Στο πιο ατμοσφαιρικό καρτ ποστάλ της επιστημονικής φαντασίας, στο κλασικό πια «Μπλέιντ Ράνερ» του Ρίντλεϊ Σκοτ, το παρακμιακό σκηνικό, το Λος Αντζελες του 2019, φωτίζεται από neon. Τέσσερα επαναστατημένα ανδροειδή πέφτουν εκεί από μια αποικία στο Διάστημα. Αναζητούν τον δημιουργό τους και το πρόγραμμα που ελέγχει τον χρόνο ζωής τους. Παρόμοιος φόβος του θανάτου καθοδηγεί σήμερα το «μυαλό» και τα βήματα ενός εξελιγμένου ρομπότ, της Εϊβα, στο «Από μηχανής» του Αλεξ Γκάρλαντ. Η δυστοπία δεν είναι ορατή με την πρώτη ματιά. Βρίσκεται στα θεμέλια του σκηνικού (ένα υβρίδιο μοντέρνας αρχιτεκτονικής από γυαλί, πέτρα, μπετόν, αλλά και χιλιόμετρα οπτικών ινών), που είναι ενταγμένο αρμονικά σε έναν από τους τελευταίους φυσικούς παραδείσους. Εκεί έχει απομονωθεί ο βαθύπλουτος Νέιθαν, γκουρού της τεχνητής νοημοσύνης, ο οποίος θα ’θελε να συμπεριληφθεί το όνομά του στην «ιστορία των θεών». Δεν διαφέρει και πολύ από τον δόκτορα Φρανκενστάιν.
Ο Αδάμ
Ο τραγικός λογοτεχνικός ήρωας της Μαίρης Σέλεϊ, κοντινός συγγενής του Προμηθέα και του Φάουστ, ήταν ένας ουμανιστής του 19ου αιώνα που έστρεψε την επιστήμη, το ισχυρότερο όπλο του ανθρώπου, ενάντια στο εύθραυστο της φύσης του: τόλμησε να δημιουργήσει ζωή διοχετεύοντας ηλεκτρισμό στο πτώμα ενός άντρα. Η ανάσταση του νεκρού διά αυτής της οδού έδωσε μηχανική κίνηση σε έναν τερατόμορφο Αδάμ της βιομηχανικής επανάστασης. Παράλληλα, κληροδότησε στην ανθρωπότητα ένα αρχέτυπο του τρόμου. Κάθε επανάσταση έχει το τέρας της, την ένοχη συνείδησή της.
Ο μύθος του Φρανκενστάιν περιγράφει το θετικιστικό πνεύμα εκείνης της εποχής, η ιστορία του Νέιθαν τους καιρούς μας: Τον μεταμοντέρνο, κατακερματισμένο κόσμο που επανασυνδέεται σε νέα δίκτυα, αλλά και την τρελή επιθυμία για περιπέτεια στο άγνωστο, μέρος του οποίου είναι και η εικονική πραγματικότητα.
Οι εφιάλτες του Αλντους Χάξλεϊ δεν αγγίζουν τον Νέιθαν, που πασχίζει να εξελίξει την τεχνητή νοημοσύνη και να τη φέρει στο επίπεδο της ανθρώπινης. Κάποιες στιγμές φαντάζει σαν τον παρανοϊκό συνταγματάρχη Κουρτζ στην καρδιά της ζούγκλας του Κόνραντ. Βυθισμένος στην τρέλα του, κυνηγάει το όραμά του ενώ αναζητεί το νόημα της ζωής και στις απολαύσεις. Πίνει, ενίοτε μέχρι πτώσεως, και χρησιμοποιεί ως αντικείμενο του σεξ μια δούλα-δημιούργημά του (ένα ρομπότ με εμφάνιση Ασιάτισσας και νοημοσύνη κατώτερη από αυτή της Εϊβα). Διατηρεί τη φυσική του φόρμα γρονθοκοπώντας ένα σάκο του μποξ στην hi-tech σπηλιά του.
Εκεί φτάνει μια μέρα, ο νεαρός Κάλεμπ, ιδιοφυΐα στους υπολογιστές. Είναι ο εκλεκτός του Νέιθαν, έχει επιλεγεί για να κάνει στην Εϊβα το τεστ του Τιούρινγκ, γύρω από την αλληλεπίδραση μεταξύ ανθρώπου και ηλεκτρονικού υπολογιστή. Εάν ο Κάλεμπ παρασυρθεί από τον τρόπο με τον οποίο η Εϊβα επικοινωνεί μαζί του στις διαδοχικές «συνεδρίες» τους και ξεχάσει για λίγο πως έχει απέναντί του μια μηχανή, τότε ο Νέιθαν θα έχει μπροστά του ζωντανή και περίτρανη την απόδειξη της δικής του μετεξέλιξης σε θεό.
Η Εϊβα
Ο ανυποψίαστος Κάλεμπ έρχεται ουρανοκατέβατος, με ελικόπτερο, στον φουτουριστικό (;) παράδεισο του Γκάρλαντ για να τεστάρει το πείραμα της δημιουργίας τεχνητού ανθρώπου. Η Εϊβα, η Εύα της νέας τεχνολογικής επανάστασης, έχει σχεδιαστεί με πατρόν το πορνογραφικό του προφίλ. «Εκανα χάκινγκ σε όλα τα λάπτοπ και τα κινητά του κόσμου για να συλλέξω εκφράσεις για αυτήν» λέει ο Νέιθαν και προσθέτει πως «οι μηχανές αναζήτησης φαντάζουν σαν το πετρέλαιο σε έναν κόσμο που ακόμη δεν έχει ανακαλύψει τη μηχανή εσωτερικής καύσης».
Ο συγγραφέας και σεναριογράφος Γκάρλαντ (δημοφιλέστερο βιβλίο του είναι η «Παραλία»), έκανε το σκηνοθετικό του ντεμπούτο με το «Από μηχανής». Αυτή η ταινία, όπως και το περσινό «Δικός της» του Σπάικ Τζόνζι, εγκαινιάζουν μια σύγχρονη «ρεαλιστική» τάση στην επιστημονική φαντασία. Μιλούν για εφιάλτες, όχι και τόσο μακρινούς κρίνοντας από τα όσα λέγονται τον τελευταίο καιρό από ανθρώπους όπως ο Στίβεν Χόκινγκ ή ο Μπιλ Γκέιτς για την απειλή της τεχνητής νοημοσύνης.
Δείτε
Από μηχανής (Ex Machina, 2015)
Ο Βρετανός συγγραφέας Αλεξ Γκάρλαντ, εκφραστής της μεταμοντέρνας περιπέτειας που αγγίζει επιθυμίες και ανάγκες της γενιάς της εικονικής πραγματικότητας, σκηνοθετεί την πρώτη του ταινία. Ο νεαρός Κάλεμπ, άσος στα κομπιούτερ, κερδίζει σε έναν διαγωνισμό. Το έπαθλο είναι ένα συμβόλαιο σε ένα μυστικό ερευνητικό κέντρο, όπου ένας δισεκατομμυριούχος, ο Νέιθαν, σχεδιάζει ένα θηλυκό ρομπότ με νοημοσύνη εφάμιλλη αυτής του εξυπνότερου ανθρώπου. Παίζουν Οσκαρ Αϊζακ (δεξιά στη φωτ.) Ντόνολ Γκλίσον (αριστερά), Αλίσια Βικάντερ. (Προβάλλεται στις αίθουσες).
Δικός της (Her, 2013)
Ενας μοναχικός άντρας (Χοακίν Φίνιξ) ερωτεύεται την αϋλη Σαμάνθα: το πρωτοποριακό λειτουργικό σύστημα του υπολογιστή του! Η φωνή της (Σκάρλετ Γιόχανσον) τον τυλίγει σαν πέπλο. Ζεστή και αισθησιακή, παραπέμπει άλλοτε σε chat room γνωριμιών, κι άλλοτε σε φαμ φατάλ του μέλλοντος που ίσως και να φαντασιώνεται την πτώση της στον φθαρτό υλικό κόσμο. Ρομάντζο και επιστημονική φαντασία από τον Σπάικ Τζόνζι (Σε dvd).
