Ποιο μυστήριο κρύβει η εξαφάνιση του Μισέλ Ουελμπέκ; Πώς συνδέονται οι «Μεταμορφώσεις» του Οβιδίου με το σύγχρονο οικονομικό σύστημα και το χρέος της Ελλάδος; Ποιους στοχασμούς της σημερινής κοινωνίας επαναφέρει ο ακλόνητος μύθος του Φρανκεστάιν;
Αν αναζητήσουμε τις απαντήσεις και το νήμα που συνδέει τους δύο κλασικούς μύθους με τον αιρετικό σύγχρονο Γάλλο συγγραφέα, φαινομενικά, αυτό θα είναι το 55ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Μια δεύτερη ανάγνωση τριών από τις 150 πρωτοποριακές παραγωγές παραπέμπει στη διαχρονική, αμφίδρομη σχέση λογοτεχνίας και κινηματογράφου.
Νέοι Ευρωπαίοι κινηματογραφιστές εξακολουθούν να αντλούν υλικό από κλασικούς λογοτεχνικούς μύθους για να αφηγηθούν σύγχρονες ιστορίες. Ταυτόχρονα ρίχνουν φως (;) σε ένα πραγματικό θρίλερ με πρωταγωνιστή τον ίδιο τον συγγραφέα. Τον πολυβραβευμένο μάστορα της σύγχρονης γαλλικής γραφής που αυτή τη φορά μέσω του σινεμά θολώνει τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας εντείνοντας το μυστήριο: Η «απαγωγή» σχετίζεται με την εξαφάνισή του, τον Νοέμβριο του ’11, που τροφοδότησε ΜΜΕ και λογοτεχνικούς κύκλους με θεωρίες συνωμοσίας; Είχε πέσει τελικά θύμα απαγωγής ή ομηρίας της Αλ Κάιντα για τις αντιισλαμιστικές του θέσεις; Επρόκειτο για ένα τέχνασμα, για κρίση ταυτότητας ή για σχιζοφρενικό ντελίριο;
Οποια και αν είναι η πραγματική αλήθεια, ο σκηνοθέτης Γκιγιόμ Νικλού στη βραβευμένη (στο Φεστιβάλ Tribeca της Νέας Υόρκης) «απαγωγή του Μισέλ Ουελμπέκ» δημιουργεί μια διασκεδαστική κινηματογραφική φάρσα. Υπό το πρίσμα της κωμωδίας που είναι η ανθρώπινη ζωή μας, χρησιμοποιεί τον λόγο και την πολυπλοκότητα της σκέψης ενός σύγχρονου διανοούμενου για να αντιπαραθέσει διαφορετικούς κόσμους, πεποιθήσεις, ιδέες, απόψεις: του συγγραφέα, των απαγωγέων, της οικοδέσποινας και τους προβληματισμούς τους για την καλλιτεχνική δημιουργία, τον φόβο, την Πολωνία, τη μετενσάρκωση, την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, τον Νίτσε, τα όπλα, την αρχιτεκτονική, ακόμη και για το Βιάγκρα!
Η «απαγωγή», εξηγεί ο σκηνοθέτης, είναι «το εφαλτήριο για ενδοσκόπηση, ένα εργαστήρι πειραματισμού όπου ο πραγματικός συγγραφέας αναμειγνύεται με τον φανταστικό ξεφλουδίζοντας κυριολεκτικά το δέρμα και τις πτυχές του. Απογυμνώνεται χρησιμοποιώντας ψεύδη ως δυνητικές αλήθειες» και θέτουν υπό αμφισβήτηση τα πάντα, ακόμη και τον ίδιο του τον εαυτό, την καλλιτεχνική του υπόσταση. «Αλήθεια, ποιος και γιατί να πληρώσει λύτρα για έναν συγγραφέα;» αναρωτιέται ως πρωταγωνιστής. Και μπορεί το μυστήριο της εξαφάνισης να συνεχίζεται, αλλά ένα άλλο γοητευτικό μυστήριο, αυτό της διανόησης, ξεκλειδώνεται μπροστά στην κάμερα με την αληθοφάνεια του ρεαλιστικού σινεμά.
Μεταμορφώσεις
Στο νατουραλιστικό σινεμά στρέφεται ο Γάλλος κινηματογραφιστής Κριστόφ Ονορέ για να μεταμορφώσει το δύσκολο και πολύπλευρο ποιητικό έργο του Οβιδίου σε κινηματογραφικές εικόνες. Στην ταινία «Μεταμορφώσεις», από τις πιο πειραματικές του φετινού φεστιβάλ, δείχνει με το δάχτυλο τις βάσεις της σύγχρονης κοινωνίας στη σημερινή Γαλλία, στην Ευρώπη, στον κόσμο μας. Επιλέγοντας μια περιαστική περιοχή ως τόπο συνύπαρξης θεών και ανθρώπων, ο Ονορέ παίζει διαρκώς με τις μεταμορφώσεις, τα διαχρονικά ζητήματα της ανθρωπότητας.
Φυσικά τοπία, εναλλασσόμενες εικόνες από μυθικές ιστορίες (Δίας και Ευρώπη, αρπαγή της Περσεφόνης, Ορφέας και Ευρυδίκη και πολλές άλλες) προσαρμοσμένες σε σύγχρονη κινηματογραφική φόρμα, δημιουργούν έναν φανταστικό τόπο. Απευθύνεται στον θεατή, λέει ο Ονορέ, για να του πει: «Δεν έχεις δει ποτέ Ελληνες θεούς γιατί δεν ήρθες ποτέ εδώ».
Τι είχε κατά νου ο Γάλλος κινηματογραφιστής επιχειρώντας να αντιστρέψει «την ποίηση του σύγχρονου οικονομικού συστήματος», όπως λέει, στο όνομα της ιστορίας και του μύθου; «Το στοίχημα ήταν να δείξω ότι αυτοί οι μύθοι είναι, μερικές φορές ασυναίσθητα, τα θεμέλια της σημερινής κοινωνίας, ένα είδος παλίμψηστου. Αν οι άνθρωποι ξύσουν λιγάκι την επιφάνειά του, εύκολα μπορούν να τα ανακαλύψουν. Πρόκειται για μια κουλτούρα που αρνείται να εξαφανιστεί και την εκθέτω εκεί έξω ώστε να την ανακαλύψουν οι νέοι Γάλλοι».
Μισέλ Ουελμπέκ
Ποιος είναι πραγματικά ο Μισέλ Ουελμπέκ; Ενας καλός, πολυβραβευμένος και ο πιο πολυδιαβασμένος εν ζωή Γάλλος συγγραφέας στον κόσμο; Ή κάτι περισσότερο; Ο πιο μισητός και ο πιο σεβαστός ταυτόχρονα; Μήπως αξίζει να τον κατατάξουμε ανάμεσα στα τρομερά παιδιά της εθνικής μας πεζογραφίας δίπλα στον Αρτό, τον Σελίν, τον Ζενέ, τον Γκρακ; αναρωτιέται ο σκηνοθέτης Γκιγιόμ Νικλού ο οποίος -αποδεχόμενος τη θεωρία του Κριστιάν Μετζ ότι κάθε ντοκιμαντέρ είναι μια μυθοπλασία, σκιαγραφεί, όπως λέει, «ένα πορτρέτο μεταμφιεσμένο σε αστείο χρονικό εγκλήματος».
Με σημείο εκκίνησης την αφήγηση και τα γεγονότα, βυθίζει την κάμερα στην άβυσσο της ψυχής και του μυαλού του ελπίζοντας να αποκαλύψει έναν συγγραφέα «προικισμένο, ευαίσθητο, αστείο, αφελή, αγενή, ανήσυχο, ευφυή και ερωτευμένο, έναν διανοούμενο με καυστικό χιούμορ που βασανίζεται από τις αμφιβολίες.
Ενα είδος ανθρώπου που δεν περιμένουμε να συναντήσουμε και που ίσως ποτέ δεν φιλοδοξούσε να γίνει συγγραφέας αλλά μάλλον ένας οδηγός αγωνιστικών αυτοκινήτων».
