Ολοι λίγο-πολύ θυμόμαστε τη φασαρία που είχε ξεσπάσει στον κινηματογραφικό πλανήτη τέτοιο καιρό πέρυσι, παραμονές των Οσκαρ· casus belli θεωρήθηκαν οι υπερβολικά «λευκές» υποψηφιότητες των βραβείων, μιας και ανάμεσά τους δεν υπήρχε ούτε ένας εκπρόσωπος της μαύρης Αμερικής. Φέτος –και εν μέσω της φουρτούνας της εκλογής Τραμπ– η «επανόρθωση» από πλευράς του πάντα ευαίσθητου σε αυτά τα ζητήματα Χόλιγουντ ήρθε εμφατικά και καθρεφτίζεται σε τρία φιλμ («Μοοnlight», «Fences», «Αφανείς ηρωίδες») με πρωταγωνιστές αποκλειστικά Αφροαμερικανούς, όλα υποψήφια για το Οσκαρ καλύτερης ταινίας. Προς το παρόν, εμείς έχουμε στη διάθεσή μας το πρώτο από αυτά…
Το «Μοοnlight» του Μπάρι Τζένκινς είναι ένα χαμηλότονο φιλμ, που αφηγείται την ιστορία του Σαϊρόν, ενός πιτσιρικά ο οποίος μεγαλώνει δύσκολα σε κάποια φτωχογειτονιά του Μαϊάμι. Εξαρτημένη μητέρα, ανύπαρκτος πατέρας, μπούλινγκ στο σχολείο, λανθάνουσα ομοφυλοφιλία: η ιστορία φωνάζει από μακριά «δακρύβρεχτο δράμα» και όμως το «Moonlight» διατηρεί από την αρχή ώς το τέλος μια φυσικότητα και μια απέχθεια προς την υπερβολή που όχι απλά το διασώζει, αλλά το κάνει να ξεχωρίζει. Η ταινία είναι χωρισμένη σε τρία ηλικιακά κεφάλαια (παιδική ηλικία, εφηβεία, πρώιμη ενήλικη ζωή) κατά τα οποία παρακολουθούμε την εξέλιξη του Σαϊρόν ή, όπως σύντομα συνειδητοποιούμε, την απουσία της.
Ο εννιάχρονος πρωταγωνιστής του πρώτου κεφαλαίου είναι μικρόσωμος και μονίμως τρομαγμένος, με το ζόρι λέει 2-3 λέξεις σε οποιονδήποτε. Θα βρει ωστόσο απρόσμενο στήριγμα και πατρική φιγούρα στο πρόσωπο ενός ντόπιου ντίλερ ναρκωτικών και στην καλόκαρδη φιλενάδα του. Και ως έφηβος, βέβαια, ο Σαϊρόν δεν περνάει καλύτερα. Η γκέι σεξουαλικότητά του εκδηλώνεται, κάτι που στον σκληρό κόσμο της μαύρης Αμερικής μοιάζει με ασυγχώρητο αμάρτημα, οδηγώντας τελικά στο ξέσπασμα και στην επόμενη φάση της ζωής του. Εκεί βλέπουμε πια έναν άνδρα τελείως αλλαγμένο: δυνατό, χειραφετημένο, σίγουρο. Και πάλι όμως η μεταβολή είναι μόνον επιφανειακή, με το ανοιχτό τέλος της ταινίας να προσφέρει μάλλον μελαγχολία αντί για λύτρωση.
Το πραγματικά ενδιαφέρον με το «Moonlight» των μόλις 5 εκατομμυρίων δολαρίων είναι η ειλικρίνεια και ο ρεαλισμός του. Δεν μπαίνει στον κόπο να περιγράψει –για παράδειγμα– τα μεγάλα όνειρα ενός φτωχόπαιδου και το πώς μέσα από άπειρες δυσκολίες καταφέρνει να τα πλησιάσει. Αντιθέτως, οι όποιες αχτίδες αισιοδοξίας έρχονται μέσα από τη φόρμα.
Η υπέροχη χρωματική παλέτα του ηλιόλουστου Μαϊάμι σε συνδυασμό με το ανάλαφρο μουσικό φόντο μοιάζει να είναι εκεί ακριβώς ως αντίβαρο της σιωπηλής τραγικότητας των ηρώων. Οπως είπαμε, οι εύκολες συγκινήσεις αποφεύγονται, ενώ ο σχηματισμός των χαρακτήρων περιορίζεται στους πραγματικούς ανθρώπους· εκείνους μιας Αμερικής (τραγική ειρωνεία) όπου τα όνειρα πολλές φορές δεν προλαβαίνουν καν να σχηματιστούν.
Το βαρομετρο της εβδομαδας
Από τις ταινίες αυτής της εβδομάδας ευχάριστη –και απρόσμενη– έκπληξη αποτελεί η «Επιχείρηση ανθρωποειδές» του Σον Ελις («Cashback»), η οποία μας αφηγείται ένα δραματικό όσο και συναρπαστικό επεισόδιο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου: τη δολοφονία του Νο 3 των ναζί –και βασικού εμπνευστή της Τελικής Λύσης και του Ολοκαυτώματος– Ράινχαρντ Χάιντριχ, από δύο Τσέχους αντιστασιακούς στην Πράγα, το 1942. Το φιλμ, που φέρει το όνομα της επιχείρησης η οποία σχεδιάστηκε από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες, αποφεύγει αριστοτεχνικά τα περισσότερα από τα κλισέ που χαρακτηρίζουν ανάλογες ιστορικού περιεχομένου δημιουργίες. Με αξιοθαύμαστο αφηγηματικό ρυθμό, πολύ πειστική ατμόσφαιρα εποχής και τον εξαιρετικό Σίλιαν Μέρφι στον πρώτο ρόλο, η ευρωπαϊκή αυτή συμπαραγωγή (Τσεχία, Βρετανία, Γαλλία) δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τις αντίστοιχες αμερικανικές του είδους.
Στο «Gold» του Στίβεν Γκέιχαν («Syriana»), ένας κατεστραμμένος οικονομικά ιδιοκτήτης εταιρείας εξόρυξης αποφασίζει να κυνηγήσει την τύχη του αναζητώντας χρυσό στις ζούγκλες της Ινδονησίας. Μοναδικός του σύμμαχος ένας φιλόδοξος γεωλόγος, που ισχυρίζεται πως γνωρίζει την ακριβή θέση της πολυπόθητης φλέβας. Ο Μάθιου Μακόναχι παίρνει πάνω του όλο το βάρος της ταινίας, ερμηνεύοντας με πυρετώδη ενθουσιασμό (και μπόλικα παραπανίσια κιλά) τον σύγχρονο χρυσοθήρα. Και σχεδόν τα καταφέρνει. Ωστόσο, όσο το φιλμ βαδίζει προς το τέλος και οι ανατροπές ολοκληρώνονται, η αίσθηση του πρόχειρου και του άνισου είναι αυτή που κυριαρχεί έναντι αυτής ενός άρτιου αποτελέσματος.
