιέρας δεν έχουν διάθεση να αναπολήσουν το παρελθόν, όπως τόνισε και ο καλλιτεχνικός διευθυντής τους, Λουκάς Κατσίκας, στην παρουσίαση του προγράμματος – με μία, μόνο, ταιριαστή εξαίρεση που θα διαβάσετε παρακάτω.
Το 30ό Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας, όπως και τα προηγούμενα χρόνια, φέρνει σε πρώτη προβολή μερικές από τις σημαντικότερες ταινίες που θα συζητάμε την υπόλοιπη σεζόν. Αλλά και ειδικά αφιερώματα με κινηματογραφικά διαμάντια που σπάνια έχουμε την ευκαιρία να δούμε στη μεγάλη οθόνη.
Αυτός είναι ένας πρώτος οδηγός επιβίωσης για τις φετινές Νύχτες Πρεμιέρας:
Ο Χρυσός Φοίνικας που ανοίγει την αυλαία
Ποδαρικό κάνει η νέα ταινία ενός γνώριμου του φεστιβάλ, του Σον Μπέικερ. Το «Anora», που κουβαλά στην πλάτη του και τον φετινό Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ των Καννών, αφηγείται την ιστορία μιας σεξεργάτριας από το Μπρούκλιν που παντρεύεται χωρίς πολλή σκέψη τον γιο ενός Ρώσου ολιγάρχη. Στο άκουσμα των νέων, η οικογένεια του δεύτερου θα κάνει τα πάντα για να διαλύσει τον γάμο.
Αθήνα, «Megalopolis»
Εχουν γραφτεί τόσα για το «Megalopolis» του Φράνσις Φορντ Κόπολα, πολυαναμενόμενη ταινία και για το κοινό αλλά και για τον ίδιο τον δημιουργό του, που οραματιζόταν εδώ και σχεδόν 50 χρόνια να τη γυρίσει και τελικά τη βλέπει να βγαίνει στις αίθουσες στα 85 του. Ο ίδιος το θεωρεί το αριστούργημά του –όλοι οι σινεφίλ γέλασαν όταν είδαν να τη βαθμολογεί με 5 αστεράκια στο Letterboxd–, οι κριτικοί του εξωτερικού δεν συμφωνούν τόσο, αλλά οπωσδήποτε η σκόνη που έχει σηκώσει την κάνει μια must ταινία του φεστιβάλ. Μάλιστα, θα προβληθεί στην κεντρική σκηνή της Στέγης με έναν ειδικό τρόπο, που οι άνθρωποι του φεστιβάλ δεν μας αποκαλύπτουν, αλλά μάλλον θα είναι η μοναδική προβολή της ταινίας της χώρας μας που θα γίνει έτσι.
Στο «Κονκλάβιο» όλα μπορούν να συμβούν
Γνωρίζετε πιθανότατα τον Εντουαρντ Μπέργκερ από τo προ διετίας γερμανικό remake του «Ουδέν Νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο» που εξασφάλισε 4 χρυσά αγαλματίδια στα Οσκαρ. Τώρα επιστρέφει βάζοντας στο «Κονκλάβιο» τον Ραλφ Φάινς και τον Στάνλεϊ Τούτσι, για την ανάδειξη νέου πάπα, που θα αποδειχθεί πολύ πιο περίπλοκη από ό,τι ήδη είναι, όταν τα πράγματα οδηγήσουν σε μια συνωμοσία που θα κάνει να τρίξουν τα θεμέλια της Εκκλησίας.
«The Brutalist» σε 70 χιλιοστά
Μια ταινία «όπως παλιά» γύρισε ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Μπράντι Κόρμπετ, μια και χρησιμοποίησε το μεγάλο φορμά των 70 χιλιοστών, που χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον στο σινεμά των 50s και των 60s, για να γυρίσει μια φιλόδοξη ταινία διάρκειας τρεισήμισι ωρών, θέλοντας να καταθέσει το αριστούργημά του. Το ημερολόγιο δείχνει 1947, και ο Εντριαν Μπρόντι είναι ένας Ούγγρος αρχιτέκτονας που μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σαλπάρει για τη «Γη της Επαγγελίας».
«Eno» σε κάθε πιθανό συνδυασμό
Στο «Μουσική & Φιλμ», από τα πλέον αγαπημένα τμήματα του φεστιβάλ, θα δείτε φέτος ντοκιμαντέρ για τους Mogwai, τους Blur, τους Devo, τους Black Keys, την Genesis P-Orridge, αλλά θα έχετε και τη μοναδική ευκαιρία να δείτε και το «Eno», φυσικά για τον Μπράιαν Ινο. Μοναδική κυριολεκτικά, καθώς το φιλμ του Γκάρι Χάστγουιτ ανήκει στην κατηγορία του «generative documentary», δηλαδή, σε κάθε προβολή προβάλλεται ό,τι αντλήθηκε από ένα υλικό χιλιάδων ωρών. Οι πιθανοί συνδυασμοί της ταινίας είναι 52 πεντάκις εκατομμύρια και άρα καμία προβολή δεν είναι ίδια με την άλλη. Αναμένουμε με ενδιαφέρον.
Θα αντέξετε το «Substance»;
Ενα τμήμα που επιστρέφει μετά από καιρό στις Νύχτες Πρεμιέρας είναι το «After Hours», υποσχόμενο «γκραγκινιολικές» εμπειρίες. Η ταινία του τμήματος που περιμένουμε όσο καμία είναι φυσικά το «The Substance» της Κοραλί Φαρζά, που όσοι την έχουν δει προειδοποιούν πως είναι για γερό στομάχι. Η Ντέμι Μουρ υποδύεται μια ηρωίδα που παίρνει από τη μαύρη αγορά ένα ελιξήριο νεότητας και «μεταμορφώνεται» σε μια νεότερη εκδοχή του εαυτού της – η οποία είναι η Μάργκαρετ Κουάλι. Τα πράγματα όμως γίνονται πολύ πιο ακραία για να τα χωρέσει αυτή η περιγραφή.
Καθόλου «Μικρά Πράγματα σαν κι Αυτά»
Η γραφή της Ιρλανδής Κλερ Κίγκαν σε κερδίζει με την ειλικρινή της απλότητα, όπως έχει κάνει και μεταφερόμενη στη μεγάλη οθόνη. Μετά τον ρεαλισμό του «Ησυχου Κοριτσιού» του Κόλουμ Μπερέιντ, άλλο ένα βιβλίο της συγγραφέως, το «Μικρά Πράγματα σαν κι Αυτά», μεταφέρεται στη μεγάλη οθόνη από τον Τιμ Μίλαντς. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο ο Κίλιαν Μέρφι, στην πρώτη ταινία που γύρισε μετά το «Οπενχάιμερ».
Το animation της χρονιάς έχει «Flow»
O Λετονός Γκιντς Ζιλμαλόντις κοιτάει «καρφί» προς τα Οσκαρ με το «Flow», που όσοι το έχουν δει κάνουν λόγο για το κορυφαίο animation της φετινής χρονιάς. Πρωταγωνίστρια, μια μαύρη γατούλα, τις περιπέτειες της οποίας μπορούν να ακολουθήσουν μικροί και μεγάλοι στην πιο «family friendly» ταινία της φετινής διοργάνωσης που συμμετέχει στο διεθνές διαγωνιστικό.
Μιγιαζάκι για πάντα
Οι περσινές Νύχτες Πρεμιέρας έκλεισαν με την τελευταία ταινία του «βασιλιά» του ιαπωνικού animation, «Το Αγόρι και ο Ερωδιός». Οι φετινές θα τιμήσουν αλλιώς τον σπουδαίο δημιουργό, με ένα ντοκιμαντέρ του Λίο Φαβιέ («Miyazaki: Spirit of Nature») που ανατρέχει στη ζωή και ατο έργο του «μπαμπά» του Studio Ghibli.
Πάουελ + Πρεσμπέργκερ + Σκορσέζε= Αγάπη για το σινεμά
Από τη μία έχουμε το θρυλικό ντουέτο του Μάικλ Πάουελ και του Εμερικ Πρεσμπέργκερ, τους ανθρώπους που γύρισαν τα «Κόκκινα Παπούτσια» αλλά και το τολμηρό «Peeping Tom», που τη δεκαετία του ’60 μετέτρεψε σε κινηματογραφική «persona non grata» τον Πάουελ στη Μεγάλη Βρετανία. Και, από την άλλη, έχουμε τον Μάρτιν Σκορσέζε, ο οποίος γίνεται παραγωγός και αφηγητής στο ντοκιμαντέρ «Made in England: The Films of Powell and Pressburger», για να ξετυλίξει το κουβάρι της ιστορίας δύο εκ των αγαπημένων του δημιουργών. Από κάθε άποψη, άχαστο. Οπως και η προβολή του «I Know Where I’m Going!» του κινηματογραφικού διδύμου που θα βρει κανείς στο φετινό πρόγραμμα.
«No Other Land» στο Ισραήλ και στην Παλαιστίνη
Το διαγωνιστικό τμήμα ντοκιμαντέρ έχει φέτος έντονα πολιτικό χαρακτήρα και αναφορές στις μεγάλες πολεμικές συρράξεις σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή. Ξεχωρίζει το «No Other Land», που πήρε το βραβείο ντοκιμαντέρ και κοινού στο Φεστιβάλ του Βερολίνου. Την ταινία έφτιαξε μια ομάδα Ισραηλινών και Παλαιστίνιων ακτιβιστών και αφηγείται την ιστορία της φιλίας ενός Παλαιστίνιου ακτιβιστή και ενός Ισραηλινού δημοσιογράφου.
«Λατρεία» για το καλτ
Τι σημαίνει καλτ; Τι ορίζει το ελληνικό καλτ σινεμά; Με εφαλτήριο αυτά τα ερωτήματα, ο σκηνοθέτης Μελέτης Μοίρας παρουσιάζει στις Νύχτες Πρεμιέρας το νέο του ντοκιμαντέρ για τις «Καλτ ελληνικές ταινίες (του)», όπως είναι ο υπότιτλος της ταινίας, που θα παρακολουθήσουμε με ενδιαφέρον.
Μικρό και «ΠΟΠ»
Το «παρών» δίνουν και φέτος φυσικά οι «Ελληνικές Μικρές Ιστορίες», το τμήμα των «μικρομηκάδων», με δεκάδες ταινίες. Αρκετές εξ αυτών είναι άρτι αφιχθείσες από το Φεστιβάλ της Δράμας -όπως ο «Γκέκας» του Δημήτρη Μουτσιάκα που απέσπασε τον Χρυσό Διόνυσο. Αναζητήστε όμως το «ΠΟΠ» της Λίνας Κουντουρά, που πέρα από το Σπουδαστικό Βραβείο του DISFF, κέρδισε και τις εντυπώσεις μας στη Δράμα με την «γουεσαντερσονική» τσαχπινιά του.
«This Is England» στην Αθήνα
«Αν δεν υπήρχε η Μάργκαρετ Θάτσερ, δεν θα υπήρχε αυτό το αφιέρωμα», είπε μεταξύ σοβαρού και αστείου ο Λουκάς Κατσίκας προλογίζοντας το πολύ δυνατό αφιέρωμα στο βρετανικό σινεμά της δεκαετίας του ’80 που θα δούμε φέτος. Ταινίες που μας σύστησαν ηθοποιούς σαν τον Γκάρι Ολντμαν (το «Sid and Nancy» του Αλεξ Κοξ, στο οποίο υποδύθηκε τον Σιντ Βίσιους), τον Ντάνιελ Ντέι Λιούις (το «Ωραίο μου Πλυντήριο» του Στίβεν Φρίαρς) και απολαυστικές, οριακές ιστορίες σαν το «Withnail & I» του Μπρους Ρόμπινσον είναι μόνο κάποιες από τις χαρακτηριστικές «made in UK» ταινίες που θα δούμε στις Νύχτες Πρεμιέρας. Βάλτε οπωσδήποτε στο πρόγραμμά σας το «Distant Voices, Still Lives» του Τέρενς Ντέιβις, ένα σπαρακτικό φιλμ με σπάνια ευαισθησία που θα επαναπροσδιορίσει μέσα σας τα όρια του μιούζικαλ.
Επαναλάβετε Ακίρα Κουροσάβα 13 φορές
Ανάμεσα στους σημαντικότερους δημιουργούς που πέρασαν ποτέ από τη μεγάλη οθόνη, ο Ακίρα Κουροσάβα δεν ήταν μόνο ο σκηνοθέτης του «Ρασομόν», του «Ραν» και των «Επτά Σαμουράι». Ηταν και ο σκηνοθέτης που έφερε τον Σέρτζιο Λεόνε στα ιαπωνικά μέτρα («Γιοζίμπο»), διασκεύασε Ντοστογιέφσκι στη μεγάλη οθόνη («Ο Ηλίθιος»), πραγματεύτηκε με τρομερή διαύγεια και λεπτότητα την απώλεια και τη μοναξιά (στο «Ikiru»). Δεκατρείς ταινίες του σπουδαίου Ιάπωνα auteur, από τα κλασικά του αριστουργήματα μέχρι πιο παραγνωρισμένα έργα, θα προβληθούν στην Αθήνα σε αποκατεστημένες κόπιες, μια ευκαιρία που δεν μας δίνεται κάθε μέρα.
Η Σίντι Σέρμαν δείχνει σινεμά στο μουσείο
Οι Νύχτες πάνε φέτος και στο Κυκλαδικό Μουσείο, με την προβολή δύο ταινιών που επέλεξε η ίδια η φωτογράφος Σίντι Σέρμαν, στο πλαίσιο της έκθεσής της με πρώιμα έργα της. Η μία είναι το «The Naked Kiss» του Σάμιουελ Φούλερ και το άλλο το «Beyond the Valley of the Dolls» του Ρας Μέγιερ –δεν θα πιστέψετε βλέποντας το δεύτερο πως το σενάριο το έγραψε ο Ρότζερ Ιμπερτ (!).
«Choose life» όπως τότε
Στη δεύτερη χρονιά των Νυχτών Πρεμιέρας η πρεμιέρα της νέας τότε ταινίας του Ντάνι Μπόιλ χαιρετίστηκε από τόσο θερμή προσέλευση από το αθηναϊκό κοινό, που η αίθουσα του «Απόλλων» δεν τους χώρεσε όλους και η παραγωγή αποφάσισε να κάνει και δεύτερη προβολή. Η ταινία ήταν το «Trainspotting» και, μετά τις… κραιπάλες επί της οθόνης, ακολούθησε ένα πάρτι στην πλατεία Καρύτση, που όσοι το έζησαν, το θυμούνται. Αυτή τη στιγμή-σταθμό θα προσπαθήσει να αναβιώσει το φεστιβάλ σβήνοντας τα 30 κεράκια του με μια προβολή της εμβληματικής ταινίας των 90s, μεταφέροντας στη συνέχεια το πάρτι στο Χοροστάσιο.
Υπόκλιση στο «Διπλανό Δωμάτιο»
Ανοίγει με Χρυσό Φοίνικα και κλείνει με Χρυσό Λέοντα το φεστιβάλ, καθώς η ταινία λήξης της φετινής διοργάνωσης θα είναι το «Διπλανό Δωμάτιο», η πρώτη αγγλόφωνη ταινία του Πέδρο Αλμοδόβαρ που κέρδισε το μεγάλο βραβείο στη Μόστρα της Βενετίας. Με Τζούλιαν Μουρ και Τίλντα Σουίντον στους πρωταγωνιστικούς ρόλους δεν χάνεις ποτέ.
[Κεντρική φωτογραφία: Η Ντέμι Μουρ σε στιγμιότυπο από το «The Substance (Mubi via AP)]
