Οι μεγάλες και φιλόδοξες αφηγήσεις επιστημονικής φαντασίας της εποχής μας έχουν εξαρχής ένα εμπόδιο να υπερπηδήσουν. Πρέπει να συγκρατήσουν την καταιγιστική δράση, που μετατρέπει τους ήρωες σε καρτούν, αλλά και να δώσουν στην τεχνολογία ρόλο ουσιαστικότερο απ’ αυτόν του gadget. Στο «Ιnterstellar» του Κρίστοφερ Νόλαν («Inception»), θεωρίες της σύγχρονης φυσικής χρησιμοποιούνται ως πρώτη ύλη για το σενάριο μιας «ρεαλιστικής» περιπέτειας του ανθρώπου στο Διάστημα. Ο θόρυβος του θεάματος δεν σκεπάζει το δράμα του ατόμου, ούτε αποκλείει ερωτήματα φιλοσοφικού επιπέδου.
Το «Ιnterstellar» φαντάζει σαν Πλανητάριο, όπου μπορείς να ζήσεις κάτι σαν προσομοίωση ενός ταξιδιού στα άστρα. Ο θόλος του είναι διάστικτος από θραύσματα ταινιών επιστημονικής φαντασίας («2001: Οδύσσεια του Διαστήματος», «Οι κατάλληλοι άνθρωποι», «Επαφή», «Gravity» κ.ά). Πάλλεται και από συναισθήματα – αυτό είναι και το πιο δυνατό «χαρτί» αυτού του αποσπασματικού και βραδύκαυστου, λόγω έλλειψης πυκνότητας στην πλοκή, blockbuster. Ο Νόλαν προσπαθεί να συνταιριάξει το προσωπικό, υπαρξιακό δράμα που ζει ο ήρωάς του, ο κοσμοναύτης Κούπερ (Μάθιου ΜακΚόναχι) με το «πατριωτικό» έπος: η Αμερική χρειάζεται πρωτοπόρους επιστήμονες (όχι θερμοκέφαλους Ράμπο) που θα εξερευνήσουν το σύμπαν για να βρουν μια νέα Γη της Επαγγελίας.
Υπάρχουν τέσσερις κομβικές σκηνές. Η πρώτη, απροσδιόριστη χρονικά, παραπέμπει σε βιβλική παραβολή για μια αγροτική Αμερική που υποφέρει σαν τον Ιώβ και περιμένει ένα θαύμα όπως οι Εβραίοι πριν από την επική Εξοδό τους από την Αίγυπτο. Παραπέμπει επίσης σε μια μετα-αποκαλυπτική δυστοπία, σαν αυτές που μας έχει συνηθίσει η επιστημονική φαντασία. Λιμός μαστίζει τη χώρα ενώ σύννεφα σκόνης σκεπάζουν τις απέραντες φάρμες της.
Η δεύτερη, περιγράφει ένα επεισόδιο ανάμεσα στον Κούπερ, πρώην επίλεκτο της NASA και νυν αγρότη, και σε μια καθηγήτρια, θύμα του σκοταδισμού ή και θεωριών συνωμοσίας, η οποία λέει ανοησίες στην κόρη του για την κατάκτηση του Διαστήματος κατά τον 20ό αιώνα. Στην τρίτη κομβική σκηνή, με την οποία κλείνει ο πρόλογος του «Ιnterstellar», βαραίνει ο βίαιος χωρισμός του Κούπερ από την κόρη του. Στην τέταρτη, στον επίλογο της ταινίας, το μελόδραμα χάνει το βάρος του.
Mοναξιά
Το «Interstellar», από το πρώτο μέχρι το τελευταίο του καρέ, γλιστράει στην κόψη της αμφισημίας, σα να παίζεται ένα κρυφό παιχνίδι μεταξύ της μεταφυσικής και της αστροφυσικής: των θεωριών για τον χώρο (που μπορεί να βιωθεί σε περισσότερες από τρεις διαστάσεις) και τον χρόνο (που δεν είναι γραμμικός, αλλά συστέλλεται και διαστέλλεται αναλόγως με το σημείο του σύμπαντος στο οποίο βιώνεται). Ο άνθρωπος μπαίνει σε «σκουληκότρυπες» ή σε «μαύρες τρύπες» του σύμπαντος αναζητώντας ζωτικό χώρο για τη συνέχεια του είδους του. Πλαγίως τίθενται ζητήματα γύρω από την ηθική της επιστήμης.
Ποιο «είδος» ανθρώπου (ή νοημοσύνης) θα επιζούσε σε μια διαγαλακτική Οδύσσεια; Και αν το πετύχαινε, θα κατάφερνε να μην τρελαθεί ζώντας σε έναν πενταδιάστατο κόσμο-κουτί; Αν έλειπε η αφέλεια της χολιγουντιανής υπερπαραγωγής, θα μπορούσε να ακουστεί καλύτερα και ένας ψίθυρος: εάν o άνθρωπος έφτανε στους μακρινούς κόσμους της αστροφυσικής, όπου η φαντασία και η πραγματικότητα βιώνονται από τον κοινό νου ως μία και μόνη εμπειρία, πόσο σχετικές θα ’ταν έννοιες όπως η αιωνιότητα, η αθανασία, η απώλεια; Εκεί έξω, πάντως, δεν υπάρχει παράδεισος και πρέπει να δημιουργηθεί.
Ποια Ιθάκη;
Ολα αυτά συνιστούν το περιεχόμενο ενός ανορθόδοξου blockbuster για τον απελπισμένο άνθρωπο που ονειρεύεται την επιστροφή του σε μια Ιθάκη, με απροσδιόριστες συντεταγμένες στον χωροχρόνο. Η Πηνελόπη λείπει, πάντα έλειπε. Υπάρχει όμως μια κόρη να τον περιμένει ή να τον θυμάται. Το «Ιnterstellar» μιλάει για τη μοναξιά του ανθρώπου, που μπουσουλάει, τσακώνεται ή κλαίει σαν μωρό στην απεραντοσύνη του σύμπαντος, αλλά και για την απελπισία του πατέρα που αποκόβεται από την κόρη του και τούμπαλιν. Στην απαισιοδοξία (το δράμα) αντιτάσσεται η αισιοδοξία (το έπος), η σύγκρουση όμως δεν αφομοιώνεται δημιουργικά στο σενάριο ούτε οδηγεί τη σκηνοθεσία.
Δείτε
Interstellar (2014)
Περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας του Κρίστοφερ Νόλαν σε σενάριο του ίδιου και του Τζόναθαν Νόλαν. Ανάμεσα στους συντελεστές του φιλμ είναι και ο κορυφαίος Αμερικανός αστρoφυσικός Κιπ Θορν, επιστημονικός σύμβουλος και διευθυντής παραγωγής. Στην «Κ», στις 2/11, ο Ηλίας Μαγκλίνης μας ξενάγησε στο επιστημονικό παρασκήνιο του «Interstellar» (http://www.kathimerini.gr/789998/article/politismos/kinhmatografos/sta-dyo-tria-lepta-toy-sympantos). Η οικολογική καταστροφή είναι μη αναστρέψιμη. Η NASA, που στεγάζεται σε ένα μυστικό καταφύγιο, στέλνει στα άστρα ένα διαστημόπλοιο, σαν διαστημική κιβωτός του Νώε, αναζητώντας πλανήτη φιλικό για το ανθρώπινο είδος. Παίζουν: Μάθιου ΜακΚόναχι, Αν Χάθαγουεϊ, Μάικλ Κέιν, Τσέσικα Τσάστεϊν. (Προβάλλεται στις αίθουσες).
Οι κατάλληλοι άνθρωποι (Τhe Right Stuff, 1983)
Το έπος της κατάκτησης του Διαστήματος μέσα από την καθημερινότητα των πρώτων ανθρώπων που επιχείρησαν να ταξιδεύσουν στο Διάστημα (φωτ.). Γυρίστηκε από τον Φίλιπ Κάουφμαν. (Σε dvd)
